• Навіны
  • Вайна
  • Эканоміка
  • Грамадства
  • Усяго патроху
  • Культура
бел / рус
  • Эканоміка
  • Грамадства
  • Здарэнні
  • Свет
  • Спорт
  • Аўто
  • Меркаванні
  • Ад рэдакцыі
  • Вайна
Меркаванні
Фота 2 з 2
Дзмітры Гурневіч

Дзмітры Гурневіч

10.11.2013 / 10:21

Гісторыю пішуць пераможцы. Пра кнігу Сяргея Навумчыка «Дзевяноста першы» 138

Піша Дзмітры Гурневіч.

У 1991 годзе, калі вырашаўся лёс беларускай незалежнасці, камуністычная большасць у Вярхоўным Савеце і кроку не рабіла без аглядкі на Маскву. Сёння, пасля 20 гадоў незалежнасці, мы так і не навучыліся жыць без Масквы. Нават незалежнасць працягваем лічыць ласкай маскоўскіх бонзаў.

Кніга Сяргея Навумчыка «Дзевяноста першы» ломіць гэтую схему і апісвае нашу найноўшую гісторыю з беларускага гледзішча. Гэта гісторыя «беларускага карнавалу» ў XX ст. Але мы не заўсёды маем смеласць паглядзець на падзеі 1991 года беларускім позіркам.

«Калі б не падзеі ў Маскве, то плакала б беларуская незалежнасць», — чуваць з аднаго боку. «Рана ці позна Беларусь і так бы абвесціла незалежнасць», — чутно з другога.

Такія тэорыі можна будаваць да бясконцасці. Але ўсё гэта толькі здагадкі. Тым часам тыя, хто звычайна любіць дзяліць пэўныя з’явы ці працэсы на тысячы нюансаў, раптам кажуць пра адназначнасць: маўляў, самі беларусы былі б не ў стане здабыць незалежнасць.

І мы ў адказ пачынаем нешта мудрыць, шукаць аб’ектывізм у гісторыі, займацца футуралогіяй і ў выніку прыходзім да высновы, што, можа, і сапраўды нам незалежнасць звалілася на галаву.

З трэцяга боку, мы маем рэальны факт — незалежнасць і яе герояў. Сутнасць справы на паверхне: гэта на патрабаванне апазіцыі БНФ 25 жніўня была склікана Сесія Незалежнасці, гэта дэпутаты ад БНФ дамагліся галасавання аб наданні Дэкларацыі аб суверэнітэце канстутыцыйнай моцы, гэта фракцыя БНФ пераконвала дэпутатаў, якія не маглі ў туалет пайсці без дазволу Крамля, прагаласаваць за суверэнітэт і забарону камуністычнай партыі.

Сяргей Навумчык на пальцах паказвае, як справы выглядалі насамрэч. Як даводзілася спрачацца з камуністамі, пераконваць іх, а часам і палохаць (як хаця б у выпадку са стварэннем Нацыянальнай гвардыі на плошчы Леніна 25 жніўня), каб дабіцца выніку — незалежнасці.

А з другога боку бачна, як гэтыя спрэчкі, а часам і прыватныя размовы з апанентамі, давалі плён: камуністы пагаджаліся з дэпутатамі БНФ і галасавалі так, «як трэба».

Навумчык прыводзіць у сваёй кнізе бліскучую прамову Зянона Пазняка напярэдадні галасавання 25 жніўня. Лідар БНФ заклікае камуністаў прагаласаваць за незалежнасць, тлумачыць навошта патрэбен дзяржаўны суверэнітэт і што стане з краінай, калі яго не абвесцяць.

Прамова вартая галівудскага фільма. На плошчы перад Домам урада стаяць дзясяткі тысяч людзей, яны слухаюць жывую трансляцыю з Авальнай залы, пачынаецца стварэнне Нацыянальнай гвардыі.

Пасля прамовы Пазняка адзін за другім выступаюць дэпутаты­камуністы Мачуленка, Кулакоў, Жэбрак. Яны прызнаюць Пазнякову рацыю і просяць сваіх калегаў­дэпутатаў падтрымаць прапанову БНФ і прагаласаваць за назалежнасць.

Выступае прэм’ер Кебіч і таксама заклікае галасаваць за незалежнасць. У той самай зале, дзе яшчэ гадзіны таму незалежнасць была крамольным словам, гучаць апладысменты.

Да закліку Пазняка схіляецца і спікер Станіслаў Шушкевіч, які яшчэ нядаўна называў незалежнасць жартам. Ён выносіць пытанне аб незалежнасці на галасаванне. А 20.12 Беларусь становіцца незалежнай дзяржавай.

Цяпер уявім на хвіліну, што ніякага БНФ няма, ніхто не склікае паседжанне Вярхоўнага Савета. Хто мае выносіць пытанне пра незалежнасць на галасаванне? Анатоль Малафееў, які падтрымаў путч, ці савецкі да мозгу касцей Дземянцей? А можа Аляксандар Лукашэнка, які ўвогуле не браў удзелу ў галасаванні?

Бясспрэчна, шанец на абвяшчэнне незалежнасці даў маскоўскі путч.

Стагоддзі паміж магутнымі суседзямі навучылі беларусаў, што найбольш мы можам дамагчыся тады, калі заходнія і ўсходнія імперыі займаюцца сваімі праблемамі альбо варагуюць.

Але для таго, каб гэты шанец выкарыстаць, патрэбныя эліты ўнутры краіны. Чаго б варты быў гэты маскоўскі імпульс, калі б не было людзей, якія яго своечасова і спрытна выкарысталі?

Ці хтосьці верыць у тое, што, акупаваўшы ў 1918 годзе Беларусь, немцы маглі самі абвесціць БНР без Варонкі, Бурбіса, Зайца і іншых? Ці далі б праз год бальшавікі дазвол на абвяшчэнне БССР, каб не супярэчнасць з БНРаўскімі дзеячамі?

Вольная Польшча, напрыклад, была абвешчаная на другі дзень пасля вяртання з магдэбургскай турмы Юзафа Пілсудскага. Але палякам у галаву не прыйдзе сцвярджаць, што гэта аўстрыйцы, якія яго вызвалілі з няволі, сапраўдныя героі польскай незалежнасці.

«Але ж саюз і так развальваўся на вачах. Яго б нішто не магло ўратаваць», — запярэчыць хтосьці. У ранейшай форме СССР наўрад ці мог існаваць, гэта праўда, але зменены, падшліфаваны і вымыты — мог. Перайменаванне гэтай імперыі і касметычныя папраўкі не змянілі б для беларусаў яго сутнасці — ролі васала ў такім утварэнні.

Планы рэактывацыі Савецкага Саюза былі. Навумчык гэта выдатна даказвае ўспамінамі бліжэйшых паплечнікаў Гарбачова і Ельцына.

У Маскве найменш думалі пра тое, каб як мага хутчэй даць беларусам незалежнасць, адпіхнуць ад Расеі, дазволіць утварыць уласнае войска ды яшчэ вярнуць свае сцяг, герб і гісторыю. Працэсы ўцягвання Беларусі (і не толькі) ў расейскую сферу ўплываў пачаліся адразу пасля распаду СССР і працягваюцца дагэтуль.

У 1991 годзе будучыня Беларусі вырашалася ў Мінску, у зале Вярхоўнага Савета. Гэта выдатна ілюструе яшчэ адзін эпізод, які адбыўся 19 верасня, падчас галасавання ў пытанні дзяржаўнай сімволікі.

Да прыняцця бел­-чырвона-­белага сцяга і герба «Пагоня» не хапае некалькіх галасоў. Пазняк звяртаецца да дэпутата­камуніста Міхаіла Жукоўскага, які пару хвілін да гэтага казаў пра сцяг калабарантаў і катэгарычна адмаўляўся галасаваць за бел-чырвона­-белы сцяг.

Пазняк: «Міхаіл Дзмітрыевіч, нацыянальная дзяржава вышэйшая за ўсялякую партыйную ідэалогію. Калі мы не будзем яе мець, не будзем мець яе нацыянальных сімвалаў, то мы не будзем мець нічога. Мы станем нічым. Я вельмі Вас прашу. Адзін раз у жыцці. Пагаласуйце за сцяг дзеля нашай будучыні. Мы ж — беларусы».

Адказ Жукоўскага: «Добра. Я прагаласую».

І прагаласаваў. Вынік галасавання: 231 голас, роўна столькі, колькі і трэба. Гісторыю, часам, можна змяніць некалькімі словамі. І менавіта так яе змянялі дэпутаты БНФ.

Іншага спосабу проста не існавала, бо дамагчыся незалежнасці і пачаць будаваць дзяржаву можна было толькі галасамі камуністаў. «Тое, што камуністы падтрымалі незалежнасць, таксама робіць ім гонар», — сказаў летась у эфіры «Белсата» Зянон Пазняк.

Але «Дзевяноста першы» — гэта кніга не толькі пра камуністаў і дэпутатаў БНФ у Вярхоўным Савеце. Гэта кніга пра дзясяткі тысяч беларусаў, якія прыйшлі ў беларускі рух на пачатку 90­-х. Без гэтай сілы БНФ быў бы толькі звычайнай абрэвіятурай. Гэта, урэшце, кніга пра тых (і таго), каму гэтая незалежнасць стаяла косткай у горле, але хто сёння карыстаецца ёю напоўніцу.

Аспрэчыць Навумчыка ім бу­дзе вельмі цяжка. Каштоўнасць яго кнігі ў тым, што яна пабудаваная не толькі на ўспамінах, але на дакументах і стэнаграмах. Крытыкам застаюцца агульныя словы тыпу «Навумчык перапісвае гісторыю» і жартачкі «А Пазняк прыдумаў мяккі знак».

Ад 1918 года беларускія эліты дзяліліся на тых, хто бачыў будучыню краіны ў якасці расійскай аўтаноміі, і тых, хто быў за незалежную Беларусь. У 1991 го­дзе гэты падзел быў усё яшчэ актуальны.

З таго часу змянілася шмат. Прыгадваю словы былога І сакратара ЦК КПБ Анатоля Малафеева летась на адным з дзяржаўных тэлеканалаў: «Добра, што мы паставілі на незалежнасць. Аднаўляць СССР сёння няма сэнсу».

У 1918 годзе дзеячы БНР не змаглі даць рады, бо ў палітыцы перамагае не той, хто мае рацыю, а той, хто мацнейшы. У 1991 го­дзе апазіцыя БНФ у Вярхоўным Савеце не толькі мела рацыю, але і аказалася мацнейшай за камуністычную большасць. Тыповая для Беларусі справа: перамены нашы героі заўсёды заваёўвалі авангардам.

Гісторыю, як вядома, пішуць пераможцы. Са спазненнем на 20 гадоў мы дачакаліся і сваёй гісторыі пра пераможны 1991 год.

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна

Дзмітры Гурневіч

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішы ў наш Тэлеграм

Чытайце яшчэ
Гурневіч: Утапічнасць сілавога сцэнара сёння не азначае, што так будзе заўжды 7
Карбалевіч: Ідэя сілавога зрынання Лукашэнкі і ўтапічная, і страшыць народ 29
«Сёння варта біць па ўсіх франтах цемрашальства». Гісторык Цімафей Акудовіч пра цені вайны і перафарматаванне краіны
«Разведка далажыла». Чаму заява ўкраінскага Генштаба пра 13 тысяч беларускіх вайскоўцаў смешная 9
Каментары
Храналагічна Спачатку новыя Спачатку папулярныя
Каб пакінуць каментар, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзеру
Палітыка і грамадства
Ці можна згатаваць вячэру за два рублі? Вось рэцэпт — нават з мясам 18
Дзярждэп: Лукашэнка «адкінуў» суверэнітэт і незалежнасць 2
«Было сумоўе з рэктарам, дэканам, міністрам». Як у БДУ збіралі групу, у якой мае вучыцца Мікалай Лукашэнка 15
Беларусь у культавых серыялах: Covert Affairs, Futurama, Nikita і іншых ВІДЭА 2
Харкаў трапіў пад магутны ракетны абстрэл 1
Расійскі пасол заявіў, што Расія перажыве без Coca-Cola 7
«Перамены адбудуцца лягчэй, чым вы думаеце, як толькі Лукашэнка памрэ ці сыдзе» 21
Усяго патроху
У сеціве адшукалі неапрацаваны тэставы матэрыял «Шрэка» 1996 года 1
Учора ў Магілёве па прыватным сектары насіліся коні ВІДЭА 3
Навукоўцы плануюць уваскрэсіць тасманійскага ваўка, што вымер амаль сто гадоў таму 1
Інжынер стварыў экзашкілет для змяі, каб у яе былі лапкі
«Наняў за 5 рублёў». Беларусы здымаюць тыктокі, чаму не варта эканоміць на работніках 2
На турзлёце ў Оршы прайшоў конкурс бодзі-арту ФОТЫ 8
У баранавіцкай электрычцы правезлі казу ў памперсе 3
Спорт
Як старшыня АБФФ Уладзімір Базанаў адбіў у беларусаў любоў да футбола ВІДЭА 2
Легендарная тэнісістка Серэна Уільямс у 40 гадоў завяршае кар’еру
Кіраўнік федэрацыі футбола Базанаў спрабаваў выехаць у Польшчу, яго не пусцілі 5
Азаранка згуляе ў дабрачынным матчы ў дапамогу Украіне 4
Па нулях! Апошняя беларуская каманда бясслаўна вылецела з футбольных еўракубкаў 6
Беларусы не возьмуць удзелу ў чэмпіянаце Еўропы па лёгкай атлетыцы
Азаранка не паедзе на турнір у Канаду, ёй не далі візу 4
Здарэнні
З'явілася ВІДЭА, як гарыць на полі машына лагойскага вертыкальшчыка 1
У Мінску перакуліўся грузавік са скошанай травой 1
Гарачае жніво: машына раённага вертыкальшчыка згарэла проста ў полі 1
У Жлобінскім раёне шукаюць падлетка, ён мог патануць у Дняпры
Цягнік насмерць збіў пенсіянера пад Чавусамі
Падчас вайсковых вучэнняў пад Лепелем два снарады паляцелі не туды 2
Мужчына забіў сабаку, які заступіўся за гаспадыню 2
Карысная інфа
Жоўты ўзровень небяспекі праз спякоту абвешчаны ў Беларусі 15 жніўня 1
У суботу будзе спякотна, да +32 4
Спёка вярнулася. У пятніцу да +33°С 2
Вялікая хваля дажджоў ідзе з захаду ў цэнтр Беларусі 4
Здароўе
Як часта трэба мыць галаву і ці карысныя кандыцыянеры і маскі, тлумачыць медык 4
Як хутка заснуць, калі вам трэба рана ўставаць 6
Як сіесты могуць дапамагчы перажыць пякельную спёку, якая хутка пачне накрываць і Беларусь
Ці можна піць каву на пусты страўнік? 2
Мова
У верасні пройдзе «Агульная дыктоўка», падчас якой можна дапамагчы Лідскаму замку 
На ўпакоўках Pepsi з'явіцца беларуская мова 4
«Вывучыла беларускую, каб толькі ўразіць свайго беларуса». Украінка дае парады, як за 2 месяцы загаварыць па-беларуску
Бабруйская настаўніца робіць настолкі, каб вывучаць беларускую мову гуляючы 1
Аўто
Чаму адбойнікі на трасах забіваюць аўтамабілістаў, а не ратуюць. І чаму з гэтым нічога не робяць 7
«Толькі з Германіі, без прабегу па Беларусі». Якія люксавыя аўтамабілі беларусы прыганяюць для перапродажу  7
Арыштаваны беспілотны электрааўтобус прадаюць на беларускім аўкцыёне 3
«Каля 80% купцоў — з Расіі». Што колькі каштуе на аўтарынку ў Малінаўцы і чаго чакаць далей
Эканоміка
Самы пазітыўны чалавек у Беларусі: Раман Галоўчанка заявіў, што ні пра якую рэцэсію ў эканоміцы не можа ісці гаворка 1
Еўра на таргах у Мінску упаў да мінімуму з сакавіка 2020 года
Мабільным аператарам могуць даць права на выдачу мікрапазыкаў для фізічных асоб
Пачыналі з «сыраварні» ў кватэры. Як сям'я з Полацка зарабляе на крафтавых сырах 2
Меркаванні
Лукашэнкаўцы пачалі купляць лайкі пад пастамі ў ТГ. Вось куды яны іх ставяць і як 7
«Наша Ніва» шукае відэамантажора для ютуба і сацсетак 2

Гурневіч: Утапічнасць сілавога сцэнара сёння не азначае, што так будзе заўжды 7
Карбалевіч: Ідэя сілавога зрынання Лукашэнкі і ўтапічная, і страшыць народ 29
«Нашу Ніву» фінансуюць яе чытачы — падтрымаць проста 1
Гісторыя
Аднаго брата забіў беларускі салдат, другога — украінскі. Крывавы Вялікдзень-1999 і што было пасля 3
Гісторык правёў прамую лінію на карце паміж Рыгай і Наваградкам і выявіў містычнае 32
«Старшыня калгаса мог аддаць загад знесці, каб парадак быў». Паглядзіце, якія цікавыя забудовы дасавецкага перыяду Беларусь страціла за апошнія гады 4
Падчас раскопак на мінскім гарадзішчы знайшлі донца гаршка з гербам князя Ізяслава ФОТА 5
Знайшлі яшчэ адну копію самай знакамітай гравюры з выявай Гродна 1
Курапаты: на сёння вядома амаль усё
+ карты пачынаючы з 1933 года і кранальныя рэчы, знойдзеныя ў магілах 
59
Што ўтойвае Біблія Скарыны? 1
Культура
Андрэй Янушкевіч паабяцаў, што ўсе запланаваныя яго выдавецтвам кнігі выйдуць 2
Усевалад Сцебурака. Толькі б да восені зноў дацягнуць. Верш
«Попыт на беларускамоўныя коміксы расце». Як гомелец папулярызуе беларускую мову з дапамогай коміксаў
«Мы былі то ахвярамі, то героямі, цяпер зрабіліся памагатымі Пуціна». Бахарэвіч пра стэрэатыпы, небяспеку кніг і шанец Беларусі 4
У верасні пройдзе «Агульная дыктоўка», падчас якой можна дапамагчы Лідскаму замку 
Неўзабаве выйдзе фільм пра абаронцаў Гродна ад Чырвонай Арміі 3
У Мінску збіраецца выступіць аўтар патрыятычных расійскіх песень «Я рускі» і «Устанем» 10
Навука і тэхналогіі
Брытанка пры дапамозе штучнага інтэлекту з'явілася на ўласным пахаванні
Расказваем, як даведацца, дзе і каму вы ставілі лайкі ў сацсетках, і перастрахавацца 7
Вулканічная зіма на доўгія месяцы? Гэта можа нас чакаць 1
Навукоўцы высветлілі, што галюцынацыі могуць быць нармальнай з’явай 1
Навукоўцы назвалі краіны, дзе можна схавацца ад наступстваў ядзернай вайны
Як працягнуць жыццё свайму старому смартфону, каб не купляць новы?
Вось якую карціну намаляваў робат на запыт «Беларусь беларусаў» 1
Каханне і сэкс
«Гатовы траціць на яе 500 рублёў у месяц». Мінчук размясціў на машыне аб'яву аб пошуку дзяўчыны і расказвае навошта  14
«У тыдні сем дзён — ніяк ночы напалову не дзеляцца». Як завесці поліаморны шлюб з мужам і палюбоўнікам і выжыць у ім 35
Віталь Клічко разводзіцца з жонкай пасля 26 гадоў шлюбу 4
«Ён не ведаў, што мне падабаюцца дзяўчаты». Бісэксуалка расказала пра свой досвед 26
«Зло — не займацца сэксам». Ксёндз Вячаслаў Барок адказаў на пытанні, якія вы саромеліся задаць 10
Джэй Ло і Бен Афлек нарэшце ажаніліся! Згадваем іх гісторыю кахання
Інтымны пірсінг паляпшае аргазм? Асабісты досвед дзяўчыны 6
Свет
На «судах» у «ДНР» анансуецца прысутнасць назіральнікаў з Беларусі
Палёт фантазіі Эйсманта: «У Брытаніі дзяцей вучаць сябраваць з педафіламі»  6
Прэм’ерка Фінляндыі Сана Марын здала тэст на наркотыкі 3
«Яна прадала свайго бацьку, сям'ю, Радзіму». Дачка расійскага сенатара выступіла супраць вайны, бацька ад яе адхрысціўся 5
«Газпрам» другі раз за лета спыніць прапампоўку па «Паўночным патоку», цэны на газ растуць 1
Вялікабрытанія пакуль не плануе адклікаць пасла з Беларусі
Акцёр, які сыграў Саўрона ва «Уладары пярсцёнкаў», папрасіў не называць расіян оркамі
Галоўнае
На «судах» у «ДНР» анансуецца прысутнасць назіральнікаў з Беларусі
На Буйніцкім поле хочуць узвесці музей у выглядзе савецкага ордэна
У лідарах — чорны колер. Міністэрства адукацыі падвяло вынікі апытання пра школьную форму
У ліпені беларусы і ўкраінцы заплацілі падаткаў у Літве амаль на 10 млн еўра
У крымскіх Еўпаторыі і Севастопалі «спрацавала сістэма СПА»
Суд забараніў Ніне Багінскай паляваць, кіраваць машынай і маламернымі суднамі 2
Прэм’ерка Фінляндыі Сана Марын здала тэст на наркотыкі 3
Усяго патроху
Стала вядома, хто тая былая супрацоўніца пракуратуры, якую абвінавачваюць у зліве даных сілавікоў
У Палку Каліноўскага зноў перамены: звольнены адзін з камандзіраў і аддзялілася частка падраздзялення 13
«Яна прадала свайго бацьку, сям'ю, Радзіму». Дачка расійскага сенатара выступіла супраць вайны, бацька ад яе адхрысціўся 5
Баец «Кусь» з Палка Каліноўскага — аб працы на чыгунцы і ў БРСМ, выпрабаванні вайной і выбары паміж палонам і смерцю 2
Фота / Відэа
Куды знік Макей? Выглядае, адпачываў не на самым прэстыжным курорце 11
«Старшыня калгаса мог аддаць загад знесці, каб парадак быў». Паглядзіце, якія цікавыя забудовы дасавецкага перыяду Беларусь страціла за апошнія гады 4
Апытанка
Самае чытанае
Стала вядома, хто тая былая супрацоўніца пракуратуры, якую абвінавачваюць у зліве даных сілавікоў
У Палку Каліноўскага зноў перамены: звольнены адзін з камандзіраў і аддзялілася частка падраздзялення 13
Куды знік Макей? Выглядае, адпачываў не на самым прэстыжным курорце 11
Аднаго брата забіў беларускі салдат, другога — украінскі. Крывавы Вялікдзень-1999 і што было пасля 3
Укараняецца ў беларускія арганізацыі як юрыст, перасылае інфармацыю Лебедзевай. Дзіўная дзейнасць Мантаса Данелюса 19
Самае лайканае
Украінцы набылі прарыўны спадарожнік на грошы з Байрактараў. Расказваем, якія перавагі ён ім дае і як працуе 1
Ганна Шаркунова: Я толькі цяпер дазволіла сабе жыць
«Перамены адбудуцца лягчэй, чым вы думаеце, як толькі Лукашэнка памрэ ці сыдзе» 21
Баец палка Каліноўскага: Украінцы сустракаюць беларускіх добраахвотнікаў са словамі: «Афігенна, што вы тут!» 4
Пачыналі з «сыраварні» ў кватэры. Як сям'я з Полацка зарабляе на крафтавых сырах 2
Гарачыя тэмы
Аднаго брата забіў беларускі салдат, другога — украінскі. Крывавы Вялікдзень-1999 і што было пасля 3
Укараняецца ў беларускія арганізацыі як юрыст, перасылае інфармацыю Лебедзевай. Дзіўная дзейнасць Мантаса Данелюса 19
У Варшаве збілі вядомага беларускага блогера і яго дзяўчыну. Што здарылася? 15
Расказваем, як даведацца, дзе і каму вы ставілі лайкі ў сацсетках, і перастрахавацца 7
«Я б ставіў на 12 год калоніі»: судзяць пракурора, які прасіў Някляеву тры гады 3
Сям’я Васкрасенскага едзе ў адпачынак — не па Беларусі і не ў Расію 18
Валерый Цапкала вырашыў цкаваць нязгодных з ім журналістаў — пачаў са Змітра Лукашука 21
Дырэктар «Мотавела» Мікалай Ладуцька запісаў пакаяннае відэа 17
«Гатовы траціць на яе 500 рублёў у месяц». Мінчук размясціў на машыне аб'яву аб пошуку дзяўчыны і расказвае навошта  14
PDF версія
Каляндар
Каб скарыстацца календаром, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера
пн аў ср чц пт сб нд
1 2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21
22 23 24 25 26 27 28
29 30 31
Версія для смартфонаў
Навіны Вайна Эканоміка Грамадства Усяго патроху Культура Нашы партнёры
  • Эканоміка
  • Грамадства
  • Здарэнні
  • Свет
  • Спорт
  • Аўто
  • Меркаванні
  • Ад рэдакцыі
  • Вайна
  • Тэсты
  • Здароўе
  • Нерухомасць
  • Моды
  • Ежа
  • Навука і тэхналогіі
  • Надвор'е
  • Каханне і сэкс
  • Гісторыя
  • Мова
  • Кіно
  • Літаратура
  • Культура
Кантакты
© Усе правы абароненыя. Выкарыстанне платных матэрыялаў забаронена без пісьмовага дазволу. Выкарыстанне бясплатных рускамоўных версій матэрыялаў забаронена без пісьмовага дазволу. Выкарыстанне бясплатных беларускамоўных версій матэрыялаў дазваляецца пры ўмове наяўнасці актыўнай гіперспасылкі на Nashaniva.com у першым абзацы.
Дызайн сайту — арт-студыя PRAS
Уверх