Аляксей Марачкін – выбітны мастак, першы старшыня мастакоўскай суполкі «Пагоня».
Марачкін адмаўляўся і ад звання «Заслужаны мастак БССР» (1989) і ад звання «Заслужаны мастак Беларусі» (1995), пратэстуючы супраць антынацыянальнай палітыкі. Нядаўняя смерць жонкі падкасіла 73-гадовага творцу. Але сустрэча з ім у «Галерэі Ў» прадэманстравала, што яго сэрца пачало аджываць.
На «Гаварыльню» завіталі сябры мастака, у тым ліку лідар руху «За Свабоду» Аляксандр Мілінкевіч, лідар БНФ Аляксей Янукевіч, былы дэпутат Вярхоўнага Савета 13-га склікання Андрэй Клімаў і генерал Валерый Фралоў.
Пачалася «Гаварыльня» з хвіліны маўчання, якой прысутныя ўшаваналі памяць людзей, што загінулі ў Кіеве. Пасля Марачкін дэманстраваў сямейныя фота, а таксама карціны. Свае вершы чыталі Уладзімір Арлоў, Сяргей Панізнік, Георгій Ліхтаровіч, а таксама сам герой урачыстасцяў.
Найвялікшыя авацыі атрымаў фатограф і паэт Георгій Ліхтаровіч. У вершы «Чужое свята» ён стварыў вобраз беларуса, які б «за волю галасаваў, ды не было прымусу».
Бард Таццяна Матафонава выканала песні «Мой родны кут, як ты мне мілы» і «Авэ Марыя». А дуэта Генадзя Драздова і самога Алеся Марачкіна – сучасную версію песні Уладзіміра Высоцкага «Чудо-юдо» з акцэнтам на сучасныя рэаліі.
Падчас сустрэчы Марачкін распавёў багата гісторый, якія ілюструюць яго жыццё і грамадскую пазіцыю.
* * *
Як быў малы, дык восенню, у халады сядзеў на печы, — расказваў Марачкін. — Па вёсцы хадзіў сляпы Захар’я, а з і жонка Малання, якія спявалі песні. Іх называлі старцы. Дзякуючы ім пакрысе далучаўся да слова.
А яшчэ важную ролю ў маім жыцці адыграў настаўнік Пятро Рыгоравіч. Беларушчына ў яго была ў крыві, ён пісаў і гаварыў толькі па-беларуску.
Калі ў 6 класе мы праходзілі «Новую зямлю», ён скасаваў усе праграмы. Паэму Коласа мы чыталі проста па чарзе ўслых ад пачатку да канца.
У тым жа шостым класе я паслаў у часопіс «Бярозка» малюнак і верш. Малюнак надрукавалі, а верш – не. Кар’ера паэта тады скончылася. Таму пачаў усур’ёз маляваць.
* * *
У 1967 годзе Марачкін прачытаў «Архіпелаг ГУЛАГ» Салжаніцына. Пад уражаннем напісаў твор «На лесапавале», за які меў вялікія непрыемнасці. Але яго абараніў мастак Іван Ахрэмчык.
Жартам ён прапанаваў Марачкіну дзве альтэрнатывы: выключэнне з інстытута або павышаную стыпендыю. Той, зразумела, выбраў другі варыянт. Урэшце, усё абышлося. Зараз арыгінал карціны «На лесапавале» знаходзіцца ў Нью-Дджэрсі, ў музеі нонканфармізму.
* * *
Упершыню гэтае імя Марачкін пачуў ад даследчыка Арсеня Ліса, але тады не надаў гэтаму належнай увагі. Пазней, знаходзячыся на Віцебшчыне, Марачкін узяў ровар і паехаў па драздовічаўскіх мясцінах. У адной з вёсак не толькі памяталі мастака, але і захоўвалі яго карціну «Мужык з панам цягаецца». Змаганне адбывалася на фоне палаца Плятэраў. У савецкія часы там была калгасная кантора… Цяпер твор знаходзіцца ў полацкім музеі.
* * *
Адзін з твораў Марачкіна ўяўляў сабой партрэт паэта Анатоля Сыса. Мастак узгадаў, што ў апошнія гады паэт надзвычай мала пісаў. Марачкін прапанаваў плаціць Анатолю за кожны напісаны твор. «Разарышся!» — адказаў паэт. «Галоўнае — пішы!».
Незадоўга да смерці Сыс прыехаў да Марачкіна ў майстэрню і прачытаў верш. «Шрыфтам Брайля на калядным снезе / Птушкі вершы пішуць. / А чытаю — рукі змерзлі, / Свае руны мне не вышыць».
Гэты верш увайшоў у пасмяротную кнігу Сыса.
Галоўнае адчуванне ад сустрэчы — нязломнасць Марачкіна. Цяжка паверыць, што гэтай глыбе — 73 гады.
