Уладзімір Янкоўскі. Скрыншот: АНТ
1906: Самае галоўнае пытанне — што з фільмам, што з «Купалам»? Чаму яго не паказваюць?
Уладзімір Янкоўскі: Правы на «Купалу» ў «Беларусьфільма», і колькі я ні спрабаваў цікавіцца, мне тонка намякалі: пакуль фільму не дазволена выходзіць на экраны.
1906: А па якіх прычынах не дазволена?
УЯ: Не тлумачылі. Можа быць, фільм надта актуальны для апошняга часу, не ведаю. Божа, ды ўсё ж і так зразумела, усе ж дарослыя людзі.
1906: Не намякалі, што, можа, у 2023 усё ж пакажуць ці яшчэ калі?
УЯ: Пакуль не. Але ведаю, што серыяльную версію дарабілі, скончылі працу з гукам, графікай і чатыры серыі для тэлебачання гатовыя. Але ляжаць, чакаюць свайго часу.
1906: На вашу персанальную думку — у фільме ёсць нейкая крамола, фронда?
УЯ: (рассмяўся) Я рабіў гістарычнае кіно. Кіно пра ўзаемаадносіны мастака і ўлады. Напэўна, гэта актуальна і па сёння.
На здымках «Купалы». Фота Сяргея Гудзіліна
1906: У 2020 годзе «Купалу» ўсё ж паказалі, але ў Маскве, на фестывалі кіно краін Садружнасці. Як прынялі там фільм?
УЯ: Прынялі вельмі добра, апладзіравалі хвілін 15. Гэта была прэм’ера, дарэчы. Фільм паказвалі там па-за конкурсам, але ён усім вельмі спадабаўся, нават атрымаў прыз «Падзея года».
Гэта было яшчэ падчас кавіду, калі ў Маскве былі вельмі моцныя абмежаванні па колькасці гледачоў у кіназалах. На прэм’еры «Купалы» ў тысячнай залі было ўсяго каля 250 гледачоў.
1906: Хтосьці быў з беларускіх творцаў ці чыноўнікаў?
УЯ: Была частка нашай здымачнай групы, дырэктар «Беларусьфільма» Уладзімір Міхайлавіч Карачэўскі.
1906: Як ацаніў стужку Карачэўскі?
УЯ: Ён жа генеральны прадзюсар, бачыў яе сто разоў і на ўсіх стадыях: і працоўную версію, і перадмантажную. Карачэўскі вельмі любіць гэты фільм, ганарыцца ім.
1906: Падчас здымак ці падчас мантажу былі просьбы «зверху», каб нешта прыбраць, нешта памяняць?
УЯ: Вы здзівіцеся зараз. Праект курыраваўся Адміністрацыяй прэзідэнта, і ў мяне былі тры сустрэчы з Максімам Рыжанковым. Першы раз, калі зацвярджалі акцёраў, бо было патрабаванне, каб гралі толькі беларускія акцёры. Другі раз, калі паказвалі трэйлер, а трэці, калі ў Міністэрстве культуры прымалі працоўную версію фільма.
І заўсёды ўсе былі ў захапленні ад фільма, казалі, што ўсё вельмі добра. Мне ніхто ніколі не перашкаджаў, не ставіў палкі ў колы, не было ніводнай заўвагі.
Уладзімір у ролі настаўніка Янкі Купалы Браніслава Эпімаха-Шыпілы, у якога паэт жыў у Пецярбургу. Фота: архіў «Камсамольскай праўды»
Ніхто нічога і ніколі. І гэта вельмі здзівіла, бо яшчэ да пачатку здымак мне некаторыя казалі: навошта ты бярэшся, цябе ж прымусяць усё рабіць інакш, навяжуць сваё…
Але я сам перарабіў сцэнар з нуля — гэта было ўмовай, каб я пагадзіўся здымаць фільм. І сцэнар цалкам быў перароблены за тры месяцы, цалкам, гэта зусім не той сцэнар, які быў прыняты Мінкультуры.
1906: А што памянялі ў сцэнары, чаму, што вас не задаволіла?
УЯ: Прэтэнзіі былі творчыя, мне не падабалася форма, не падабалася, як расказваецца гісторыя. Я гэта перапрацаваў, зрабіў інакш, дадаў, напрыклад, начную размову Купалы з маці перад яго смерцю, сны, мроі. Але гістарычныя факты, натуральна, ніхто не чапаў.
1906: Як вам, дарэчы, Рыжанкоў, якое пакінуў уражанне? Як чалавек, як чыноўнік?
УЯ: Як чалавека я яго не ведаю. Магу сказаць хіба, што ён вельмі цёпла ставіўся і да мяне, і да фільма. Фільм ён успрыняў з захапленнем.
Гэта вельмі прыемная і дзіўная рэч, бо, шчыра скажу, чакаў іншага.
Але пасля раптам цішыня, затым адмова ад прэм’еры адна, пасля другая, пасля пераносы… Ну і астатняе ўсе ведаюць.
1906: Вы здымалі ў эпізодах рэдактароў «Нашай Нівы» Ягора Марціновіча і Андрэя Скурко…
УЯ: Так, яны будуць у фільме, але ж не ў поўнай версіі, а ў серыяльнай. Бо серыял даўжэйшы, знялі вельмі шмат матэрыялу, усё ў фільм не ўставіш. Там больш цікавых сцэн: і дзяцінства, і эвакуацыя з Вільні… Шмат чаго.
Галоўны рэдактар «Нашай Нівы» Ягор Марціновіч у грыме падчас здымак у фільме. Сёння Ягор Марціновіч і Андрэй Скурко за кратамі, па надуманым абвінавачванні яны былі асуджаныя на 2,5 гада кожны
І я ж у фільме зняў шмат вядомых людзей сучаснай Беларусі, каб было такое перакліканне з мінулым. Зняў у маленькіх ролях і Цэслера, і Курэйчыка, і іншых. Хацелася зрабіць такі букет сучаснай беларускай інтэлігенцыі, здаецца, атрымалася. Калі фільм нарэшце выйдзе, усе ўсё ўбачаць.
Увогуле, фільм зараз жыве нейкім самастойным жыццём, жыве сам, без мяне. Я нават не разумею, але ён як жывы арганізм. І канечне, раней ці пазней яго людзі ўбачаць. У кепскай копіі працоўнай версіі ўжо на ўсіх сайтах каля 8 мільёнаў праглядаў!
1906: Бо ўсе чакалі нарэшце нейкі цікавы праект, а не «Мы, браты».
УЯ: Так, спадзяюся, дачакаемся сапраўднай прэм’еры.
1906: А вы сочыце за навінамі, ведаеце лёс Марціновіча і Скурко, якія атрымалі па 2,5 года калоніі?
УЯ: Канечне, ведаю. Што тут скажаш — сумна гэта ўсё. Усё ж усім зразумела.
1906: Вы зараз на здымках — што здымаеце?
УЯ: Здымаю серыялы, зараз здымаем баявік «Чёрный пёс» з Уладзімірам Епіфанцавым, ужо трэці сезон.
1906: Як вам сённяшняя Расія?
УЯ: Вы зараз дзе? Бо я — тут, у Беларусі, і ад мяне залежыць праца вялікай колькасьці народу. Таму давайце без правакацыйных пытанняў. Я заўсёды кажу тое, што думаю, але не хачу падстаўляць людзей, не хачу, каб закрылі праект. Таму не хацелася б гаварыць на гэтую тэму.
1906: Прабачце, але як вы даведаліся пра пачатак вайны? Ці верылі, што такое магчыма?
УЯ: Даведаўся, як і ўсе, з навінаў. Што магчыма — не верыў. І не магу паверыць і зараз.
1906: Вы працуеце на расійскіх каналах — чаму? Бо няма іншай магчымасці зарабляць?
УЯ: Бо, натуральна, трэба есці, карміць сям’ю. І я ж раблю нейтральнае кіно, яно без палітыкі. Забаўляць людзей усё роўна ж трэба.
1906: Зараз шмат каго з вядомых актораў, рэжысёраў, спевакоў упікаюць у маўчанні. Чаму творчыя людзі сёння баяцца выказвацца?
УЯ: Мяне персанальна няма ў сацсетках. Я кажу тое, што думаю, але я разумею, што на дадзены момант ад мяне залежыць вельмі шмат іншых людзей.
А чаму маўчаць творчыя людзі ў прынцыпе? Бо хочуць есці. Бо разумеюць, што ў іх забяруць хлеб адразу, забароняць працаваць. Гэта ж відавочна.
Яны маўчаць так жа, як маўчаць і простыя абывацелі.
1906: Але складваецца ўражанне, што многія «простыя абывацелі» якраз вельмі актыўна падтрымліваюць тое, што адбываецца ва Украіне.
УЯ: Гэтаму верыць не вельмі варта. Не думаю, што гэта так.
1906: Вы са славутага акцёрскага роду Янкоўскіх. Самі сябе адчуваеце кім — беларусам ці рускім?
УЯ: Увогуле, карані ў нас польскія. Але жылі ў Беларусі і я лічу сябе беларусам, вельмі люблю гэтую краіну і ніколі не хацеў адсюль з’язджаць.
А пасля таго як я здымаў «Купалу», даведаўся ўсю шматпакутную гісторыю гэтай краіны і народа, я ўвогуле ўвесь тут, у Беларусі. Мяне гэта ўсё вельмі кранула і я з вялікім болем стаўлюся да нашай гісторыі.
Янка Купала з фільма Янкоўскага. Фота Сяргея Гудзіліна
1906: Не думалі пра эміграцыю?
УЯ: На гэта няма і грошай, але няма і жадання. Люблю сваю краіну, якой бы яна ні была.
1906: Як вам жывецца ў сённяшняй Беларусі?
УЯ: Я нарадзіўся ў 1960 годзе. 30 гадоў жыў пра Савецкім Саюзе і для мяне гэтыя ўмовы ўжо звыклыя, скажам так.
1906: Сёння шмат меркаванняў, што СССР вяртаецца. Па вашых адчуваннях гэта сапраўды так?
УЯ: Ён не вяртаецца, ён ужо вярнуўся. Засталося трошкі капіталізму, але ж астатняе ўжо тут.
1906: Ваш бацька, Расціслаў Янкоўскі, быў яшчэ жывы ў 2014 годзе. Як ён успрыняў далучэнне Крыма да Расіі?
УЯ: Мой тата быў заўсёды савецкім чалавекам, выхаваным на той культуры і ідэалогіі. Таму ён усё гэта ўспрымаў, як усе простыя людзі: наперад і «ура».
1906: Чаму Беларусь не можа пабудаваць свой цікавы кінематограф? Небагатыя краіны кшталту Румыніі, Грэцыі маюць вядомыя імёны і фільмы, а мы ўсё ніяк. Чаму?
УЯ: Бо няма свабоды, няма школы, няма ўмоў. На жаль.
Усе прафесіяналы ў свой час ехалі ў Расію, бо там былі грошы. У Беларусі грошай не было — і ў выніку засталося тое, што засталося. Кінастудыя маўчала, была ў застоі 12-15 гадоў.
Я сам здымаў кліпы, на іх адпрацоўваў майстэрства.
З часам нешта заварушылася, але было вельмі слабое, як самадзейнасць. Бо старыя майстры сыходзілі, а новыя вырасталі з нуля. Шмат прычын гэтаму: кіно не культывавалася, ніхто не хацеў ім прафесійна займацца. Але галоўнае — няма нармальнай кінашколы, ніхто не вучыць прафесіяналізму, на жаль. Яе не было ў СССР, няма і цяпер. Бо ў Расіі хаця б ёсць ВГІК (Усерасійскі дзяржаўны інстытут кінематаграфіі), гэта добрая школа.
Як было ў СССР: у Беларусь накіроўвалі спецыялістаў якраз з ВГІКа. Гэта ўсё былі прафесіяналы.
1906: Вы як рэжысёр і як глядач можаце адзначыць якую-небудзь беларускую стужку за апошнія 10 гадоў?
УЯ: На жаль, не, нічога цікавага не назаву.
1906: За 20 гадоў?
УЯ: Не, на жаль, няма нічога.
У беларускім кіно савецкіх часоў мне падабаўся Валерый Рубінчык, ён цікавы мастак.
Добрыя фільмы здымаў казачнік Нячаеў, які зняў «Бураціна», «Чырвоны капялюш» і шмат іншых.
1906: А з сучаснага кіно, што вас зачапіла?
УЯ: У кіно цяпер, на маю думку, вялікі крызіс, усё лепшае сышло ў серыялы. І серыялы ёсць вельмі крутыя. Вельмі люблю «Нашчадкаў» («Succession»), «Озарк», «Карону»… Іх дзясяткі. Проста фантастычныя рэчы і ўзровень драматургіі, як у падобных серыялах, амаль не знойдзеш у сучасным поўнаметражным кіно. Таму пацвярджэнне — апошні «Оскар». Там былі вельмі сярэднія стужкі, іх проста не хочацца глядзець.
1906: А хоць нешта з сучаснай беларускай культуры вас зацікавіла? Можа быць, нешта з сучаснай музыкі альбо літаратуры?
УЯ: Мяркую, што застой — гэта калі нічога ніадкуль не выцякае. А зараз менавіта вялікі застой у культуры. У беларускай культуры ён увогуле цягнецца вельмі даўно.
«Наша Ніва» аднаўляе збор данатаў — падтрымаць проста
Чытайце таксама:
«Я мару вярнуцца не проста ў Беларусь, а ў родны Бабруйск». Тыктокер Мікіта Бялевіч пра ад’езд, жонку і беларускамоўны кантэнт
Вярнулася ў Беларусь з Літвы — цяпер пагражае 20 гадоў за тэрарызм. Расказваем пра Алесю Буневіч і падрабязнасці яе затрымання
