Пяцёра грамадзян ЗША, якія былі зняволеныя ў Іране, былі вызваленыя, прызямліліся ў міжнародным аэрапорце Доха, Катар. Фота: Stringer / Anadolu Agency via Getty Images
Здзелку ўзгаднілі пры пасярэдніцтве ўладаў Катара, у банкі якога былі пералічаны іранскія сродкі. Пасля таго, як перавод быў пацверджаны, чацвёра мужчын і адна жанчына (яны таксама зʼяўляюцца грамадзянамі Ірана) селі ў самалёт, які даставіў іх у Доху. Там вызваленых сустрэлі амерыканскія чыноўнікі.
Сярод грамадзян ЗША, якія былі вызвалены, — 51-гадовы бізнэсмен Сіамак Намазі (ён правёў у іранскай турме амаль восем гадоў), 59-гадовы бізнэсмен Эмад Шаргі і Морад Тахбаз — 67-гадовы спецыяліст у галіне аховы прыроды (у апошняга таксама ёсць грамадзянства Вялікабрытаніі).
ЗША лічаць, што ўлады Ірана адправілі гэтых людзей у турму па беспадстаўных абвінавачаннях, каб атрымаць рычагі ціску на Вашынгтон.
Каго вызвалілі ўлады Ірана
Морад Тахбаз. Быў арыштаваны ў Тэгеране ў 2018 годзе разам з васьмю іранскімі абаронцамі прыроды. Яны здымалі жывёл (азіяцкіх гепардаў, якія знаходзяцца пад пагрозай), але былі абвінавачаны ў шпіянажы. Тахбаз адмаўляў абвінавачанні, але атрымаў 10 гадоў турмы.
Фота: Stringer / Anadolu Agency via Getty Images
Сіямак Намазі. Гэты менеджар нафтавай кампаніі, які працаваў у Дубаі, быў арыштаваны ў 2015 годзе. Праз год улады Ірана затрымалі яго пажылога бацьку (да гэтага таму дазволілі наведаць сына). Абодва атрымалі 10 гадоў пазбаўлення волі за «супрацоўніцтва з замежным ворагам». Гэтыя абвінавачанні яны адмаўлялі. У 2022 годзе бацьку дазволілі выйсці на волю для лячэння.
Эмад Шаргі. Яго арыштавалі ў 2018 годзе, калі ён працаваў у іранскім венчурным фондзе. Шаргі вызвалілі пад заклад і знялі з яго абвінавачанні ў шпіянажы. Але ў 2020 годзе суд паведаміў яму, што яго завочна прыгаварылі да 10 гадоў пазбаўлення волі. Шаргі быў зноў вызвалены да разгляду апеляцыі, а ў 2021 годзе затрыманы пры спробе нелегальна пакінуць Іран праз заходнюю мяжу.
Яшчэ двое вызваленых вырашылі захаваць ананімнасць.
У рамках здзелкі паміж Тэгеранам і Вашынгтонам амерыканскія ўлады таксама памілавалі пяцярых іранцаў, якія адбываюць розныя тэрміны — у асноўным за парушэнне санкцый, уведзеных супраць Ірана. Аднак не ўсе з гэтых людзей мусяць вярнуцца на радзіму.
Фота: Foreign Ministry of Qatar / Handout/Anadolu Agency via Getty Images
«Сёння пяцёра нявінных амерыканцаў, якія знаходзіліся ў іранскіх турмах, нарэшце вяртаюцца дадому», — сказаў прэзідэнт ЗША Джо Байдэн пасля таго, як іх самалёт прызямліўся ў горадзе Доха.
Байдэн таксама абʼявіў аб новых санкцыях супраць былога прэзідэнта Ірана Махмуда Ахмадзінежада і іранскага Міністэрства разведкі, якія, паводле яго слоў, бралі ўдзел у пераследзе амерыканцаў.
Чаўночная дыпламатыя
Як перадае Бі-бі-сі, здзелка паміж ЗША і Іранам была заключана пасля шматмесячных перагавораў — яны пачаліся ў лютым і праходзілі пры пасрэдніцтве Катара.
«Думаю, што ў пэўнай ступені выйгралі ўсе бакі, — сказаў Бі-бі-сі прафесар Джорджтаўнскага ўніверсітэта ў Катары Мехран Камрава. — Байдэн, у якога на носе выбары, прывозіць дадому амерыканцаў, а ў Ірана ёсць вызваленне іранцаў з амерыканскіх турмаў, але яшчэ і шэсць мільярдаў даляраў — гэта вялікі выйгрыш».
Закладнікі Ірана
Як адзначае карэспандэнт Бі-бі-сі, радасць ад вызвалення амерыканцаў азмрочана разуменнем, што ў будучыні Іран можа затрымаць новых закладнікаў. Акрамя таго, за кратамі ў Тэгеране застаюцца некаторыя іншыя людзі з падвойным грамадзянствам.
«Іранскі ўрад стаў браць людзей у закладнікі», — кажа Санам Вакіл з лонданскага Каралеўскага інстытута міжнародных адносін «Чатэм-хаўс».
«Яны выкарыстоўваюць людзей у якасці пешак, спрабуючы такім чынам атрымаць аргументы ў барацьбе з Захадам» — заключае эксперт.
