Чаму дзяржаўная школа ў Беларусі — гэта часцей за ўсё пра «так сабе»: «Гнятлівая казёншчына»
— Як у вас у сям'і ўзнікла ідэя аддаць дачок у прыватную школу?
— Гісторыя прыватнай адукацыі ў нас у сям'і пачалася, калі мы аддалі малодшую дачку ў прыватны садок, — нам гэты досвед вельмі спадабаўся. Плюс я сам у 10-м і 11-м класе паступіў са звычайнай школы ў «прасунутую» і на сваім вопыце ведаю, наколькі каласальнай можа быць розніца.
Калі прыйшла чарга весці старэйшую ў школу, мы прасілі падзяліцца вопытам сяброў, глядзелі на розныя прыватныя школы сталіцы — іх тады было нашмат менш. У выніку аддалі ў дзяржшколу ў сваім раёне, да «свайго» настаўніка. Але вопыт аказаўся не вельмі: настаўніца была старанная і трымала дзяцей у строгасці. Гвалту не было, але праз два гады ў дзіцяці развіўся страх памылкі і заціснутасць. А да англійскай мовы выпрацавалася ўстойлівая алергія. За ўвесь час у яе змянілася 4 настаўнікі.
Сябры распавялі пра знаёмых, якія вырашылі самі рабіць прыватную школу. Мы пагаварылі з імі, нашы погляды на адукацыю і стаўленне да дзяцей сышліся, у выніку мы забралі дакументы з дзяржшколы. А крыху пазней аддалі ў тую ж школу ў першы клас і малодшую. У класе прыватнай школы ў нас было 15 чалавек — супраць 33 вучняў у дзяржаўнай: думаю, гэта было адной з прычын строгага стылю настаўніцы.
— Наколькі вялікая розніца паміж дзяржаўнай і прыватнай адукацыяй у Беларусі?
— Дзяржаўная школа робіць уражанне казёншчыны: аднолькавыя будынкі, алейная фарба на сценах, бетонныя падлогі, фарбаваныя дзверы, калідоры часта без вокнаў. Я, калі выбіраў дачцэ школу, асабіста пахадзіў па школах раёна. Ні ў адной з іх не хацелася затрымлівацца, не было ўтульнасці.
А цяпер яшчэ сутыкаешся з турнікетамі — і гэтая гісторыя зусім не пра бяспеку, як сцвярджае дзяржава. Гэта пра адчуванне, што табе тут не радыя як аднаму з бацькоў.
Ты стаіш і чакаеш, заціснуты паміж уваходнымі дзвярыма, турнікетам і няветлівым вахцёрам. Наколькі я магу судзіць, узровень бяспекі ў школах да і пасля турнікетаў не змяніўся. А ўзровень трывогі павысіўся: «турнікеты ад чагосьці абараняюць, значыць, небяспека ёсць».
У прыватнай школе перад пачаткам навучальнага года мы знаёміліся з настаўніцай, з чалавекам, які ў бліжэйшыя гады будзе навучаць наша дзіця. Мы змаглі пагаварыць з ёй, задалі пытанні, убачылі, як яна ўзаемадзейнічае з дзецьмі, і ўсё гэта было ў нефармальнай абстаноўцы.
Мы ведалі, што кіраўніцтва вельмі ўважліва ставілася да падбору настаўнікаў, у іх былі высокія крытэрыі, была магчымасць выбіраць.
Рэч не ў заробку: добрым настаўнікам у нашай школе было выгадна і цікава працаваць. Адміністрацыя брала на сябе большую частку руціны, аптымізавала працэс, каб настаўнік займаўся дзецьмі і сваімі прадметамі, а не запаўненнем паперак і журналаў.
Мы былі задаволеныя тым, што адбываецца з дзецьмі. Яны разумна разважаюць, умеюць фармуляваць свой пункт гледжання, адстойваюць яго, з задавальненнем вучацца, лёгка ўсталёўваюць кантакт з аднагодкамі і іншымі людзьмі. Цікавяцца англійскай мовай, гавораць пра другую замежную.
Яшчэ адзін крытэрый — кантынгент бацькоў. Каб пайсці ў прыватную школу, сям'і трэба прыняць рашэнне аб гэтым і зарабіць на яе.
А гэта значыць, што побач з намі будуць актыўныя, неабыякавыя, досыць паспяховыя ў жыцці людзі, якія самі нясуць адказнасць за важныя рашэнні.
— Адна з прэтэнзій дзяржаўных правяраючых — маўляў, у прыватных школах усё дрэнна з планіроўкай і памерам будынкаў, са спартыўнай інфраструктурай, з «начыннем» кабінетаў дакладных навук.
— Так, недахопы ў інфраструктуры — гэта галоўная прэтэнзія дзяржорганаў да прыватных школ. У іх уяўленні школа павінна быць вялікай, павінна абавязкова быць спартзала з баскетбольным кольцам і валейбольнай сеткай, павінен быць кабінет трудавікоў, кабінет фізікі з усімі прыбамбасамі, выдзеленая сталовая і гэтак далей.
Так, у нашай школе не было стандартнай фізкультурнай залы. Але ў школы атрымалася стварыць прастору і для фізкультуры, і для агульных збораў, дзеці хадзілі ў басейн, былі рашэнні, каб кампенсаваць адсутны клас з асаблівымі патрабаваннямі.
Але для мяне не гэта галоўнае:
значна важней, каб у дзяцей была магчымасць быць у кантакце з цікавым, захопленым дарослым чалавекам, які мае зносіны з імі як з асобамі і ў якога яны могуць вучыцца.
— А што з педагогамі? Па статыстыцы, настаўнікаў у Беларусі становіцца ўсё менш…
— У прыватнай школы ёсць магчымасць запрашаць добрых настаўнікаў. Калі казаць пра дзяржшколу, то я ведаю сітуацыю, калі ў выпускным класе няма настаўніка матэматыкі — і не прадбачыцца: дзеці незразумела як займаюцца, да іх прыходзіць замена, настаўнік гісторыі ці замежнай мовы замест настаўніка па матэматыцы.
У нашай школе я задаволены кожным настаўнікам, які працуе з маімі дзецьмі.
Я назіраў, якім чынам настаўнікі маюць зносіны з дзецьмі, як размаўляюць. Усе яны здольныя гаварыць з дзецьмі на роўных, паважліва, яны бачаць перад сабой асобу.
У нашай школе настаўнікі ўважліва слухалі, што кажуць дзеці, дзецям давалася слова і на ўроках, і на класных гадзінах. І класныя гадзіны былі не пра інфармаванне, а пра магчымасць абмеркаваць, што ды як, даць дзецям паразважаць самім і паслухаць адзін аднаго. Успомніць мінулы тыдзень, што было добра, а што не вельмі. Класная гадзіна — гэта магчымасць дзецям пагаварыць адно з адным, расказаць, вучыцца распавядаць, вучыцца слухаць іншых, вучыцца працаваць разам.
Чаму задума з закрыццём прыватных школ — гэта катастрофа для сем'яў. «Дзяржава нахабна ўрываецца ў інтымную сферу»
— Мы жывем у Беларусі эпохі «пасля жніўня 2020 года», дзе ўсім зразумела, што можа здарыцца з любой прыватнай ініцыятывай, а тым больш з прыватнай адукацыяй, якая заўсёды была бяльмом на воку ў дзяржавы.
— Мы думалі, што нашу школу могуць закрыць. Сітуацыя пагаршалася з пачатку навучальнага года. Пагаварылі з дзецьмі загадзя, каб хоць так падрыхтаваць да таго, што іх любімую школу могуць закрыць. Не самая прыемная справа.
Учора-сёння ў малодшай заўважаем цікаўнасць ад маючага адбыцца пераходу ў новую школу, рэакцыі старэйшай таксама здаюцца ўраўнаважанымі. Хваляванне і ўзбуджэнне перад першым днём у новай школе адчуваецца. Мяркую, што дзеці пакуль яшчэ не ўсведамляюць страту. Паглядзім, як будзе далей.
Спадзяемся на той запас упэўненасці ў сабе і ўменне адаптавацца, прыслухоўвацца да сябе, які дзеці паспелі набыць за гады вучобы ў прыватнай школе. Але да слёз рыхтуемся, да псіхолага запісаліся, зводзім дзяцей абавязкова.
— А як вы з жонкай перажываеце гэтую сітуацыю?
— Нам вельмі кепска — здаецца, у разы горш, чым цяпер нашым дзецям.
Дзяржава ўрываецца ў нашу прастору, у інтымную сферу жыцця сям'і. Урываецца рэзка, груба, з пагрозамі, не лічачыся з нашым меркаваннем. Нам руйнуюць тую абстаноўку, сістэму, адносіны з настаўнікамі, лагістыку, якую мы доўга і старанна выбудоўвалі.
Руйнуюць упэўненасць у тое, што дзіцяці не пакрыўдзяць, што ў дзіцяці ўсё будзе добра, што дзіця атрымае тую адукацыю і стаўленне, якія мы лічым прыдатнымі. Бяруць і ламаюць усё гэта, і ў нас пакуль ліпкае і непрыемнае адчуванне, што мы нічога не можам зрабіць.
Мая жонка плакала, мяне пакуль не прабівае на слёзы. З вопыту асабістай псіхатэрапіі ведаю, што слёзы дапамагаюць. Чакаю, калі накрые. Цяпер стараюся шмат хадзіць пешшу, каб спальваць стрэс, і маю зносіны з людзьмі. Да вечара нядзелі, за два дні (каб вы разумелі: папярэдняе рашэнне аб выбары школы мы выношвалі некалькі месяцаў) мы павінны вызначыцца, у якую школу весці дзіця.
Я пагаварыў за сённяшні дзень з 10 людзьмі. Гэта былі і сябры, і калегі, і дырэктары школ-кандыдатаў, куды мы думаем адправіць дзіця. Размовы збаўляюць, дапамагаюць агучваць тое, што адбываецца, апісваць — у тым ліку самому сабе — свой стан і выдыхаць на некаторы час.
— А што цяпер адчуваюць вашы калегі, гэта значыць іншыя бацькі з прыватных школ?
— Усе ахрэнелі ад сітуацыі. Людзям літаральна цяжка дыхаць. Прытым што ўсе меркавалі, што гэта калісьці павінна здарыцца, але калі гэта здарылася, то стала па-сапраўднаму балюча. Гэта падобна на тое, калі твой блізкі чалавек цяжка хварэе, ты спадзяешся на цуд, на тое, што ён ачуняе, але, назіраючы за дынамікай, разумееш, што, хутчэй за ўсё, гісторыя гэтага чалавека скончыцца.
Так і тут: ты бачыш, як школа змагаецца, каб жыць і працаваць, але дзесьці ў глыбіні падсвядомасці разумееш, што ёсць вялікая верагоднасць, што закрыюць. А калі табе тэлефануюць і паведамляюць, што твой блізкі чалавек памёр, — усё, тады эмацыйны стан вельмі хрэновы. Шок, здранцвенне, немагчымасць дыхаць, разумець.
Асобная гісторыя ў бацькоў дзяцей, якім, зыходзячы з іх псіхалагічных або фізіялагічных асаблівасцяў, трэба асаблівае стаўленне.
Напрыклад, звышактыўныя дзеці, дзеці з дыслексіяй. Для іх прыватныя школы — гэта рэальнае выратаванне, у дзяржшколах мала рэсурсаў і спецыялістаў, якія ўмеюць і гатовыя надаваць увагу асаблівым дзецям.
Што перажываюць гэтыя бацькі, ведаючы, што іх дзеці павінны будуць ісці туды, дзе ім калісьці было і будзе кепска?..
— Дарэчы, гэта праўда, што ў канцы тыдня прадстаўнікі дзяржшкол хадзілі па сем'ях з дзецьмі, якія вучацца ў прыватных школах, і палохалі бацькоў: маўляў, калі ў панядзелак не прыйдзеце ў дзяржшколу, сям'ю паставяць на ўлік як нядобранадзейную? Гэта наогул як?
— Так, я шмат чуў такіх гісторый ад калег-бацькоў. Мы жывем у прыгарадзе, таму нас не тузалі. Самая вялікая актыўнасць пачалася тыдзень таму, калі літаральна да ўсіх, да каго маглі дацягнуцца, прыйшлі або патэлефанавалі. Слалі лісты, прыходзілі з візітамі. У адну сям'ю дырэктарка школы па прапісцы прыйшла ў пятніцу ўвечары.
Легенда была такая, што ваша школа нібыта закрытая (да юрыдычнай карэктнасці фармулёўкі «закрытая» ёсць шмат пытанняў), вы як законныя прадстаўнікі павінны займацца арганізацыяй вучобы для дзяцей. І калі вашыя дзеці ў панядзелак, 3 кастрычніка, не будуць сядзець за партамі, то мы паставім вас у так званы СНС («сацыяльна небяспечнае становішча»). Гэта працэдура, якую запускае дзяржаўная служба, каб разбірацца з тымі сем'ямі, дзе за дзецьмі дрэнна глядзяць.
Хтосьці кажа, што гэта толькі запалохванне. А нехта кажа, што у нейкіх раёнах Мінска збіраюцца запусціць СНС па паскоранай працэдуры. Магчыма, у чыноўнікаў ёсць нейкі дэдлайн. Па сутнасці, гэта пагроза, хоць наўпрост яны гэта не прызналі, калі іх спыталіся.
На самай справе гэта дастаткова сур'ёзна. Калі паглядзець на тое, што адбываецца са школамі, складваецца адчуванне, што дзяржава ідзе па галовах. Лагічна выказаць здагадку, што такая гісторыя можа здарыцца і ў дачыненні да сем'яў.
Працэдура СНС — гэта не жарты, можа атрымацца яшчэ адно ўварванне ў прастору сям'і. Мала таго, што адбіраюць школу, дык яшчэ і пад ложак будуць зазіраць і глядзець, ці правільна выхоўваюць дзяцей у кожнай канкрэтнай сям'і. Таму даводзіцца рабіць выбар.
— Выбар невялікі.
— Мы не разумеем: што за паспех? Ёсць непапраўныя парушэнні — закрыйце школу па законе, дайце час на прыняцце рашэння, а не запалохвайце здранцвелых і разгубленых бацькоў. Або дайце школе час выправіць парушэнні. А лепш дапамажыце, падтрымайце. Адну ж справу робім — гадуем разумных і здаровых дзяцей.
Так, я спрабую ўявіць стрэс і для дзяржшкол, адміністрацыі якіх вымушаныя працаваць усе выходныя і ў свой святочны дзень настаўнікі перабудоўваць класы, расклад, каб прыняць дзяцей з прыватных школ.
Навошта гэта ўсё дзяржаве: «Некалькі сем'яў прынялі рашэнне з'язджаць з краіны»
— Ведаю, што для нейкай часткі бацькоў вучоба дзяцей была фактарам, які стрымліваў ад эміграцыі. А што ў вас у сям'і?
— Чатыры знаёмыя сям'і пасля закрыцця прыватных школ прынялі рашэнне з'язджаць. Для нас добрая школа — таксама адзін з якароў, якія трымаюць у Беларусі. У нас ёсць і іншыя, але думак пра эміграцыю становіцца больш. Мы з жонкай ужо абмяркоўвалі варыянты, іх наступствы, у тым ліку як будзе дзецям пераехаць у іншую краіну — і як бы мы самі спраўляліся. Абмяркоўваем плюсы і мінусы розных краін. Такіх размоў у нас у сям'і стала больш. І гэта таксама балючая гісторыя.
Атрымліваецца, што нас выпіхваюць з роднай краіны: хочаш даць дзецям тое, што лічыш добрым, —— збірай чамаданы.
— А як паводзяць сябе супрацоўнікі дзяржаўных школ?
— У мяне склалася ўражанне, што на ўзроўні настаўнікаў, некаторых дырэктараў і завучаў стаўленне да прыватных школ і да раптоўнага перасялення вучняў хутчэй суперажывальнае. У мяне было чаканне, што вось прыйду ў дзяржшколу на знаёмства, а з мяне будуць злараднічаць. Не. Такога не было. Нас слухалі, адказвалі на нашы пытанні, імкнуліся паказаць, што з дзецьмі ўсё будзе ў парадку.
У мяне ёсць уражанне, што ў настаўніцкім асяроддзі дзяржшкол склалася добрае стаўленне да прыватнікаў, таму што яны ведаюць, як у нас ідуць справы. Настаўнікі, якія пераходзяць у прыватныя школы, захоўваюць кантакты, маюць зносіны з калегамі, дзеляцца інфармацыяй і вопытам. І, падобна, гэта робіць уражанне і нараджае павагу.
У кожнай школе, дзе мы паспелі пабываць, сустрэлі цалкам чалавечнае стаўленне, гатоўнасць расказваць пра школу, дапамагаць у гэтай сітуацыі. Гэта нават выклікала нейкую надзею, што ў сістэме ёсць людзі, для якіх каштоўнасць прафесіі менавіта ў тым, каб даць дзецям добрую адукацыю і не нашкодзіць псіхалагічна.
— Твае дзеці ідуць у панядзелак у школу?
— Так. Мы спадзяемся, што яны адаптуюцца з мінімальным стрэсам. І спадзяемся, што наша школа вернецца. Толькі што ўступіў у сілу новы парадак ліцэнзавання, у тым ліку школ, і дзяржаўных, і прыватных. Мы не ведаем, ці можа гэта паўплываць на будучыню школы, але спадзяемся.
Сёння Дзмітрый напісаў мэйл у рэдакцыю: «У першую раніцу ў новай школе малодшая горка заплакала ў распранальні на лавачцы побач з мамай. Падобна, стала даходзіць. Мне балюча. Пайду ў аптэку за фенібутам».
Чытайце таксама:
Мінчанка з'ехала жыць у вёску, каб рабіць касметыку, гарбату і мыла з сабраных траў. «Шкада, што не зрабіла гэтага раней»
Дзе ў Мінску купіць цёплае восеньскае паліто? Вось што прапануюць беларускія дызайнеры
fdvdfv
https://dcsfxzu8xls6u.cloudfront.net/300389