Nobieleŭski łaŭreat Murataŭ u hutarcy z Dudziom patłumačyŭ, čamu rasijanie hinuć i maŭčać
Pucin zrabiŭ słužbu ŭ armii adzinym mahčymym sacyjalnym liftam dla žycharoŭ pravincyi, a śmierć rodnaha na vajnie — vyhadnaj dla siemjaŭ, jakija žyvuć u halečy, raskazaŭ łaŭreat Nobieleŭskaj premii miru, hałoŭny redaktar «Novaj haziety» Dźmitryj Murataŭ u intervju Juryju Dudziu. Ën taksama źviarnuŭ uvahu na rolu carkvy i kuplenych błohieraŭ u zavablivańni ludziej na front. I paraŭnaŭ situacyju z časami Čačenskaj vajny.
22.11.2022 / 20:37
Tut i dalej: skryn videa
Dźmitryj Murataŭ zaŭvažyŭ, što nivodzin deputat, ni toj ža syn Miadźviedzieva, da prykładu, na vajnu nie iduć, u toj čas jak «abłavy pa ŭsioj krainie, kab zakryć tysiačakiłamietrovuju liniju frontu». «Tamu što heta sprava naroda — iści pamirać u akopach. My narodu zapłacim za jaho śmierć».
Murataŭ uzhadvaje, što padčas Čačenskaj vajny była inšaja atmaśfiera ŭ krainie i była inšaja kaštoŭnaść žyćcia sałdata.
«Voś uvajšli ŭ Čačniu. Nu ŭvajšli typu i ŭvajšli. A potym dzieci pačali źnikać: nie pisać, nie telefanavać. I tady maci pajechali ŭ Čačniu vykonvać abaviazki radzimy. Jany pačali ich šukać».
Žančyn pasialili ŭ adnu z vajskovych kazarmaŭ, jany charčavalisia ŭ stałoŭcy z vajskoŭcami (tolki im, u adroźnieńnie ad aficeraŭ, nie davali śmiatany da baršču, uzhadvaje detal Murataŭ).
«Spačatku ŭ kazarmie žyło 30 maci, potym ledź nie 100». Kali armija sychodziła, jany kazarmu zabrali z saboj, a maci zastalisia.
«Jany chadzili pa ŭsioj Čačni, abmieńvalisia danymi ab svaich dzieciach. Hanna Ivanaŭna Pisieckaja zdahadałasia, što heta nie jaje syn dasłany joj u trunie. Znajšła jana svajho syna i znajšła maci taho, čyje pareštki byli pachavanyja ŭ jaho mahile».
Ruskim žančynam dapamahali čačenskija maci. «U Čačni žančyna — heta vielmi aŭtarytetny čałaviek, jaje nielha pakryŭdzić, i kali jana kazała: addaj pałonnaha, addavali pałonnaha», — uzhadvaje Murataŭ.
«I maci zastupilisia za svaich dziaciej. Šmat u čym vajna była spynienaja, tamu što maci pajšli», — kaža jon.
Siońnia ž rasijskija maci nie jeduć na front šukać svaich dziaciej.
«A ciapier… jak piśmienna padyšła dziaržava da pytańnia hetaj halečy». Murataŭ pryhadvaje, što ŭ Maskvie, naprykład, u bahatym rehijonie siamji zahinułaha kantraktnika da fiederalnych hrošaj u 7,5 młn rubloŭ biudžet stalicy dadaje 3 młn rubloŭ.
«Hetaja ž inviestycyja ŭ śmierć akazvajecca nadzvyčaj vyhadnaj. I ludzi kažuć: nu tak, ale ž zatoje hrošy daduć.
Zarpłata na pradpryjemstvie zaŭsiody ŭ 10 razoŭ nižejšaja, čym zarpłata pa kantrakcie ŭ vojsku. Kantraktnik, naprykład, z Uładzimirskaj vobłaści atrymlivaje 300 tysiač rubloŭ, a zarobak, dapuścim, na zavodzie, dzie robiać padfarniki, abo na zavodzie vientylatarnym va Uładzimirskaj vobłaści — maksimum 25—30 tysiač rubloŭ — u 10 razoŭ vajna kaštuje daražej, čym mirnaja praca», — źviartaje ŭvahu Murataŭ.
Śmierć stanovicca vyhadnaj spravaj. «Carkva zładziła prajekt pad nazvaj «Śmierć u abmien na daravańnie hrachoŭ», a ŭłada — aŭkcyjon niabačanaj ščodraści «Śmierć jak udałaje ŭkładańnie siamiejnych inviestycyj».
A čałaviek za słužbu pa kantrakcie, kali jon zahinuŭ, atrymaje stolki hrošaj, kolki jon pavinien byŭ by zarablać na praciahu čverci stahoddzia».
Murataŭ uzhadvaje adkaz adnoj z žančyn, lubimy brat jakoj zahinuŭ na vajnie. Siastra ŭziała hrošy za jaho śmierć. Na pytańnie, jak jana mahła, jana adkazała: «Kali b ja mahła viarnuć brata, ja b hrošy nie ŭziała. A kali ja nie mahu viarnuć brata, čamu ja pavinna hublać hrošy?»
«Pahladzicie, jak jany staviacca da kaštoŭnaściaŭ žyćcia. Haleča pryvodzić da taho», — miarkuje nobieleŭski łaŭreat.
Jon uzhadvaje prapahandu vajny i mabilizacyi, kali kuplenyja błohiery na marmieładzie, cukierkach i bulbie fry pierakonvali, što vajna zabiare nie tak užo i šmat žyćciaŭ, ludziej u Rasii chapaje.
«Niejkaja błohierka, jana była kuplenaja optam, jak i inšyja błohiery, dla prapahandy vajny, pakazała: voś adna bulbačka, a ŭ pakieciku sto zastałosia. My ž mabilizujem voś stolki, chier ź joj z toj bulbaj, nu jana addaść žyćcio. A voś marmieład abo cukierka, a ŭ pakunačku jašče 100 cukierak. Dy što my budziem [chvalavacca] z-za adnoj hetaj cukierki? Pakiet žary, bulbu žary, zabudźsia pra hetu adnu łustačku i adnu cukierku.
Bo ludzi pavinny identyfikavać siabie z narodam i ź vialikaj krainaj, a nie sa svaim vuzkaehaistyčnym intaresam, źviazanym z tym, što kaliści akušerka ŭdaryła tvajho syna pa azadku i puściła ŭ hetaje žyćcio.
Pucin daŭ ludziam vielič, abychodziačy stadyju kamfortu. Heta vialikaja sacyjalnaja inžynieryja», — reziumuje Murataŭ.