Вясковы настаўнік перакладае падручнікі на беларускую мову і вучыць сваіх дзяцей гісторыі па тэкстах «Дзецюкоў»
Ёсць прыпавесць пра матыля. Нейкі злы чалавек заціснуў таго ў далонях і папрасіў мудраца адказаць, ці жывы ён. Калі той скажа, што жывы, ён зацісне кулак, калі скажа, што матылёк мёртвы — выпусціць яго. На што мудрэц адказаў: «Усё ў тваіх руках».
19.05.2018 / 12:43
Так і ў жыцці настаўніка інфарматыкі і геаграфіі з маладзечанскай вёскі Турэц-Баяры Дзяніса Радвіловіча. Можна было б працаваць як усе, асабліва не замарочвацца наконт падручнікаў, беларускай мовы і пазашкольных заданняў, але Дзяніс вырашыў для сябе па-іншаму: «Калі не я, то хто?»
Сам Дзяніс нарадзіўся ў вёсцы Каштаноўка, што на Валожыншчыне. А ў Турэц-Баяры прыехаў у 2004 годзе, у прымакі, як кажа сам Дзяніс.
Тут ажаніўся з настаўніцай пачатковых класаў Наталляй, тут нарадзіліся дзеці: Дарына і Антон.
Сёння Дзяніс, акрамя таго, што выкладае геаграфію, дапрызыўную падрыхтоўку і інфарматыку, з’яўляецца класным кіраўніком сёмага класа, дзе вучацца 9 чалавек.
«Школа ў нас беларускамоўная, а электронныя падручнікі былі на рускай мове. Ці па геаграфіі: падручнік на беларускай мове, а працоўныя сшыткі на рускай. Даводзіцца перакладаць самому. А што рабіць? Хочацца, каб дзеці па-беларуску ведалі не толькі «дзякуй» і «добры дзень».
А не так даўно Дзяніс са сваімі вучнямі стварыў карту мікратапонімаў ваколіц вёскі Турэц-Баяры, таксама разам з вучнем праехаў на ровары 40 кіламетраў па навакольных вёсках, каб стварыць веламаршрут па мікратапонімах мясцін, якія сталі Дзянісу роднымі.
«Пачалося ўсё з навуковай працы, якую рабіла для вучнёўскай канферэнцыі наша настаўніца беларускай мовы і літаратуры. Яна стварыла ўнікальны слоўнік тапонімаў. Мне стала шкада, што ён так і застанецца у выглядзе раздрукаваных на чорна-белым прынтары старонак, якія пакладуць у школьны музей і больш іх ніхто не ўбачыць. Тады і прыйшла ідэя перанесці гэтыя тапонімы на карту».
Дапамагалі Дзянісу ў стварэнні карты мясцовыя жыхары. Старажылы расказвалі і паказвалі месцы, дзе раней знаходзіўся панскі маёнтак, месца, дзе ў вайну ўпаў самалёт і разбіліся дзве лётчыцы, расказвалі пра тое, з якіх часоў тут існуюць Салдацкія могілкі, дзе ў часы Першай сусветнай узарвалі склад боепрыпасаў.
«Дапамагаў у стварэнні карты і мой цесць. Наташын бацька тут прост мясцовы-мясцовы. Яго бацька нарадзіўся ў былым панскім маёнтку, што ля вёсці Грыцава. Дзявочае прозвішча Наташы Дудко, а на карце ёсць два возеры: Вялікае Дудкава возера і Малое Дудкава возера, якое назвалі ў гонар Наташынага дзеда».
На вялікі жаль, амаль да кожнага апісання гэтага маршрута можна дадаваць словы «на гэтым месцы калісьці было».
«Сапраўды, час мала чаго пашкадаваў, ды і людзі асабліва не намагаліся захаваць унікальную спадчыну. Тым больш каштоўнай робіцца гэтая карта. Бо хаця б такім чынам не згубяцца назвы гэтых па-сапраўднаму прыгожых мясцін. Яны настолькі прыгожыя, што пан Свентарэцкі, які любіў тут паляваць пры жыцці, загадаў пахаваць яго у лесе. Расказваюць, калі пан памёр, на ўзлеску яшчэ тры дні стаяла яго труна».
Беларускасць пачалася з бабуліных словаў: відэлец, кубак, ложак
Сям’я Радвіловічаў некалькі гадоў таму перамагла ў раённым конкурсе «Сям’я года». Адзін з этапаў конкурса патрабаваў прадставіць сваё радавое дрэва.
«Пачалі складаць. Далічыліся ў сваім радаводзе да шостага калена. Нашы дзеці, выходзіць, будуць ведаць род да сёмага калена. Хачу выхаваць дзяцей так, каб ведалі, дзе знаходзяцца магілы продкаў, каб шанавалі і не забываліся наведваць і самі, і разам са сваімі ўжо дзецьмі. А радня ў нас немалая, адных толькі прамых сваякоў, — кажа Дзяніс, — 250 чалавек».
З прозвішчам у сям’і Радвіловічаў праз памылку нейкай далёкай «пашпартысткі» здарыўся казус.
«Спачатку ў продкаў было прозвішча Радзвіловіч. Мела балцкія карані, як і прозвішча Радзівіл, што значыць кемлівы. А потым з прозвішча маіх дзядоў знікла літара «з», застаўся корань радвіла, што перакладаецца як падкідыш».
Дзяды Дзяніса з Іўя і з Валожыншчыны.
«Адтуль, відаць, і пачалася мая беларускасць. Вельмі падабаліся словы, якія гаварыла бабуля: відэлец, кубак, ложак… Дома, часам, размаўляем і па-руску, хаця дзеці самі цягнуцца да мовы.
— Антон,— крычыць у другі пакой свайму 5-гадоваму сыну Дзяніс, — які твой любімы гурт?
— «Дзецюкі», — адказвае хлопчык.
«Неяк прыйшоў з садка, расказвае мне, што хлопчык Елісей з іх групы пачаў расказваць нешта пра тое, што іх радзіма быццам Масква, што яны галоўныя. Пытаецца: «Тата, гэта так?». А я яму: «А ты слухаў, што пра гэта «Дзецюкі» спяваюць?». «Ааааа, ну зразумела, пытанняў няма».
Паездка на Дзень Волі для сям’і Радвіловіч стала сапраўдным сямейным святам.
«Нашы дзеці лёгкія на пад’ем. Калі Антону быў год з хвосцікам, — а нарадзіўся ён 2 лютага, як Кастусь Каліноўскі, — паехалі на «Вольнае паветра». Тады не падумалі і намёт паставілі каля сцэны, а там дыскатэка ўсю ноч была. А Антон спаў хоць бы што».
Старэйшай дачцы Дарыне на 10-годдзе бацькі падарылі білет на канцэрт гурту NAKA.
«Смешна атрымала. Насця Шпакоўская са сцэны пытаецца, ці ёсць у зале дзеці. Дарына выкрыкнула, што ёсць, але яе заглушыў натоўп. Ну артыстка і аб’яўляе, што наступная песня «Ідзі ты на х** са сваім каханнем». Дарына паслухала і кажа: «Ну а што, харошая песня».
— Правільна выхоўваеце дзяцей?
— А хто яго ведае? Выхоўваем па ўласных адчуваннях, каб раслі годнымі людзьмі. Ведалі карані і шанавалі памяць продкаў.