Фота: vecteezy
Больш чым у 90 адсоткаў насельніцтва Зямлі ў нервовай сістэме жыве ў латэнтным рэжыме вірус, які выклікае ветраную воспу — вятранку. Вынішчыць яго з арганізма немагчыма, бо ён убудоўваецца ў генетычны апарат нервовых клетак.
Большасць людзей заражаецца вірусам ветранай воспы, або VZV, калі хварэе на вятранку ў дзяцінстве. У часткі людзей вірус рэактывуецца праз гады і выклікае апяразваючы лішай, які таксама называюць апяразваючым герпесам.
Гэта вірус таго ж сямейства герпевірусаў, што герпес на вуснах, але іншы. Герпес на вуснах ніяк не сведчыць пра пагрозу апяразваючага лішаю.
Апяразваючы лішай здараецца прыкладна ў 1 з 8000 чалавек, найчасцей — пасля 50 гадоў.
Апяразваючы лішай здольны выклікаць шырокі спектр ускладненняў. Сярод іх — інсульт.
У людзей з апяразваючым лішаём рызыка інсульту прыкладна на 80 % вышэйшая, чым у людзей без гэтага захворвання, і гэтая рызыка застаецца павышанай на працягу года пасля таго, як сып знікне. Рызыка інсульту павялічваецца амаль удвая для тых, у каго ёсць сып на твары, і ўтрая — для людзей ва ўзросце да 40 гадоў, паведамляе Inverse.
Механізм гэтай доўгатэрміновай рызыкі інсульту ў асноўным невядомы. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што прычынай можа быць непасрэднае заражэнне артэрый. Аднак некаторыя асаблівасці інфекцыі VZV сведчаць аб тым, што гэта не поўная карціна. Агульнай тэмай інфекцыі VZV з'яўляецца хранічнае запаленне, якое распаўсюджваецца за межы першапачатковага месца заражэння і можа працягвацца ад некалькіх тыдняў да некалькіх месяцаў пасля таго, як вірус больш не выяўляецца і, як мяркуецца, зноў знаходзіцца ў стане рэмісіі.
У нядаўна апублікаваным даследаванні навукоўцы выявілі, што рэактывацыя VZV выклікае ўтварэнне клеткавых мяшочкаў або экзасом. Экзасомы нясуць бялкі, якія спрыяюць згушчальнасці крыві і запаленню. Павелічэнне колькасці гэтых бялкоў можа прывесці да павышэння рызыкі інсульту.
Роля экзасомаў
Экзасомы ўтвараюцца ўнутры клетак па ўсім целе. Яны падобныя да рэчавых мяшкоў, якія пераносяць груз (напрыклад, бялкі і нуклеінавыя кіслоты) ад клеткі да аддаленых тканак. Хаця экзасомы маюць вырашальнае значэнне для такіх асноўных біялагічных функцый, як сувязь паміж клеткамі, яны таксама могуць адыгрываць ключавую ролю ў прагрэсіраванні хваробы і з'яўляюцца мішэнямі лекаў ад многіх хвароб.
Такім чынам, даследчыкі выдзелілі экзасомы з крыві 13-ці пацыентаў, што пакутавалі ад апяразваючага сыпу, і параўналі іх з экзасомамі, выдзеленымі ад здаровых донараў.
Выявілася, што ў пацыентаў з апяразваючым лішаём узровень згортвання бялкоў у дзевяць разоў вышэйшы, чым у здаровых пацыентаў. Больш за тое, экзасомы пацыентаў з лішаём усё яшчэ маюць павышаны ўзровень гэтых бялкоў праз тры месяцы пасля першых сімптомаў. І змесціва гэтых экзасом можа выклікаць згортванне крыві і патэнцыйнае ўтварэнне тромбаў.
Што рабіць
Даследчыкі прапануюць вакцынавацца. Вакцына ад апяразваючага лішаю існуе і рэкамендуецца людзям старэйшым за 60 гадоў.
Даследчыкі кажуць, што неабходна дадатковае вывучэнне таго, як доўга захоўваецца гэтая рызыка. Цяпер яны праводзяць наступныя даследаванні, каб ацаніць, як доўга пацыенты могуць мець павышаную схільнасць да ўтварэння тромбаў пасля таго, як апяразваючы лішай знікае. Гэтыя даследаванні таксама канчаткова падкажуць, ці можна выкарыстоўваць экзасомы ў якасці біямаркера для кантролю рызыкі інсульту пры лішаі.
І самае галоўнае — трэба падтрымліваць імунітэт на добрым узроўні і весці здаровы лад жыцця.
