Масавыя арышты чыноўнікаў сістэмы аховы здароўя, якія набылі надзвычайны для Беларусі размах, практычна не змянілі працу сістэмы па арганізацыі дамоўных тэндараў пры закупцы абсталявання для больніцаў.
За апошнія пару месяцаў Камітэт дзяржаўнай бяспекі арыштаваў ужо больш за 40 службовых асоб сістэмы аховы здароўя. Паводле апошняй інфармацыі, затрыманыя таксама і намеснік міністра аховы здароўя Ігар Ласіцкі, які курыраваў пытанні дзяржзакупак і на працягу многіх гадоў з'яўляўся старшынёй тэндарнай камісіі УП «Белмедтэхніка». Афіцыйна пра затрыманне Ігара Ласіцкага ніхто не кажа, але ўсё ўжо даўно ведаюць. Прычым затрыманне адбылося больш за тыдзень таму, яшчэ перад святамі. Пасля гэтага Ігара Ласіцкага з пасады старшыні тэндарнай камісіі УП «Белмедтэхніка» перавялі ў статус намесніка старшыні. Зрэшты, і ў гэтай якасці на пасяджэннях тэндарнай камісіі намеснік міністра не з'яўляецца. Хоць раней усе пасяджэнні тэндарнай камісіі падладжваліся пад яго і адбываліся выключна з яго ўдзелам у якасці старшыні.
Са складу тэндарнай камісіі УП «Белмедтэхніка», якая фарміруецца загадам міністра аховы здароўя, зніклі яшчэ некалькі важных постацяў, якія таксама знаходзяцца ў Следчым ізалятары КДБ, але на сутнасць працы камісіі гэта практычна не паўплывала.
Людзі селі, а схемы засталіся
Той факт, што пра лёс намесніка міністра аховы здароўя Ігара Ласіцкага да гэтага часу не сказана ні слова, пра многае гаворыць. Асабліва калі ўлічыць, што створаная карупцыйная схема працягвае і далей працаваць з удзелам усё тых жа кампаніяў. Яны толькі крыху скарэктавалі сваю дзейнасць з улікам абставінаў і не больш за тое.
Электронны аўкцыён №AU20180511146547 — гэта класічны прыклад таго, як у Беларусі арганізуюцца і праходзяць дамоўныя тэндары. Ён пачаўся яшчэ да затрымання Ласіцкага, а скончыўся ўжо пасля яго. Таму можна на канкрэтным прыкладзе пабачыць, ці змянілася нешта пасля дзеянняў КДБ.
Так, па лоту №2 да ўдзелу ў аўкцыёне, які быў размешчаны на ААТ «Беларуская ўніверсальная таварная біржа» (www.zakupki.butb.by), былі дапушчаныя дзве прапановы O20180601167801 і O20180601166752. Нумары ў дадзеным выпадку патрэбныя для таго, каб выключыць карупцыйны складнік. Маўляў, пакупнік бачыць толькі прапановы, не ведаючы, якая кампанія за імі стаіць. На самой справе, гэты ілюзорны бар'ер ужо ўсе даўно навучыліся абыходзіць і рэальную кампанію, якая стаіць за прапановай, ведаюць не толькі сябры тэндарнай камісіі.
У дадзеным выпадку пад нумарам O20180601167801 выступала маскоўская кампанія ТАА «Тэкамакс-МСК», а пад нумарам O20180601166752 беларуская ТАА « Тэкамір Медыцына». Аб подбіўцы гэтых кампаніяў раскажам крыху ніжэй, а зараз закранем сутнасць закупкі.
Гаворка ідзе пра закупку светладыёдных лямпаў для аперацыйных. Яшчэ падчас падрыхтоўкі сваіх прапаноў некаторыя кампаніі, якія хацелі ўдзельнічаць у працэдуры закупкі, праз афіцыйную форму запыту задавалі арганізатарам адно важнае прынцыповае пытанне: «Паважаны заказчык, пытанне па лоце №2. Просім паведаміць аб наяўнасці або адсутнасці фальшстоляў у памяшканнях, прызначаных для ўстаноўкі столевых свяцілень, вышыні памяшканняў ад узроўню чыстай падлогі да чыстай столі, ад чыстай падлогі да фальшстолі (пры яе наяўнасці). Ад гэтых параметраў залежыць камплектацыя абсталявання».
Адказ заказчыка: «У памяшканнях, прызначаных для ўстаноўкі столевых лямпаў дапускаецца наяўнасць фальшстоляў. Праектам прадугледжана наяўнасць фальшстолі…». Далей адказ цытаваць няма сэнсу, бо асноўная сутнасць менавіта ў наяўнасці фальшстоляў, што прадугледжана праектам.
І вось чытаем пратакол пасяджэння тэндарнай камісіі ад 20 чэрвеня 2018 года (тады Ласіцкі быў яшчэ не затрыманы) па допуску да таргоў прапаноў O20180601167801 і O20180601166752. У заўвазе да дадзеных прапаноў выразна пазначана: «дадзены чарцёж мантажу лямпы не ўлічвае наяўнасць фальшстолі».
Атрымліваецца, што да таргоў дапушчаныя менавіта прапановы, якія не адпавядаюць тэхнічным патрабаванням конкурсу. Ці прапановы ўсё ж адпавядаюць тэхнічным патрабаванням, а іншыя кампаніі былі наўмысна ўведзеныя ў зман. Альбо тое, альбо іншае, але сутнасць адна.
Гэта стандартная схема пазбаўлення ад непажаданых канкурэнтаў падчас падрыхтоўкі да таргоў, каб пры правядзенні дамоўных тэндараў чужыя не ўлезлі. Спачатку даецца няпоўнае апісанне, а потым, у тлумачэннях, чыноўнікі ўводзяць у зман непажаданых прэтэндэнтаў. Рэальную карціну ў выніку маюць толькі выбраныя.
Кампаніі-блізняты
Кампанія «Тэкамакс-МСК» (Масква), як і яе беларускае блізня УП «Тэкамакс-Мн», вельмі добра вядомыя ў Беларусі. Іх ведае любы чыноўнік, які мае хаця б нейкае дачыненне да закупкі медыцынскага абсталявання ў Беларусі, паколькі гэтыя кампаніі — пастаянныя ўдзельнікі тэндараў па закупцы медыцынскага абсталявання.
Менавіта кампанія «Тэкамакс» вывела на беларускі рынак фальшывага нямецкага вытворцу Berver, робячы рэгістрацыю няіснага абсталявання ў Цэнтры экспертыз і выпрабаванняў у ахове здароўя. Падрабязна пра гэтую афёру «Ежедневнік» ужо пісаў у артыкуле «Карупцыя Міністэрства аховы здароўя: чыноўніцкая галота на выдумкі хітрая». Нагадаем толькі, што на самой справе такога нямецкага вытворцы як Berver, чыё абсталяванне на працягу многіх гадоў пастаўлялася ў больніцы Беларусі (у тым ліку і ў дзіцячыя), ніколі не існавала. Няма ні вытворчасці, ні еўрапейскіх сертыфікатаў — нічога. Тым не менш прадстаўнік Цэнтра экспертыз і выпрабаванняў у ахове здароўя з'ездзіў у Нямеччыну і пацвердзіў як наяўнасць вялікай вытворчасці, так і ўсіх еўрапейскіх сертыфікатаў.
Зараз праваахоўныя органы ўжо маюць адказ нямецкага боку пра тое, што кампанія Berver ніколі не мела сваёй вытворчасці і не рабіла медыцынскага абсталявання. Чыноўнік, які ездзіў з інспекцыяй ў Нямеччыну, арыштаваны. Але што ж тады пад маркай Berver шмат гадоў пастаўлялася ў беларускія больніцы? Адказ на гэтае пытанне пакуль застаецца адкрытым. Па адной з версій, пастаўлялася ужо былое ў карыстанні абсталяванне іншага вытворцы, на якое проста наклейвалі патрэбныя цэтлікі, і якое падфарбоўвалі, каб надаць таварны выгляд.
Гэта адна са сфераў дзейнасці кампаніі «Тэкамакс», пра астатнія пакуль прамаўчым. Скажам толькі, што яны не саступаюць «аперацыі» Berver.
На тэндарах, як правіла, Berver прадавала адна і тая ж «святая тройца», выкарыстоўваючы адно і тое ж рэгістрацыйнае пасведчанне Міністэрства аховы здароўя, падпісанае згаданым вышэй намеснікам міністра: ТАА «Тэкамакс-МСК» (Масква), УП «Тэкамакс- Мн» (Беларусь) і ТАА «Бервер» (Санкт-Пецярбург). Пераможцам на таргах, на якіх ізноў жа ў асноўным старшынстваваў Ігар Ласіцкі, часцей за ўсё прызнаваліся расейскія структуры. Але ні для каго не было сакрэтам, што ўся гэтая тройца цесна звязана паміж сабой. Гэта розныя юрыдычныя асобы, але па сутнасці адзіная структура. Іх сувязь была настолькі відавочная, што гульцы рынку проста дзівіліся, наколькі павінен быць магутны ў Міністэрстве аховы здароўя «дах», каб вось так вось нічога не баяцца.
Цікава, што пасля публікацыі «Ежедневніка» аб гэтай афёры ТАА «Бервер» (Санкт-Пецярбург) прыбрала са свайго сайта ўсю інфармацыю пра фальшывага нямецкага вытворцу, як і фатаграфіі гэтай няіснай вытворчасці. На некаторы час сцішылі свой запал беларускім рынку і ТАА «Тэкамакс-МСК» і УП «Тэкамакс-МН». І вось яны вярнуліся, але перабудаваўшыся.
Задняга ходу не даем
Як паказвалася вышэй, на першым пасяджэнні тэндарнай камісіі старшынстваваў намеснік міністра аховы здароўя Ігар Ласіцкі, а ключавыя пазіцыі займалі прадстаўнікі УП «Белмедтэхніка». Пасяджэнне адбылося яшчэ да масавых затрыманняў у гэтай структуры, таму новы склад камісіі, якая вызначала пераможцу таргоў, зведаў значныя змены. Старшынёй стаў намеснік гендырэктара УП «Белмедтэхніка», а намесніка міністра перавялі ў яго падпарадкаванне. Праўда, нават у гэтым статусе намеснік міністра ў пасяджэнні камісіі ўдзелу не прымаў — ужо фізічна не мог. З камісіі зніклі і некаторыя службовыя асобы «Белмедтэхнікі», якія апынуліся ў Следчым ізалятары КДБ.
Здавалася б, пасля такіх масавых затрыманняў новыя члены камісіі павінны даць задні ход і не залазіць у гэтыя незразумелыя справы з правядзеннем дамоўных тэндараў. Але ў гэты раз чамусьці ўсё зноў пайшло па накатанай.
Як мы ўжо паказвалі вышэй, на ўдзел у тэндары на пастаўку лямпаў для 10 ДКБ Мінска былі дапушчаныя дзве прапановы. Адно паступіла ад ТАА «Тэкамакс-МСК» (Масква), а другое — ад ТАА «Тэкамір Медыцына» (Беларусь).
Згодна з пратаколам другога пасяджэння тэндарнай камісіі ад 5 ліпеня 2018 года, пераможцам была абраная ТАА «Тэкамакс-МСК». У выніку таргоў на паніжэнне стартавы кошт быў зніжаны з 501 тысячы рублёў да 496,9 тысячы рублёў, або на 0,8%. Любому правяральшчыку тут ужо ёсць пра што задумацца, бо аўкцыён на паніжэнне з вынікам у 0,8% ужо сам па сабе выклікае пытанні. Але галоўнае ўсё ж не ў гэтым.
Справа ў тым, што юрыдычны адрас другога ўдзельніка таргоў ТАА «Тэкамір Медыцына» — Мінскі раён, Лугаваслабадскі сельсавет, сяло Прывольны, вул.Міра, д.53, корп.4, офіс 203а. На тым жа адрасе, у адміністрацыйным будынку мэблевай фабрыкі «Дамавой», зарэгістравана і УП «Тэкамакс-Мн», толькі офіс 203, а не 203а.
Зрэшты, у жыцці бываюць і не такія супадзенні. Цалкам можа быць, што ў офісе 203а магла размясціцца фірма, якая не мае ніякага дачынення да «Тэкамаксу», хоць падабенства ў назве ўжо само па сабе насцярожвае. Але ўсё ж мы вырашылі праверыць.
На жаль, знайсці ў інтэрнэце офісны тэлефон ТАА «Тэкамір Медыцына» мы не змаглі, таму патэлефанавалі на тэлефон УП «Тэкамакс-Мн», які пазначаны на сайце кампаніі. Адзін адзіны тэлефон, трэба адзначыць.
Тэлефон падняла дзяўчына і тут жа прадставілася: «Тэкамакс».
— А гэта хіба не «Тэкамір Медыцына»? - здзівіліся мы.
— Так, «Тэкамір Медыцына», - тут жа паправілася дзяўчына.
Больш неабвержнага доказу сувязі двух структур нават цяжка сабе ўявіць. Іншымі словамі, калі раней яны нават не хаваліся, выходзячы на тэндары двума «Тэкамаксамі», то зараз злёгку закрываюцца «Тэкамірам». Вось і ўсе змены ў сістэме, якіх удалося дамагчыся КДБ масавымі арыштамі чыноўнікаў Міністэрства аховы здароўя.
Гэтыя факты сведчаць пра тое, што не важна, хто старшынствуе, хто засядае ў камісіі, карупцыйная сістэма адладжаная і працуе як гадзіннік, нягледзячы на ўсе знешнія ўзрушэнні. Ці можна сказаць па-іншаму: як не працавала, і так і не працуе сістэма процідзеянню карупцыі ў Міністэрстве аховы здароўя.
Калі адны і тыя ж людзі, якіх чыноўнікі вельмі добра ведаюць, прапаноўваюць адно і тое ж абсталяванне, па розных коштах, але па аднолькавых дакументах — тут нават сляпы ўсё пабачыць.
Ёсць яшчэ адзін цікавы момант. Першае пасяджэнне тэндарнай камісіі адбылося 20 чэрвеня, а 22 чэрвеня Міністэрства аховы здароўя за подпісам першага намесніка міністра Дзмітрыя Піневіча, які з'яўляецца старшынём камісіі па супрацьдзеянню карупцыі ў сістэме Міністэрства аховы здароўя, разаслаў падведамасным арганізацыям ліст «Аб правядзенні пасяджэння камісіі па супрацьдзеянню карупцыі», якое прызначыў на 25 чэрвеня. Туды ж былі запрошаныя і выканаўцы абавязкаў дырэктара УП «Цэнтр экспертыз і выпрабаванняў у ахове здароўя» і УП «Белмедтэхніка» (кіраўнікі гэтых арганізацыяў, як вядома, арыштаваныя КДБ). І вось 25 чэрвеня праводзіцца пасяджэнне камісіі па супрацьдзеянню карупцыі, а роўна праз 10 дзён (з улікам 4 дзён святаў) праводзіцца апісаны вышэй тэндар з двума структурамі-блізнятамі. І на першым пасяджэнні камісіі, на якім яшчэ старшынстваваў Ігар Ласіцкі, ўсе 9 членаў аднагалосна выказаліся за, і на другім, ужо без Ласіцкага, усе 9 прысутных членаў камісіі аднагалосна абралі пераможцу. Ні адзін не выказаўся супраць. Не таму што не ведалі, а менавіта таму, што добра ўсё ведалі. За апошнія 10 гадоў карупцыйная сістэма так пашырылася, што падмяла пад сябе вялікую колькасць людзей. У такой сітуацыі не тое што задні ход, але і тармазы ўжо не спрацуюць. Нават выбудаваны КДБ бар'ер не з'яўляецца дастатковым для таго, каб спыніцца — ляці наперад паравоз, альбо бар'ер ушчэнт, альбо ты.
А цяпер паспрабуйце па 10-бальнай сістэме ацаніць прафілактыку карупцыі ў Міністэрстве аховы здароўя і выніковасць маштабнай аперацыі КДБ. Бо гэта толькі адзін з прыкладаў. А ёсць яшчэ…
