«Аднакласніцы не хацелі сябраваць, бо ў мяне старая мама». Ці лёгка быць «познім дзіцём», калі бацькам далёка за 40?
Сярэднестатыстычная беларуска ўпершыню нараджае каля 27 гадоў. Але часам здараецца так, што жанчыны наважваюцца на мацярынства ўжо пасля сарака. Сучасная медыцына не лічыць гэта чымсьці надзвычайным, іншая рэч — грамадская свядомасць, якая часта ўспрымае нараджэнне дзіцяці ў такім узросце як запозненае і недарэчнае. А як ставяцца да гэтага самі «познія» дзеці, якіх часам лічаць «унукамі» сваіх таты і мамы?
18.11.2023 / 22:38
«Я атрымалася нечакана. Маме было 43, тату 49»
— Я нарадзілася, калі сястры быў 21 год, а маме — 43.
Тата быў яшчэ старэйшы, яму споўнілася 49. Ён быў высокі, спартовага целаскладу, рухавы, любіў гуляць у футбол, валейбол, ягоных гадоў яму ніхто з выгляду не даваў. Мама таксама выглядала маладзейшай за свае гады, любіла паходы з намётамі, займалася індыйскімі танцамі… Я памятаю, на вяселлі сястры Дашы яны выглядалі як сёстры — мама была ў доўгай чырвонай сукенцы, з прыгожай прычоскай. Ёй тады было 48, а мне яна падавалася прынцэсай з казкі. Я вельмі ганарылася, што мая мама такая прыгожая, заўсёды паўтарала гэта ў дзіцячым садку, і са мной ніколі ніхто не спрачаўся — ані сяброўкі, ані выхавацелькі.
Калі я нарадзілася, мая сястра ўжо вучылася ва ўніверсітэце ў Мінску, і я ў маленстве часам пыталася ў мамы: «Чаму ў нас з Дашай такая вялікая розніца ва ўзросце? Чаму вы не нарадзілі мяне раней?» Яна жартавала, што спачатку трэба было адну дачку падгадаваць, а потым займацца другой.
Тое, што я «атрымалася нечакана», мама сказала мне пазней, калі я скончыла школу. Таты ўжо не было: ён раптоўна памёр у 56 гадоў. Прыйшоў з працы, павячэраў, сеў на канапу, сказаў: «Нешта мне нядобра», – і ўсё. Адарваўся тромб.
Мама пасля ягонай смерці неяк адразу пастарэла. Практычна не фарбавалася, перастала насіць абутак на абцасах. І калі я пайшла ў школу, то ўпершыню пачула за спінай: «Таню прывяла бабуля». Памятаю, я хутчэй здзівілася, чым пакрыўдзілася. Бо гэта ж мая мама, якая яна вам бабуля!
Зрэшты, я была самастойная дзяўчынка, і мама неўзабаве перастала вадзіць мяне ў школу, а пераключылася на выхаванне ўнукаў.
У сястры нарадзіліся два сыны, хаця яна вельмі хацела дзяўчынку. І я заўважыла, што мама паступова перакладае на Дашу такія рэчы, як выбар адзення для мяне або рашэнне, ці хадзіць у нейкі гурток. Раней я думала, што гэтак мама суцяшае сястру, у якой няма дачкі. Цяпер мне здаецца, што ёй у сілу ўзросту ўжо было цяжка самастойна нешта вырашаць. Я вельмі люблю маю маму і часта думаю: што, каб тата не сышоў так рана? Мая мама, напэўна, не ператварылася б у «бабулю» так хутка.
«Я не мог пакінуць маму адну. Цяпер мне 34, а сваёй сям'і няма»
— Мама нарадзіла мяне «для сябе», без мужа. Ёй было тады 42 гады. Яна жыла з бабуляй, сваёй мамай. Дакладней, мы ўсе жылі ўтраіх у бабулінай аднапакаёвай кватэры.
У дзяцінстве я часта хварэў. Напэўна, мяне надта цёпла апраналі, каб я не прастудзіўся, а я бегаў па вуліцы расшпілены, бо мне ўвесь час было горача… Мама працавала на кніжнай базе, у нас дома было шмат кніг. І гэта было класна — калі тэмпература невысокая, але ў школу не пускаюць, можна чытаць колькі захочаш, а мама з бабуляй наперабой пытаюцца, што мне прыгатаваць паесці.
Я іх дужа любіў, маіх матулю і бабулю, часта казаў ім гэта, абдымаў — але толькі дома. Праяўляць такія пачуцці на людзях я саромеўся. А калі падрос, увогуле стаў саромецца сваёй мамы.
Бабулі з намі тады ўжо не было, яна памерла, калі я быў у 8-м класе. Самы той узрост, калі хочацца быць самастойным і незалежным.
Раней я казаў сябрам, што мне надакучылі «гэтыя бабы», што паеду паступаць у тэхнікум у іншы горад і буду жыць у інтэрнаце. У аднапакаёўцы сапраўды было цесна і нязручна. Але потым мама ўпрасіла мяне паступаць вучыцца ў нашым горадзе, не хацела быць адна.
А яшчэ я закахаўся. Нам было па 16 гадоў, і мы са Святланай збіраліся пажаніцца, як толькі нам стукне па 18. І мама не была супраць гэтых адносін. Або, можа, ведала пра планы Свеціных бацькоў, таму не хвалявалася. Карацей, праз паўгода Святлана з бацькамі пераехала ў Ізраіль. Мы перапісваліся, і ўвогуле не скажу, каб расстанне для нас стала вялікай драмай: усё адно да 18 яшчэ два гады, а там неяк будзе… Паступова перапіска згасла, пачуцці таксама.
Я скончыў тэхнікум, паступіў вучыцца ў ВНУ, але праз год кінуў — стала нецікава. Знайшліся іншыя справы — я заняўся прадпрымальніцтвам, накапіў трохі грошай, мы абмянялі нашу маленькую кватэру на «двушку». Жылі з мамай у розных пакоях, але пакінуць яе зусім я не мог — у яе пачалі балець ногі, дактары далі інваліднасць, уся хата і гаспадарка — схадзіць у краму, прыгатаваць есці — леглі на мяне.
Калі мне споўнілася 30, мама пачала актыўна агітаваць мяне жаніцца. Але я адчуваў, што не магу прывесці жанчыну ў кватэру да нямоглай мамы, і кінуць маму не магу. Завесці раман таксама не атрымлівалася: мама мне ўвесь час тэлефанавала, дзе я, з кім я, казала, што сумуе.
Летась яна памерла ад анкалогіі. Мне ўжо 34. Я вельмі востра разумею: калі заводзіць сям'ю, то толькі цяпер. Бо далей будзе позна — мы станем бацькамі запозна, і дзецям давядзецца даглядаць нас, а не жыць уласным жыццём.
«Я чытала, што познія дзеці больш здольныя, і гэта мяне суцяшала»
— Мама заўсёды казала, што нарадзіла мяне ад вялікага кахання. Ёй тады было 40, а ў бацькі была свая сям'я. Але нас з мамай ён не кінуў — я нашу яго прозвішча, ён часта прыходзіў да нас і дапамагаў маме мяне гадаваць, калі я была маленькая.
А калі я заканчвала школу, ён з сям'ёй з'ехаў за мяжу — яго запрасілі на працу. Дапамагчы матэрыяльна, як я разумею, ён магчымасці не меў, і мы з мамай усё маё дзяцінства і юнацтва пражылі ў інтэрнаце. Хаця ў «законнай» сям'і была свая трохпакаёвая кватэра, і я зайздросціла татаваму сыну, што ў яго ёсць свой пакой, а ў нас нават кухня агульная на цэлы паверх.
Таго, што ў мяне нейкая незвычайная жыццёвая сітуацыя, я надта востра не ўсведамляла дзесьці да 5-га класа. А тады я пачула ад аднакласніц, што яны не хочуць са мной сябраваць, бо ў мяне «старая мама». А яшчэ таму, што мы «бедныя» і я не магу запрасіць усіх аднакласнікаў на дзень народзінаў у наш інтэрнацкі пакой.
Мама выдатна разумела мае праблемы: ладзіла мне дзень народзінаў у кавярні або арганізоўвала паходы ў кіно ці тэатр. Яна старалася, я ёй вельмі за гэта ўдзячная — асабліва цяпер, калі разумею, як цяжка было адкладаць грошы з заробку, на які мы жылі ўдзвюх, на гэтыя забавы.
Але ў школе мне было складана. Я ўвесь час адчувала нейкую пагарду з боку аднакласнікаў, і таму старалася заслужыць іх павагу: давала спісваць, правярала сяброўкам сачыненні, бо па мовах у мяне было «выдатна». Бывала і такое, за што мне цяпер сорамна: перад аднакласнікамі я часам кпіла з мамы, называла яе «мая старая», і лічыла, што яна перада мной вінавата — не здолела стварыць нармальную сям'ю, нарадзіла мяне позна, не настойвала, каб бацька забяспечыў нас жытлом, і гэтак далей.
У старэйшых класах я пачала шмат чытаць літаратуры пра позніх дзяцей. Там пісалі, што дзеці, народжаныя пасля 35, больш здольныя, менш канфліктныя, і гэта мяне неяк прымірыла з рэчаіснасцю. Цяпер маме 75, мне ўжо амаль 36, і я яе вельмі люблю, вельмі паважаю яе асабісты выбар, шчыра ўдзячная за яе старанні — а яна рабіла ўсё, каб я не была ў чымсьці абдзеленай у параўнанні з іншымі.
Мабыць, глыбока ў душы я баялася паўтарыць яе лёс, таму замуж выйшла рана, у 19 гадоў. Практычна за такога ж падлетка, як я сама, і сямейнае жыццё ў нас не склалася. Дзяцей нарадзіць мы не паспелі і праз паўтара года разышліся. Цяпер у мяне другі шлюб, муж на 7 гадоў старэйшы за мяне, мы жывём у кватэры, якая дасталася яму ў спадчыну ад бабулі. Наш сын вучыцца ў другім класе. Мая мама жыве разам з намі, часам з ёй бывае нялёгка — яна па-ранейшаму рамантычныя ідэалістка, а я адчуваю сябе куды больш «прыземленай». Але мы такія, якія ёсць, і стараемся гэта прыняць, раз ужо жыццё так склалася.
Чытайце таксама:
З'едуць ад бацькоў пазней, шматзадачныя і творчыя. Што сацыёлагі кажуць пра цяперашніх дзяцей