Фота БелаПАН.
16 верасня ў творчай прасторы ЦЭХ у Мінску прайшла сустрэча з беларускай пісьменніцай Святланай Алексіевіч.
Мерапрыемства было арганізаванае пры дапамозе Пасольства Германіі ў Мінску і Інстытута імя Гётэ. Падчас сустрэчы пісьменніца распавяла пра сваё адчуванне сучаснага чалавека і чалавека мінулага, і таксама — пра сваё прадчуванне новай вялікай вайны.
Учора я паўгадзіны плакала
«Учора я увайшла ў Інтэрнэт і паўгадзіны плакала, пабачыўшы ролік, дзе па ўкраінскіх вёсках ідзе калона, якая вязе загінулых салдат. Паўсюль людзі сустракалі яго, стоячы на каленях — гэтыя грузныя савецкія людзі: вялікія мужыкі, па якіх відаць, што яны п’юць, жанчыны, па якіх відаць, што яны цягнуць усё на сабе, дзеці… І я глядзела на гэтае, глядзела на гэтыя твары і падумала, што не, чырвоны чалавек яшчэ не сышоў. Развітанне з ім будзе вельмі доўгім».
Прадчуванне вайны
«Адзін італьянскі рэстаратар вывесіў аб’яву «Рускіх не абслугоўваем». Гэта добрая метафара. Сення свет зноў пачынае баяцца: што там ў гэтай яме, у гэтай бездані, якая мае ядзерную зброю, шалёныя геапалітычныя ідэі і не валодае паняццямі аб міжнародным праве?
Я, насамрэч, жыву з пачуццем паразы
Рамантыка 90-х, пачуцце, што хутка пачнецца новае дзіўнае жыццё – адкуль мы гэта ўзялі? Мы не ведалі свету, не ведалі нічога аб людзях… І ўсё адбылося не так, як мы ўяўлялі. Я была ў Маскве і адчула моцнае ўзрушэнне. Разумныя інтэлектуалы, пісьменнікі падзяляюць гэтую нянавісць, патрыятычны чад… Гэта страшна. Наогул, мне здаецца, чытач на Захадзе хоча зразумець. А тут я часта чую, што мая творчасць прыніжае і абражае Расію. Як казаў Лімонаў: «У нас была вялікая эпоха!» Але ж мае кнігі абсалютна аб іншым. У нас была крывавая эпоха. Мы выйшлі з гэтай крыві, вылезлі з ямы. І мы, напэўна, усе яшчэ хворыя.
Увогуле, мне здаецца, будзе вялікая вайна. Я думаю, што імперыя яшчэ не сышла.
І асабіста ў мяне вельмі трывожнае адчуванне, што без крыві яна не сыдзе. Тое, што вайна будзе ва Украіне, — гэта несумненна. І тое перамір’е, пра якое дамовіліся ў Мінску, — яно ненадоўга».
Чалавек Спрабуючы
«Мы яшчэ не сучаснае грамадства. Зараз ідзе такі вульгарны перыяд, калі сфармаваўся толькі Чалавек Спрабуючы. Ён спрабуе шмат рэчаў, якіх не меў і не ведаў. Ездзіць па свеце, каштуе новыя краіны, уражанні, стравы. Каб гэтае перажыць і прыйсці да пэўных культурных каштоўнасцей, патрэбен час. Але сёння нашыя дамы мне падабаюцца больш, чым псіхалогія нашых людзей».
Не сказаць праўду, а зразумець яе
«Праўда ў кожнага свая. Чалавек проста дае мне сваю версію. У сваёй творчасці я хачу зрабіць партрэт менавіта гэтых людзей, з гэтага перыяду. Стварыць вобраз часу. А сказаць абсалютную праўду немагчыма, яе можна толькі зразумець».
Каханне даецца чалавеку, каб не так страшна было паміраць
«Цяпер я пішу кнігу пра каханне. І калі я размаўляю з людзьмі пра каханне, мне не цікава, як і дзе яны жывуць. Мне цікава, ці вядомыя ім гэтыя дрыжыкі, трапятанне таямніцы. Бо каханне — гэта таямніца. Прычым, няма розніцы, шчаслівае каханне ці няшчаснае. Галоўнае, каб яно было. Бо я лічу, што каханне даецца чалавеку, каб не так страшна было паміраць. У мяне, дарэчы, даўно была думка напісаць такую кнігу, але раней людзі былі настолькі задушаныя гэтымі Ідэямі, што каханне, атрымлівалася, было не галоўнай падзеяй у жыцці. Але ж мы народжаны не для таго, каб згарэць пад Данецкам у танку. Усе ж для чагосьці іншага. І сёння з людзьмі ўжо можна размаўляць пра каханне, і сення з імі на гэтую тэму гутарыць цікавей».
Ва Украіне сёння адбываецца нешта галоўнае для ўсіх нас
«Украіна сёння — прыклад для ўсіх нас. Іх жаданне развітацца з мінулым канчаткова — вартае павагі. У нас існуе такая неабуджанасць у людзей. А там, ва Украіне, была ўзрушанасць. Яны прачнуліся нібыта. Ва Украіне сёння адбываецца штосьці галоўнае для ўсіх нас, галоўны адказ на нейкія пытанні, на якія ў нас не хапала сіл, ні інтэлектуальных, ні народных. А яны гэта зрабілі, хаця ім дорага гэта абышлося, яны гэта зрабілі».
Я хварэю за беларускую мову
20 гадоў мне задаюць адно і тое ж пытанне… Я вельмі хварэю за беларускую мову і культуру і вельмі хацела, каб гэта была асобная незалежная краіна і каб яна ацалела ў гэтым жаху, які насоўваецца, і мы нічога не можам зрабіць.
Але я нарадзілася ў той час, калі была гэтая ўтопія, я ішла за ёю, і ўтопія размаўляла на расійскай мове. Зрабіць тое, што я зрабіла, на беларускай мове было немагчыма. Я займалася цэлым агромістым савецкім светам.
Інтэлектуалаў у нас няма
«Мы бярэм словы з Захаду, і нам здаецца, што яны напоўненыя сэнсам, напрыклад, «інтэлектуалы»…
Хацела б я пабачыць гэтых паўтара інтэлектуала, што мы маем. Насамрэч, іх у нас няма, нам проста хочацца пераапрануцца ў гэтае адзенне. У нас ёсць невялікі слой інтэлігенцыі.
Гэта захоўвае культурны слой нашага жыцця. Я кажу аб вясковай інтэлігенцыі, сапраўдных святарах… Нашую нацыянальную самасвдомасць утрымлівае не столькі моладзь, якая займаецца нейкімі там «браджэннямі». Усё ўтрымлівае гэты тонкі слой людзей, якія працуюць за капейкі».
Чалавека ў сабе трэба вартаваць
«З майго вопыту, я магу сказаць, што самае складанае — застацца чалавекам. Не пусціць у сябе звера.
Як выдатна сказаў расійскі святар Кураеў: калі дазволіць чалавеку пабыць свіннёй, то шмат хто захоча ёю пабыць. Чалавека ў сабе трэба вартаваць. Можа, увогуле, гэта і ёсць нашая галоўная справа. Бо саслізнуць у нейкі іншы стан – надзвычай проста».
