Яшчэ пры галапіруючай дэвальвацыі, у першай палове 1990-х, мне трапілася на вочы трапнае назіранне журналіста газеты «Коммерсант»: у Расіі сярэдні заробак тады складаў 17 даляраў ЗША па курсе, і як толькі рубель умацоўваўся і заробак узрастаў да 25 даляраў, наступная на валютнай біржы дэвальвацыя адкідала заробак назад да 17 даляраў. Так адбывалася рэгулярна.
Аналагічную з'яву мы назіраем цягам апошніх гадоў у Беларусі.
Прычына ў тым, што сярэдні заробак залежыць ад прадукцыйнасці працы, якая ўжо шмат гадоў не расце. Адзіны спосаб падрасціць заробак — падняць прадукцыйнасць працы і, адпаведна, выручку, якая прыходзіцца на аднаго працоўнага. Аднак за гэты паказчык з прадпрыемстваў асабліва не пытаюцца.
Па маіх назіраннях апошніх 8—10 гадоў, сярэдні заробак, забяспечаны бягучай прадукцыйнасцю працы, — парадку 300 даляраў плюс-мінус 50.
Як толькі наш урад спрабуе манетарнымі метадамі (штучна звязваючы рублёвую масу банкаўскімі дэпазітамі) вырасціць заробкі ў даляравым выражэнні і чарговы раз пабудаваць своеасаблівую фінансавую піраміду — праз нейкі час па цалкам аб'ектыўных прычынах адбываецца дэвальвацыя, піраміда бурыцца, і заробак падае да ранейшага ўзроўню. Наўрад ці варта вінаваціць у гэтым інтэрнэт і недзяржаўныя медыі.
Што будзе рабіць новы ўрад? Не ведаю, аднак баюся, што будаваць чарговую піраміду, што відаць хоць бы з рэкамендацыі Нацыянальнага банка камерцыйным банкам ўвесці рублёвыя дэпазіты пад 50% гадавых.
Гэта на першы погляд выгадная народу лічба азначае забаронныя стаўкі па крэдытах, якія павінны перавысіць гэтую велічыню, каб банк не працаваў у страту. Будзь вы дырэктарам завода, аптовай гандлёвай фірмы або буціка, хіба, будучы ў здаровым сэнсе і памяці, ўзялі б крэдыт пад 55% гадавых? (Рэальна банкі будуць прасіць 70%, 100% і вышэй, закладваючы дэвальвацыйныя рызыкі). Вядома, няма. А адсутнасць магчымасці крэдытавання азначае працяг забойства нашай прамысловасці, а таксама (аб чым радзей пішуць) адсутнасць асартыменту і высокія цэны на тавары ў гандлі, якія змушаюць нашых грамадзян ездзіць на «закупы» ў Польшчу і Літву, а таксама высокія стаўкі на арэнду памяшканняў (і, адпаведна, дарагоўлю паслуг).
Пра забойства прамысловасці высокімі стаўкамі па крэдытах ўсё даўно вядома, таму растлумачу па гандлі.
Каб завезці партыю імпартнага тавара, аптовай гандлёвай фірме трэба ўзяць крэдыт у банку. У гандлёвых фірмаў няма велізарных уласных сродкаў, неабходных для закупкі аптовых партый тавару. Узяўшы крэдыт у рублях, трэба купіць валюту, зрабіць перадаплату, завезці тавар, размытніць (што займае час), размеркаваць па рознічным гандлі, у многіх выпадках некалькі месяцаў чакаць, пакуль тавар распрададуць, пасля чаго вярнуць банку крэдыт з працэнтамі. Таму ў нас такія дарагія імпартныя тавары і так вузкі іх асартымент (а зусім не з-за прагнасці, змовы і непрафесіяналізму 100% гандляроў-«барыг», як многія думаюць).
З арэндай нерухомасці - тое ж самае. Забудоўшчыкі працуюць на банкаўскіх крэдытах.
Тэрмін акупнасці будаўніцтва — некалькі гадоў. Адпаведна, банкаўскія працэнты за гэты час, у шмат разоў перавышаюць сабекошт самага будаўніцтва, кладуцца на забудоўшчыкаў (і іх заказчыкаў) і прыводзяць да цэнаў на нерухомасць і яе арэндзе такой, як у выдатных офісных памяшканнях у самым цэнтры Манхэтэна (я не перабольшваю, правяраю гэта з 2000 года на працягу 15 гадоў). Прычым усе гэтыя выдаткі ў канчатковым выніку кладуцца на нашых грамадзян. Па-першае, пры будаўніцтве жылля. Па-другое, пры набыцці грамадзянамі любых паслуг нашых прадпрыемстваў, якія плацяць драконаўскія арэндную плату і закладваюць яе ў сабекошт.
Вось чаму высокія стаўкі па дэпазітах - забойства нашай эканомікі. Хто яго можа спыніць і як - незразумела.
