Беларусь абвінавачваюць у парушэнні міжнародных абавязацельстваў па абароне замежных інвестыцый.
Украінскі бізнэсмен і яго швейцарская кампанія абвінавачваюць Беларусь у парушэнні міжнародных абавязацельстваў па абароне замежных інвестыцый і патрабуюць 175 млн. даляраў кампенсацыі.
Ніколі яшчэ Беларусь не выступала ў якасці адказчыка ў інвестыцыйнай спрэчцы: раней спрэчкі ў Беларусі вяліся паміж замежнымі інвестарамі і дзяржаўнымі прадпрыемствамі, не выходзячы на дзяржаўны ўзровень.
Інвестар супраць краіны
Паводле інфармацыі Міжнароднага цэнтра па ўрэгуляванні iнвестыцыйных спрэчак (ICSID, Вашынгтон), 17 верасня 2013 г. стала вядома, што грамадзянін Украіны Генадзь Міхайленка звярнуўся з заявай разгледзець яго патрабаванні аб кампенсацыі шкоды ў памеры 175 млн. даляраў, нанесенай у сувязі з экспрапрыяцыяй яго інвестыцый у фабрыку па вытворчасці бясшвовых труб (ПУІП «Упеко Індастріз») у Рэспубліцы Беларусь.
У гэты момант Сакратарыят ICSID разглядае магчымасць прыняць заяву Генадзя Міхайленкі і правярае заяўку на адпаведнасць фармальным патрабаванням.
Генадзь Міхайленка і швейцарская кампанія United Pipe Export Company Trading AG, саўладальнікам якой ён з'яўляецца, накіравалі просьбу аб разглядзе законнасці іх патрабаванняў у сувязі з парушэннем Рэспублікай Беларусь двухбаковых пагадненняў аб абароне інвестыцый з Украінай і Швейцарыяй.
Гэтыя пагадненні прадугледжваюць адказнасць дзяржавы за незаконную экспрапрыяцыю ўласнасці інвестара. Прадстаўніком Міхайленкі выступае парыжская фірма Lazareff Le Bars у асобе кіраўніка партнёра Бенуа Ле Барса і старшага юрыста Рамільі Алянда. Беларусь пакуль не заявіла аб наяўнасці знешняга прадстаўніка па дадзенай справе.
Аб сістэме прыняцця справы да разгляду ў ICSID
Міжнародны цэнтр па ўрэгуляванні iнвестыцыйных спрэчак (International Centre for Settlement of Investment Disputes) - міжнародная арбітражная арганізацыя, якая садзейнічае вырашэнню інвестыцыйных спрэчак паміж дзяржавамі і замежнымі інвестарамі. Арганізацыя налічвае больш за 149 членаў, уключаючы Беларусь (Канвенцыя аб парадку дазволу інвестыцыйных спрэчак па сістэме ICSID падпісана і ратыфікавана ў 1992 г.). Яна была створана з мэтай садзейнічання руху замежнага капіталу прыватных інвестараў на тэрыторыі трэціх краін.
Само па сабе падпісанне Канвенцыі не азначае, што краіна, якая падпісала кантракт, аўтаматычна падпадае пад юрысдыкцыю ICSID.
Для таго каб Цэнтр прыняў заяўку да разгляду, яна павінна прайсці першапачатковую праверку на адпаведнасць фармальным патрабаванням. Існуюць наступныя падставы перадачы спрэчкі на разгляд Цэнтра:
-- наяўнасць пісьмовага пагаднення бакоў (напрыклад, выяўленага ў інвестыцыйнай дамове дзяржавы з інвестарам), дзе бакі прама вызначаюць ICSID месцам разгляду спрэчак;
-- наяўнасць адпаведнага палажэння ў міждзяржаўным двухбаковым пагадненні аб узаемнай абароне інвестыцый (дзелясправядлівасці, неабходна адзначыць, што ні пагадненне Беларусь — Украіна, ні пагадненне Беларусь — Швейцарская Канфедэрацыя прама не ўказваюць на ICSID як на месца разгляду спрэчак дзяржаў з інвестарамі);
— наяўнасць адпаведнага палажэння ў шматбаковым пагадненні;
— наяўнасць правілаў аб разглядзе інвестыцыйных спрэчак у ICSID у нацыянальным заканадаўстве (беларускае заканадаўства такіх правілаў не ўтрымлівае).
Тэарэтычна, нават у сітуацыі адсутнасці любой з пералічаных падстаў у інвестара існуе права звяртацца ў ICSID, калі, на думку інвестара, унутраныя судовыя рашэнні, вынесеныя ў дзяржаве, дзе ажыццяўляліся інвестыцыі, былі несправядлівыя.
Акрамя таго, у адсутнасць дэталёвай інфармацыі па заяве ўкраінскага грамадзяніна і заснаванай ім швейцарскай кампаніі, немагчыма сцвярджаць, што паміж Беларуссю і інвестарамі не было заключана інвестыцыйнае пагадненне ці іншым чынам выказана згода на арбітраж ў ICSID. У любым выпадку, правамернасць звароту ў Цэнтр і магчымасць разгляду патрабаванняў да Беларусі па працэдуры ICSID будзе ўстаноўлена ў бліжэйшы час.
Тым не менш у святле скандалу, што развярнуўся вакол справы Беларускай калійнай кампаніі, навіна аб тым, што замежны інвестар мае намер спагнаць страты з Рэспублікі Беларусь, немінуча нанясе ўрон і без таго небездакорнаму іміджу краіны і прывабнасці рынку Беларусі для замежных інвестараў.
Новы інвестыцыйная спрэчка з удзелам ужо не проста беларускага прадпрыемства альбо мясцовага органа кіравання, а самой дзяржавы ў якасці адказчыка - новая вяха ў паслужным спісе Беларусі як краіны з малапрывабным для замежных інвестараў іміджам .
Сутнасць справы Міхайленкі
Былы в.а. дырэктара замежнага прадпрыемства ў Беларусі «ПУІП «УпекаІндастрыз» Генадзь Міхайленка быў асуджаны на 6 гадоў пазбаўлення волі з канфіскацыяй маёмасці судом Чыгуначнага раёна Гомеля ў 2006 г.
Суд прызнаў яго вінаватым на падставе таго, што, выконваючы абавязкі дырэктара ПУІП «Упека Індастрыз» у 2003-2004 гг. Міхайленка шляхам махлярства і злоўжывання даверам атрымаў у Гомельскім рэгіянальным аддзяленні ААТ «Белзнешэканомбанк» крэдыты і незаконна завалодаў сродкамі ў памеры розніцы паміж заяўленай і сапраўднай коштам закупленага за крэдыт абсталявання, чым нанёс страты прадпрыемству.
А таксама наўмысна падаў фальшывыя дакументы, якія мелі асноўнае значэнне для вылучэння крэдытаў. Тым самым, на думку суда, Міхайленка завалодаў матэрыяльнымі каштоўнасцямі і маёмасцю прадпрыемства шляхам махлярства і злоўжывання даверам, чым і нанёс маёмасную шкоду ў асабліва буйных памерах.
Сёння Генадзь Міхайленка заяўляе, што працэс быў палітычна матываваным і што ён ніколі не прызнаваў сваёй віны. У прэс-рэлізе, апублікаваным на сайце юрыдычнай фірмы, якая прадстаўляе яго інтарэсы, гаворыцца, што заяўнік «адчуваў цяжкі фізічны і псіхалагічны гвалт» падчас зняволення, а таксама знаходзіўся ў нялюдскіх умовах утрымання.
Мхайленка таксама заявіў, што падчас яго дасудовага ўтрымання пад вартай у ходзе расследавання «беларускія ўлады неаднаразова раілі яму адмовіцца ад свайго пакета акцый у кампаніі».
У выпадку пачатку арбітражнага разбору ICSID яшчэ трэба будзе разабрацца з абставінамі справы і адэкватнасцю патрабаванняў заяўніка, аднак ужо сёння можна сказаць, што заявы аб палітычнай матываванасці крымінальнага пераследу могуць не адпавядаць рэчаіснасці ў выпадку, калі Міхайленка не ўдзельнічаў прама цi ўскосна ў палітычным жыцці краіны, а таксама не падтрымліваў фінансава альбо іншымі спосабамі палітычных ці грамадскіх дзеячаў у Беларусі.
Заяўнік патрабуе 175 млн даляраў у якасці кампенсацыі маральнай шкоды, а таксама шкоды, нанесенай яго інвестыцыям у Рэспубліцы Беларусь, і шкоды, нанесенай іншым яго бізнэс-справам.
У выпадку поспеху Міхайленка мае намер ахвяраваць «значную частку любой кампенсацыі, якую магчыма спагнаць з Беларусі, на карысць арганізацый, якія змагаюцца за правы чалавека і кіраванне права ў краіне».
Папярэднія выпадкі інвестыцыйных спрэчак
На сённяшні дзень самымі яркімі прыкладамі высвятленняў адносін дзяржавы ў асобе дзяржпрадпрыемстваў і замежных кампаній у Беларусі з'яўляюцца справы, па якіх пазоўнікі атрымалі кампенсацыю: адно ў піваварнай галіны («Балтыка» супраць «Крыніцы», 10,7 млн даляраў), іншае - па спагнанні пратэрмінаваных плацяжоў ( «Альфа -Банк» супраць «Брэстэнерга», 18,5 млн. даляраў).
Акрамя таго, Беларусь можа пахваліцца не самым кароткім спісам не завершаныхсудовымі рашэннямі спрэчак з замежнымі кампаніямі: у інвестыцыйнай сферы (літоўская UBIG супраць Мінгарвыканкама, 30 млн. даляраў), у аўтамабілебудаванні (Skoda і Ford), у мэблевай прамысловасці (IKEA), у малочнай прамысловасці («Danone -Юнімілк»), на рынку нерухомасці (« Ітэра», «Манолиум - працэсінг»).
Большасць з гэтых спрэчак заснаваныя на наяўнасці ў Беларусі прававой недакладнасці, складанай сістэмы падаткаабкладання, а таксама наяўнасці дадатковых патрабаванняў, якія цягнуць за сабой вялікія выдаткі на дзейнасць, ніякім чынам не звязаную з бізнэсам інвестара.
Імідж краіны як фінансавы актыў: уплыў інвестыцыйных спрэчак
На фоне сітуацыі, якая разгортваецца вакол калійнага скандалу, інвестыцыйная прывабнасць беларускай эканомікі выглядае ўсё больш сумнеўна.
Крымінальны працэс супраць кіраўніка замежнай кампаніі — гучны сігнал інвестарам аб дадатковых рызыках для ўжо існуючых і патэнцыяльных укладанняў у Беларусі. Любое высвятленне адносін у камерцыйнай сферы негатыўна адбіваецца на іміджы краіны, нават калі спрэчка не дойдзе да суда.
У выпадку ж спрэчкі, дзе адказчыкам з'яўляецца дзяржава, а не дзяржпрадпрыемства або мясцовы орган улады, іміджавыя выдаткі прывабнасці эканомікі для замежных інвестыцый істотна ўзрастаюць.
Падставай для заявы Міхайленкі, накіраванай у Сакратарыят Цэнтра ICSID, з'яўляецца экспрапрыяцыя інвестыцый з прычыны незаконнага крымінальнага пераследу, што, цалкам верагодна, не будзе прызнана законнымі прэтэнзіямі, аднак можа нашкодзіць беларускай рэпутацыі не менш, чым арышт топ-менеджара кампаніі «Уралкалій».
Відавочна, беларуская дзяржава ў чарговы раз сутыкаецца з наступствамі жадання выступаць не толькі галоўным уласнікам у краіне, але і цалкам кантраляваць працэс вядзення бізнэсу.
