Пра пісьменніка Анатоля Аўруціна існуюць устойлівыя стэрэатыпы. Маўляў, гэта творца, які прытрымліваецца ідэй заходнерусізму, выступае за аб’яднанне Беларусі і Расіі, дый увогуле прыхільнік «рускага свету». Але пры асабістай размове высвятляецца, што Аўруцін прытрымліваецца крыху іншых поглядаў на сённяшні свет.
«Наша Ніва» пагутарыла з Антолем Аўруціным пра ордэн Францішка Скарыны, рускамоўную літаратуру, а таксама пра бакенбарды як у Пушкіна. Усю гутарку Аўруцін вёў выключна па-беларуску.
Анатоль Аўруцін. Фота БелТА.
«НН»: Анатоль Юр’евіч, віншуем вас з ордэнам Францішка Скарыны.
Анатоль Аўруцін: Дзякуй вялікі. З усяго свету прыходзяць віншаванні, але, мабыць, гадасці напішуць толькі «Наша Ніва» і літаратурны крытык Новікаў (смяецца).
«НН»: Вы атрымлівалі шмат узнагародаў у сваім жыцці, якая з іх самая важная?
АА: Мабыць, гэтая. Бо гэта дзяржаўная ўзнагарода. Ордэн Скарыны — не толькі мая заслуга, але і часопіса «Новая Немига литературная», які я рэдагую, маёй сям’і, маіх блізкіх. Гэта дзякуючы ім стала магчымая ўзнагарода.
«НН»: Як вы ставіцеся да асобы Францішка Скарыны?
АА: Як я магу ставіцца? Выдатна стаўлюся, як да нашага першадрукара, асветніка. Якія тут могуць быць варыянты.
«НН»: А якіх яшчэ постацяў з беларускай гісторыі паважаеце?
АА: Калі пачаць пералічваць, то нам не хопіць усёй размовы. Беларусь багатая на таленты. У нас было шмат добрых пісьменнікаў, навукоўцаў, палітычных дзеячаў. Вельмі шмат. Праўда, на жаль, часта бывае, каб заслужыць прызнанне на радзіме, трэба атрымаць гэтае прызнанне за мяжой. Узгадайце, той жа Скарына працаваў у Празе, Сімяон Полацкі — у Маскве, нават Святлана Алексіевіч найперш атрымала прызнанне на Захадзе.
«НН»: Сапраўды, Алексіевіч мае Нобелеўскую прэмію, але не мае ніводнай узнагароды на радзіме.
АА: Гэта не так, яна мела і Знак Пашаны, і прэмію Ленінскага камсамолу. А што тычыцца Нобелеўскай прэміі, то ўсе разумеюць, што гэта палітычная прэмія. Калі ўжо Быкаў не атрымаў Нобеля, Барадулін не атрымаў, а тут атрымлівае Алексіевіч.
«НН»: Часам узнагароджваюць не столькі пісьменніка, як жанр, у якім ён працуе.
АА: Гэты жанр Алесь Адамовіч калісьці назваў «магнітафоннай літаратурай», калі аўтар можа ўключаць толькі тыя ўрыўкі з размоваў, якія ёй падабаюцца, і выкідваць тое, што не падабаецца. Нездарма за Алексіевіч следам шэсць гадоў запар ездзіла шведская здымачная група.
«НН»: Вы друкавалі Алексіевіч у сваім часопісе?
АА: Не, яна нам нічога не дасылала. Калісьці часопіс «Новая Немига литературная» паўставаў у адказ на тое, што маладым рускамоўным пісьменнікам не было дзе друкавацца, каб яны маглі нам даслаць свае літаратурныя творы, пабачыць іх апублікаванымі. А потым стала зразумела, што проста варыцца ва ўласным соку — троху правінцыйна. Таму мы прынялі рашэнне друкаваць аўтараў з усяго свету. І маладым аўтарам прыемна бачыць сябе побач з ганаровымі пісьменнікамі, і вядомым творцам цікава друкавацца побач з пачаткоўцамі. Колькі гадоў таму да нас выйшаў рускамоўны часопіс «Новый журнал», які выдаецца ў Нью-Ёрку, яго яшчэ засноўваў Бунін. Я даслаў ім творы беларускіх рускамоўных пісьменнікаў, дык яны былі ў шоку ад высокага ўзроўню гэтай літаратуры. Гэта была сапраўдная сенсацыя. Шкада, што пра гэта ніхто не піша.
«НН»: Анатоль Юр’евіч, вы выдатна гаворыце па-беларуску. А чаму самі не пішаце па-беларуску?
АА: Я пятнаццаць гадоў адпрацаваў у беларускамоўным часопісе. Натуральна, усе артыкулы, нататкі пісаў па-беларуску. Ёсць у мяне і беларускамоўныя вершы. Але, разумееце, паэт павінен пісаць на той мове, на якой ён бачыць сны. Так атрымалася — не ведаю, добра гэта ці не, — але сны я бачу на рускай мове.
У 2017-м, калі я атрымаў Нацыянальную літаратурную прэмію, то «Наша Ніва» мяне высмейвала, але ж вы нават не зазірнулі пад вокладку кнігі «Прасвятленне». Там чвэрць складалі пераклады твораў беларускай літаратуры: і Багдановіч, і Янішчыц, і шмат хто яшчэ. Я шмат перакладаю беларускай літаратуры, хоць і раблю сабе гэта на шкоду. Вы ведаеце, што за творы, якія перакладаюцца з беларускай мовы, плаціцца ў два разы меншы ганарар? Трэба, каб у нас было болей добрай літаратуры, і не важна на якой мове: рускай, польскай, беларускай.
Гэта поўная лухта, што Аўруцін не любіць Беларусь, я не ведаю адкуль гэта бярэцца.
«НН»: Ну як адкуль! Напрыклад, праз ваша актыўнае супрацоўніцтва з сайтам «Западная Русь».
АА: А вы паглядзіце, ці ёсць там хоць адна мая палітычная публікацыя? Ці толькі іхняе інфармаванне пра тое, што Аўруцін атрымаў такую прэмію, потым такую. Нічога я сам не пісаў для «Западнай Русі». Там друкаваліся мае падборкі вершаў.
Вы, напэўна, ведаеце, што існуе такі сайт Posobniki.com, дык у свой час туды ад Саюза пісьменнікаў быў уключаны я і Мікалай Чаргінец. Праўда, потым артыкул пра мяне самі выдалілі — не я настойваў — з фармулёўкай: «Адсутнасць доказаў».
Фота Мінск-навіны.
«НН»: Дык скажыце адкрыта: вы падтрымліваеце ідэі заходнерусізму?
АА: А ў чым гэтыя ідэі? Я ўжо казаў людзям, якія гэтым займаюцца, што павінна выйсці нейкая таненькая брашура, дзе будзе ўсё распісана, што гэта такое, для чаго гэта. А так мы проста маем некалькі дастаткова разумных людзей, якія кажуць, што ў нас добрыя погляды — і ўсё на гэтым. Ці за сяброўства я між народамі? Вядома, за сяброўства. А хіба нехта супраць?
«НН»: Супраць сяброўства — не. Але кожны ж хоча жыць у сваім доме.
АА: І гэта натуральна! Я таксама за тое, каб мы мелі сваю незалежнасць, сваю невялікую кватэру. Калі сёння прайшоў бы рэферэндум аб аб’яднанні, то я ўпэўнены, што людзі прагаласавалі б супраць. Усё ж 25 гадоў прайшло, ніякіх вялікіх імперый сёння быць не можа. Літаральна на мінулым тыдні я быў у Расіі, у Стаўрапольскім краі, у лермантаўскіх мясцінах. І мяне не пакідала адчуванне, што там нешта не так, як у нас. А потым зразумеў — гэта дух мілітарызму. У нас такога няма. А ў Расіі то помнік нейкі, то перадача, то настроі ў людзей.
«НН»: Вы сябе лічыце беларускім пісьменнікам альбо рускім?
АА: Беларускім. Але некаторыя называюць мяне рускім пісьменнікам, ёсць азначэнні гэтых паняццяў. І любая з версій мае права на жыццё. Нічога дрэннага ў гэтым няма. Гэта тое, што звязвае між сабой абедзве літаратуры — а яны павінны між сабой сябраваць. Я не бачу нічога дрэннага, што нехта піша па-беларуску, нехта — па-руску.
«НН»: У адным інтэрв’ю вы казалі, што беларуская мова мае раз’ядноўваючую функцыю. Вы так сапраўды лічыце?
АА: Зусім не так. Я казаў, што руская мова — адзіная на постсавецкай прасторы, якая аб’ядноўвае. Вось з’язджаюцца людзі з розных краін, і на якой яны будуць гаварыць мове? На рускай. Мова міжнацыянальных зносін. Як англійская, толькі ў нас яе не ведаюць. Гэта не абраза для іншых моваў.
«НН»: Мы чулі, што вам было вельмі важна трапіць у школьную праграму.
АА: Не так, я ваяваў за тое, каб у школьную праграму трапілі творы нашых пісьменнікаў, якія пішуць па-руску. Хто напісаў нешта па-беларуску, дык практычна кожны ёсць у школьнай праграме. А хто напісаў па-руску, дык на ўсіх іх адна гадзіна на ўсю школьную праграму.
У нас павінен быць свой погляд на літаратуру, а не такі, як у Маскве. Напрыклад, вось вывучаем тэму Вялікай Айчыннай вайны, чаму побач з творамі Сіманава не паставіць беларускіх аўтараў, якія пісалі на гэтую ж тэму? Такія былі. А Міністэрства адукацыі насустрач не ідзе. Былі дзве гадзіны на рускамоўную літаратуру, а цяпер адна. Хоць бы яе не скасавалі.
«НН»: Ці атрымалася на ўручэнні ордэна вам пагаварыць з Аляксандрам Рыгоравічам?
АА: Там было зусім мала часу. Але мне ўдалося сказаць, што Беларусь — гэта адзіная краіна ў свеце, дзе паэт можа атрымаць ордэн. А дзе ён яшчэ можа? У Расіі таксама паэтам не даюць. Здаецца, яму спадабалася сказанае.
Фота president.gov.by.
«НН»: У вашай біяграфіі ёсць такі інтрыгуючы момант, што вашым іменем названая зорка ў сузор’і Рака. Гэта праўда?
АА: Праўда, ёсць такая зорка. Праўда, яна апошняя, пятнаццатая, па велічыні, але ёсць. Мае маскоўскія сябры зрабілі такі падарунак. Нават ёсць пасведчанне за подпісам касманаўта Германа Цітова, які ўзначальваў Міжнародны зорны камітэт.
«НН»: Апошняе пытанне трошку жартоўнае. Вы носіце свае бакенбарды, бо хочаце быць падобным да Пушкіна?
АА: Не (смяецца). Калісьці я даў сабе зарок, што калі мне споўніцца 60 гадоў, то я адпушчу бакенбарды. Так і зрабіў. Потым сталі знаходзіць падабенства з Пушкіным. Ну ёсць падабенства, так, але гэта не адмыслова робіцца. Каб быць падобным да Пушкіна, то трэба і пісаць як Пушкін.
* * *
Анатоль Аўруцін нарадзіўся ў 1948 годзе ў Мінску. Паэт, перакладчык, публіцыст. Лаўрэат нацыянальнай літаратурнай прэміі Беларусі. Кавалер ордэн Францішка Скарыны.
