Валер Залужны разам з міністрам абароны Украіны Рэзнікавым, фота: фэйсбук Залужнага.
Ніхто ў Еўропе не мае цяпер такога досведу ўпраўлення войскамі падчас рэальнай вайны, як Валер Залужны.
Залужны гартаваўся ў рэальных баях на ўсходзе Украіны з 2014 года, а шліфаваў свой прафесіяналізм не па савецкіх метадычках, а падчас вучэнняў з НАТА на найлепшых еўрапейскіх і амерыканскіх палігонах. Фактычна, ва Украіне з’явілася зусім новая армія, якая не мае пераемнасці з савецкай, а працуе па заходніх стандартах.
У адрозненне ад беларускай ці расійскай, украінцы збудавалі дэцэнтралізаваную армію з сеткавай, неіерархічнай структурай кіравання.
Украінцы вучылі камандзіраў невялікіх падраздзяленняў думаць самастойна, дзейнічаць гнутка і адмовіліся ад савецкіх мадэляў кіравання зверху.
Гэтая вайна паказала, наколькі індывідуальная ініцыятыва на перадавой і ў тыле дае перавагу, наколькі ўкраінскія афіцэры здольныя мысліць і дзейнічаць самастойна. Акрамя таго, украінцы выдатна праявілі сябе ў новых спосабах вядзення бою з выкарыстаннем беспілотнікаў для знішчэння лагістычных калон і дыстанцыйнага карэктавання агню.
У лютым 2022-га ўкраінцы выбралі не простую тактыку. Яны не сталі трымаць рубяжы краіны «любым коштам», а дазволілі расійскім калонам зайсці ўглыб. І пра гэтым абшчыпвалі расійскага арла з бакоў і адсякалі шляхі яго забеспячэння. Некаторыя параўноўвалі такую тактыку з кутузаўскай.
Камандуючы расійскай арміяй у расійска-французскай вайне 1812 года таксама ўхіляўся ад генеральнай бітвы, але завабіў Напалеона ўглыб краіны, дзе французы, расцягнуўшы сваю лагістыку, страцілі баяздольнасць.
Тое самае здарылася з расіянамі. Спачатку ўкраінцы разбілі ўшчэнт асобныя калоны захопнікаў пад Харкавам, Адэсай і Мікалаевам. Вораг страціў тактычную ініцыятыву, знізіў тэмп прасоўвання і вымушаны быў адмовіцца ад захопу Кіева і Харкава. Пасля месяца баёў, у якіх расіяне неслі страты ўтрая вышэйшыя за ўкраінскія, расійская армія адступіла з-пад Кіева і з усёй поўначы Украіны. Тым часам лінія абароны на Данбасе ўтрымалася ўздоўж вялікіх гарадоў. Усе гэтыя поспехі былі як вынікам мадэрнізацыі войскаў, так і пацверджаннем правільнасці тактыкі, выбранай генералам Залужным.
Залужнага называюць і ўкраінскім Манэргеймам — так фінскі генерал узначальваў паспяховую абарону Фінляндыі ад Савецкага Саюза ў 1939—1940-м.
Валер Залужны на перадавой. Фота: Армія-Інформ.
«Мы хочам адысці ад карт — ад напісання баявых загадаў узору 1943 года», — казаў Залужны ў інтэрв’ю пра адыход ад саўковага мыслення.
Менавіта пры Залужным украінцы пачалі актыўна выкарыстоўваць процітанкавыя комплексы і беспілотнікі «Байрактар» у войску.
«Выдатны, высокадакладны сродак, які мы вучыліся спалучаць з нашымі найноўшымі сістэмамі, якія па некаторых паказчыках перавышаюць магчымасці «Джавелінаў», — казаў Залужны.
І Залужны — гэта толькі вяршыня ўкраінскага айсбергу на рускі «Тытанік».
Такіх «Залужных» — сотні па ўсёй Украіне, тут карэктней гаварыць не пра канкрэтнага генерала, а пра новае пакаленне ўкраінскіх вайскоўцаў.
«Савок» адпадае — хоча хтосьці гэтага або не, — казаў Залужны.
— Да нас прыходзяць маладыя людзі, выпускнікі вайсковых акадэмій. Вельмі цікава за імі назіраць — як чалавек, які нядаўна сядзеў за партай, трапляе адразу на фронт. За год яны становяцца камандзірамі рот. Кожны, акрамя тэхнікі і ста чалавек асабовага складу, атрымлівае паласу, якую ён з імі абараняе.
Гэта зусім іншыя людзі. Не такія, як мы, калі былі лейтэнантамі. Гэта новыя парасткі, якія за пяць гадоў зусім зменяць войска. Амаль усе добра ведаюць замежную мову, выдатна працуюць з гаджэтамі, начытаныя. Вярнуцца ў войска 2013-га нам проста не дасць нават грамадства», — казаў Залужны.
Які кантраст з Беларуссю, дзе веданне замежных моў кідае на афіцэра цень падазрэння і робіць яго аб'ектам сачэння контрразведкі.
Фота: Укрінформ.
Дзякуючы гэтаму новаму пакаленню вайскоўцаў, сучаснаму спосабу вядзення вайны і заходнім разведвальным даным і сталі магчымымі ваенныя поспехі ўкраінцаў.
І гэта абсалютна фенаменальны поспех, асабліва калі ўлічваць, што краіны Захаду перад пачаткам вайны чакалі, што расіяне знішчаць украінскую армію за некалькі дзён. Але ўсё пайшло не па расійскім сцэнары.
Залужны ў дзяцінстве. Фота: фэйсбук Залужнага.
Валер Залужны, здаецца, зусім не імкнуўся да публічнасці, славы і палітыкі. Прынамсі, да нядаўняга часу.
Нарадзіўся ён у сям’і вайскоўца у Наваградзе-Валынскім на Жытоміршчыне. З дзяцінства марыў пра армію.
Вось так выглядаў будучы генерал у пачатку сваёй вайсковай кар'еры. Фота: фэйсбук Залужнага.
Вучыўся ў Адэскім інстытуце сухапутных войскаў, які скончыў на «выдатна».
Потым пачалася ягоная армейская кар'ера: спачатку камандзір узвода, затым камандзір навучальнага ўзвода, пасля камандзір баявога ўзвода, далей камандзір вучэбнай роты, камандзір роты курсантаў, і ўрэшце — камандзір батальёна.
У 2005-м Залужны становіцца студэнтам Нацыянальнай акадэміі абароны Украіны, заканчвае яе таксама на «выдатна», а затым займае пасаду намесніка камандзіра 24 асобнай механізаванай брыгады ў Явараве на Львоўшчыне. У 2009-м годзе становіцца камандзірам 51-й брыгады.
У 2014 годзе, калі пачалася расійска-ўкраінская вайна, Залужнага адправілі на ўсход, дзе ён камандаваў брыгадай, якая ў жніўні 2014 года была разгорнутая каля Дэбальцава.
У 2017 годзе Залужнаму далі званне генерал-маёра, хаця ён і працягваў заставацца на перадавой. Яго прызначылі начальнікам штаба — першым намеснікам камандуючага войскамі аператыўнага камандавання «Захад».
А ўжо праз год, у 2018 годзе, Залужны становіцца начальнікам Аб'яднанага аператыўнага штаба УСУ — першым намеснікам камандуючага Аб'яднаных сіл.
У 2019 годзе Залужнага прызначылі старшынёй аператыўнага камандавання «Поўнач», якое дыслакуецца ў Чарнігаве. У гэтым горадзе, дарэчы, нарадзілася яго маці, і там ён правёў шмат часу ў дзяцінстве.
Залужны, знаходзячыся на перадавой, увесь час павышаў свае прафесійныя навыкі. У 2020 годзе, ужо будучы генерал-маёрам, ён скончыў магістратуру Астрожскай акадэміі па спецыяльнасці «Міжнародныя адносіны».
Фота: Укрінформ.
Залужнага прызначылі галоўнакамандуючым у ліпені 2021 года, на фоне маштабнай перабудовы ўкраінскіх войскаў і рэформы ваеннага камандавання, каб аддзяліць палітыку ад войска. Яго прызначэнне станоўча ўспрынялі ва ўсіх палітычных лагерах — рэдкасць для шумнага ўкраінскага палітыкуму. Залужнага ўжо тады паважалі за адкрытасць, баявы досвед і павагу да звычайных байцоў.
Залужны тады коратка ахарактарызаваў сваю ролю. «Цяпер я як галоўнакамандуючы УСУ адказваю за боегатоўнасць, падрыхтоўку і выкарыстанне УСУ», — казаў ён.
Фота: Армія-Інформ.
У пачатку 2022 года, калі кіраўніцтва Украіны ўжо, імаверна, ведала, што вайна непазбежная, Залужны казаў:
«У нашых партнёраў па НАТА было адзінае пытанне — ці падзяляю я з імі тую занепакоенасць, што ёсць у іх. Я адказаў, што быў занепакоены калісьці, але толькі аднойчы, у 2014 годзе, калі ўпершыню атрымаў на складзе аўтамат, бронекамізэльку і з'ехаў на вайну. Тады была занепакоенасць, а пасля — гэта ўжо было выкананне сваёй працы», — сказаў Залужны.
З пачатку шырокамаштабнага расейскага ўварвання ў канцы лютага Залужны пазбягаў інтэрв'ю і амаль не з'яўляўся ў публічнай прасторы, час ад часу публікуючы допісы на сваёй старонцы ў Facebook: кароткія аператыўныя навіны альбо матывуючыя допісы з падзякам вайскоўцам і народу.
Поспехі ўкраінскай арміі на фронце і высокі прафесіяналізм Залужнага адзначыў Зяленскі: у пачатку сакавіка ён прысвоіў яму званне генерала арміі.
Залужны і палітычнае кіраўніцтва Украіны. Фота: president.gov.ua.
Ці мае Залужны палітычную будучыню? Магчыма, так. Украінцы высока ацанілі ягоную ролю ў абароне незалежнасці краіны.
Паводле звестак «Украінскай праўды», закрытае сацдаследаванне паказала, што галоўнакамандуючы Узброенымі сіламі стаў бы безумоўным лідарам прэзідэнцкай гонкі, калі б выбары адбываліся сёння.
Але сёння Залужны проста просіць палітыкаў, асабліва апазіцыйных, не перашкаджаць арміі.
«Хачу звярнуцца да палітыкаў, якія, знаходзячыся ў тылавых гарадах, расказваюць пра «здраду» і робяць «ацэнкі» аператыўнай абстаноўкі. Сваімі безадказнымі заявамі, накшталт, праціўнік нешта быццам бы без праблем узяў або, што нібыта рыхтуецца здача краіны, вы абражаеце нашых воінаў», — кажа генерал.
«Мы спынілі праціўніка па ўсіх кірунках. Мы нанеслі ім такія страты, якіх яны ніколі не бачылі і не маглі ўявіць. Пра гэта ведаюць усе ўкраінцы. Пра гэта ведае свет. Звяртаюся да вас: не прыніжайце нашых абаронцаў сваімі «экспертнымі ацэнкамі». Гэта ж не вы цяпер на першай лініі абароны. І не вашы дзеці. Кожны павінен займацца сваёй справай. Мы абараняем Украіну. Вы клапаціцеся аб яе развіцці і не перашкаджайце нам», — дадаў ён.
Фота: Укрінформ.
Сёння паміж сабой ваюе не проста расійская і ўкраінская арміі. Ваююць два светапогляды, дзве філасофіі. І традыцыі іерархічнага кіравання, высокай цэнтралізацыі і закрытасці прайграюць.
