Фота: vecteezy
Пра новае даследванне РНК, якое пралівае святло на малекулярныя механізмы развіцця дэпрэсіі ў розных палоў, паведамляе Inverse.
РНК — рыбануклеінавая кіслата, якая змяшчаецца ва ўсіх жывых клетках, — дазваляе генам ствараць бялкі. Але існуюць яе варыяцыі, у тым ліку разнавіднасць РНК, званая «доўгай некадзіруючай РНК» (або LncRNA). Яна ўзаемадзейнічае з іншымі РНК, бялком і ДНК, каб адыгрываць ролю ў тым, як аддаленыя гены выяўляюць сябе. Геномы сысуноў кадзіруюць дзясяткі тысяч lncRNA, а асабліва шмат lncRNA маюць складаныя арганізмы, такія, як прыматы.
Калі ўсё гэта здаецца вам не дужа зразумелым — вы не адзін такі. І самі навукоўцы далёка не ўсё яшчэ ведаюць пра lncRNA. «Мы абсалютна не маем уяўлення, чым многія з іх займаюцца», — кажа Орна Іслер, кіраўніца даследавання з амерыканскай Icahn School of Medicine at Mount Sinai.
Паколькі існуе шмат lncRNA, спецыфічных менавіта для мозгу, Іслер і яе каманда думаюць, што яны могуць адкрыць новае разуменне таго, як працуе розум — і асабліва як усё гэта звязана з дэпрэсіяй. Яны мяркуюць, што
«доўгія некадзіруючыя РНК» могуць стаць цэллю для новых метадаў лячэння. Адна lncRNA, якая атрымала назву FEDORA, асабліва інтрыгуе даследчыкаў. У нядаўнім даследаванні FEDORA была вылучана як патэнцыйны рэгулятар дэпрэсіі ў залежнасці ад полу.
Гэтае адкрыццё можа дапамагчы растлумачыць, чаму ў жанчын удвая больш рызыкі на развіццё захворвання, чым у мужчын. Гэтыя веды могуць у сваю чаргу прывесці да паляпшэння дыягностыкі і лячэння.
«Наша бачанне заключаецца ў тым, што аднойчы мы будзем мець палепшаныя, індывідуальна адаптаваныя метады лячэння дэпрэсіі — і патэнцыйна розныя для мужчын і жанчын», — кажа Іслер.
Палавыя адрозненні і псіхічнае здароўе
Стан псіхічнага здароўя выкліканы спалучэннем генетычных, біялагічных фактараў, а таксама ўплывам навакольнага асяроддзя. Вось чаму адныя толькі малекулярныя механізмы не могуць даць адказы на ўсе пытанні, чаму ў жанчын часцей дыягнастуюць дэпрэсію, чым у мужчын.
Але гэтыя ж малекулярныя механізмы могуць прапанаваць некаторыя падказкі. Жанчыны з дэпрэсіяй, як правіла, маюць трохі іншыя сімптомы ў параўнанні з мужчынамі. Таксама жанчыны часцей хварэюць на трывогу і дэпрэсію.
Існуюць таксама палавыя адрозненні ў рэакцыі на антыдэпрэсанты. Апошнія таксама могуць выклікаць больш пабочных эфектаў у жанчын, асабліва калі іх прымаць з рознымі лекамі.
Нягледзячы на гэтыя адрозненні, няма афіцыйных рэкамендацый па розным лекаванні ў залежнасці ад полу. І даследчыкі кажуць, што гэта павінна змяніцца, калі мы хочам палепшыць вынікі лячэння.
Новае разуменне дэпрэсіі
Даследаванне Іслер і яе каманды паказвае некалькі ідэй. Напрыклад, даследаванне пасмяротных узораў мозгу чалавека паказвае, што FEDORA ў асноўным знаходзіцца ў клетках, звязаных з нервовай сістэмай, якія называюцца алігадэндрацытамі, і ў меншай ступені ў нейронах.
Яны таксама даследавалі FEDORA на ўзорах жывых людзей, а таксама тых, хто атрымліваў кетамін у якасці лячэння дэпрэсіі. Узоры крыві паказваюць, што ўзровень FEDORA быў больш высокім у жанчын, што пакутуюць на хранічную дэпрэсію, у параўнанні з мужчынамі і жанчынамі без дэпрэсіі. Акрамя таго, нізкі ўзровень FEDORA быў адзначаны ў жанчын, што прымалі кетамін у якасці лекаў.
Даследчая група таксама стварыла мышэй з дапамогай геннай інжынерыі для праяўлення lncRNA у прэфрантальнай кары галаўнога мозгу. Генетычна запраграмаваныя на экспрэсію высокіх узроўняў lncRNA жывёлы мелі больш высокія паказнікі FEDORA, а таксама больш сімптомаў трывогі і дэпрэсіі. І гэта зноў было справядліва толькі для самак мышэй. Таму навукоўцы мяркуюць, што ў сілу такіх асаблівасцяў генетыкі жаночы пол часцей пакутуе на дэпрэсію.
Цяпер Іслер хоча вывучыць механізмы, якія кіруюць гэтай сувяззю і даследаваць патэнцыял іншых «доўгіх некадзіруючых РНК».
