Сенсацыйную інфармацыю ў кастрычніку 1991 года паведаміла БЕЛТА, яе падхапілі ўсе тагачасныя беларускія СМІ. Адзначалася, што ў Галоўным архіўным упраўленні Рэспублікі Беларусь «знойдзены дакумент, які абвяргае існуючую думку, што вядомы палітычны дзеяч Польшчы 20-х — 30-х гадоў Юзаф Пілсудскі быў палякам».
У пратаколе допыту 19-гадовага рэвалюцыянера 10 сакавіка 1887 года пазначана, што Пілсудскі сказаў: па нацыянальнасці ён беларус.
Пазней прафесар Аляксандр Хацкевіч у сваім артыкуле «Юзэф Пілсудскі. Беларус ці паляк?» працытаваў той дакумент: «Завуць мяне Осіп Осіпавіч Пілсудскі; ад роду маю 19 гадоў; паходжанне і народнасць дваранін, беларус…». Гісторык дапускаў, што род Пілсудскіх меў «беларускую каталіцкую галіну». Сам Язэп, які нарадзіўся на Віленшчыне, валодаў беларускай мовай і выступаў на ёй перад беларускай аўдыторыяй.
У той жа час Хацкевіч адзначаў, што «нельга ідэалізаваць пратакольны адказ Пілсудскага ў час допыту аб тым, што ён «беларус», паколькі «ілжывыя адказы арыштаваных да рэвалюцыі па палітычных матывах рэвалюцыянераў, з мэтай збіць з панталыку паліцыю, добра вядомы».
Зацемка ў мінскай газеце «Добры вечар» ад 31 кастрычніка 1991 года.
Артыкул у газеце «Чырвоная змена» ад 28 снежня 1993 года.
