У ЗША 26 мая на 90-м годзе жыцця памёр Збігнеў Бжэзінскі — навуковец і дзяржаўны дзеяч, аўтар дзясяткаў работ па паліталогіі і сацыялогіі, дарадца па нацыянальнай бяспецы прэзідэнта ЗША Джымі Картэра, адзін з ідэолагаў амерыканскай замежнай палітыкі другой паловы XX ст. У 1970-80-х Бжэзінскі вызначаў замежную палітыку ЗША практычна аднаасобна, але і ў наступныя гады захаваў значны ўплыў на яе.
Збігнеў Бжэзінскі нарадзіўся ў 1928 годзе ў Варшаве, але правёў у Польшчы не больш за тры гады жыцця: яго бацька, дыпламат Тадэвуш Бжэзінскі, на працягу большай частцы 1930-х разам з сям'ёй служыў за мяжой. У тым ліку - з 1931 па 1935 у Нямеччыне, з 1936 па 1938 — у Савецкім Саюзе.
Бжэзінскі прызнаваў, што яго дзіцячыя ўспаміны пра Польшчу былі «спрошчанымі», і наўрад ці ён мог памятаць, што адбывалася ў краінах, дзе працаваў яго бацька, аднак далейшы лёс роднай краіны аказаў моцны ўплыў на яго погляды. У 1938 годзе Бжэзінскага перавялі ў Канаду, а ў 1939-м Польшча была падзелена паміж нацысцкай Нямеччынай і СССР. У інтэрв'ю «Аль-Джазіра» ў 2010 годзе Збігнеў Бжэзінскі успамінаў: «Жахі, якія выпалі на долю Польшчы, безумоўна, паўплывалі на тое, як я гляджу на свет, дазволіўшы мне значна больш дасканала адчуць, што сусветная палітыка ў значнай часткі ёсць фундаментальнае супрацьстаянне».
Скончыўшы школу і універсітэт у Манрэалі, Бжэзінскі спачатку думаў паехаць у Англію, каб вывучыцца на дыпламата і працягнуць працу ў Канадзе, але замест гэтага паступіў у Гарвардскі ўніверсітэт, дзе засяродзіўся на вывучэнні ўнутранай палітыкі Савецкага Саюза. Яго першая кніга, «Перманентная чыстка: палітыка савецкага таталітарызму», была апублікавана ў 1956 годзе неўзабаве пасля абароны дысертацыі ў Гарвардзе.
Бжэзінскі не хаваў непрыязнасці да савецкай сістэмы, лічачы СССР не толькі адказным за пачатак Другой сусветнай вайны, але і адным з праціўнікаў ЗША — зрынутым па яе выніках.
Гэтая непрыязнасць не насіла ідэалагічнага характару, а была хутчэй асабістай: у адрозненне ад сучаснікаў, Бжэзінскі не лічыў варожай ідэалогіяй марксізм, а камуністычныя лозунгі Кітая не перашкаджалі яму паслядоўна працаваць на збліжэнне паміж Вашынгтонам і Пекінам — у тым ліку і ў піку Маскве. Менавіта Бжэзінскі дамогся ў 1979 годзе аднаўлення дыпламатычных адносін паміж ЗША і КНР, за што быў узнагароджаны Прэзідэнцкім медалём свабоды.
Ідэя супрацьстаяння з СССР шмат у чым вызначыла ўсю дзяржаўную кар'еру Бжэзінскага.
Прыйшоўшы ў 1966 годзе на працу ў Дзярждэпартамэнт, Бжэзінскі прынёс з сабой ідэі жорсткага і безумоўнага процідзеяння таталітарнай савецкай сістэме (і толькі ўмацаваўся ў іх пасля савецкага ўварвання ў Чэхаславакію ў 1968-м), а дзесяццю гадамі пазней, стаўшы спачатку дарадцам па замежнай палітыцы, а затым і дарадцам па нацыянальнай бяспецы прэзідэнта Джымі Картэра, ён пачаў паслядоўна праводзіць гэтыя ідэі ў жыццё.
На дзяржслужбе Збігнеў Бжэзінскі паказаў сябе не толькі таленавітым стратэгам і яркім ідэолагам, але і жорсткім апаратным работнікам: фактычна пад яго кіраўніцтвам Рада па нацыянальнай бяспецы цалкам адціснула Дзярждэпартамэнт — профільнае знешнепалітычнае ведамства — ад фарміравання амерыканскай замежнай палітыкі.
Калі Дзярждэп на чале з дзяржсакратаром Сайрусам Вэнсам стаяў за сусветнай сістэмай з трыма цэнтрамі - у ЗША, Кітаі і СССР, — то Бжэзінскі лічыў, што Савецкаму Саюзу ў гэтай гісторыі месца няма.
У выніку ён, па яго ўласных успамінах, «закідваў Картэра данясеннямі», пакуль той не пагадзіўся адправіць яго ў Кітай працаваць над двухбаковымі адносінамі.
У гады працы ў адміністрацыі Картэра Бжэзінскі змагаўся з савецкай экспансіяй не шкадуючы сіл і не занадта разбіраючыся ў сродках: дамагаўся адмены падпісання дамоваў аб скарачэньні стратэгічных узбраенняў, лабіраваў вылучэнне мільярдных траншаў ісламістам у Афганістане, падтрымліваў (праз Кітай) рэжым чырвоных кхмераў ў Камбоджы - каб не дапусціць захопу краіны В'етнамам — саюзнікам СССР.
Бжэзінскі таксама сыграў ролю ў няўдалай спецаперацыі па вызваленні амерыканцаў, захопленых у закладнікі ў ходзе Іранскай рэвалюцыі 1979 года. Група салдат, закінутая ў Іран у рамках гэтай аперацыі, так і не дабралася да Тэгерана, восем чалавек загінулі. Дзяржсакратар Вэнс, які выступаў супраць гэтага плана, у выніку сышоў у адстаўку. Лічыцца, што Бжэзінскі падтрымаў аперацыю, каб не дапусціць уцягвання Ірана ў сферу савецкага ўплыву - нягледзячы на тое, што большасці паплечнікаў Картэра такая перспектыва здавалася больш чым сумнеўнай.
Сышоўшы з дзяржслужбы ў 1981 годзе, Бжэзінскі засяродзіўся на даследчай дзейнасці, хоць адміністрацыі Рональда Рэйгана і Джорджа Буша-старэйшага перыядычна прыцягвалі яго ў якасці дарадцы па тых ці іншых замежнапалітычных пытаннях. У 1980-х ён працягваў займацца супрацьстаяннем ЗША і СССР, у 1990 годзе прысвяціў краху савецкага рэжыму кнігу «Вялікі правал: нараджэнне і смерць камунізму ў XX стагоддзі».
У 1990-х асноўнай тэмай для Бжэзінскага стала захаванне ЗША ролі сусветнага лідара — гэтаму прысвечана, у прыватнасці, апублікаваная ў 1997 годзе кніга «Вялікая шахматная дошка», якая лічыцца адной з самых значных яго прац. У ёй ён, у прыватнасці, пісаў аб неабходнасці не дапусціць адраджэння савецкай імперыі, для чаго, напрыклад, вывесці са сферы расійскага ўплыву Украіну.
Пры гэтым вера Бжэзінскага ў амерыканскае панаванне не была ні сляпой, ні безумоўнай. У 2000-х гадах ён шмат крытыкаваў грамадскі лад ЗША, заяўляючы, у прыватнасці, што грамадства спажывання не мае права дыктаваць свету маральныя прынцыпы; паслядоўна выступаў супраць знешняй палітыкі Джорджа Буша-малодшага - пачынаючы ад вайны з тэрарызмам і заканчваючы уварваннем ў Ірак. Паступова ў сваіх працах Бжэзінскі адышоў ад ідэі аднаасобнага панавання ЗША, прапанаваўшы замест дамінавання ролю лідара і адзначаючы, што «Амерыка, якая вырашае дзейнічаць у адзіночку, рызыкуе застацца сам-насам і з наступствамі сваіх рашэнняў, не кажучы ўжо пра варожасці навакольнага свету».
Пры гэтым погляды Бжэзінскага на ключавыя сусветныя працэсы - і ў асаблівасці на знешнепалітычныя амбіцыі Расіі — за яго доўгае жыццё практычна не зведалі змен. Калі да 2014 года ён казаў пра неабходнасць інтэграцыі Расіі ў трансатлантычнае прастору, то пасля ўкраінскіх падзей - абвінавачваў Уладзіміра Пуціна ў шавінізме.
Пры гэтым, на думку Бжэзінскага, Расія застаецца еўрапейскай краінай, якая рана ці позна вернецца да нармальных стасункаў з Захадам: «проста таму, што альтэрнатыўны шлях - стаць васалам Кітая - наўрад ці падасца рускім асабліва прывабным».
