Давераныя асобы Аляксандра Лукашэнкі працягваюць замест яго сустракацца з выбаршчыкамі. У мінскай гімназіі №38 такую сустрэчу мусіла правесці Наталля Качанава — найбліжэйшая паплечніца дзеючага кіраўніка дзяржавы.
Каля 6-й вечара актавая зала гімназіі была амаль поўная, на сустрэчу з чыноўніцай прышло з паўтары сотні чалавек, калі не больш.
Але замест Качанавай да людзей выйшаў тэлевядучы Андрэй Крывашэеў.
«Надзвычайныя абставіны прывялі да таго, што Качанава на нарадзе Савета бяспекі з Лукашэнкам», — паведаміў ён, маючы на ўвазе затрыманне баевікоў з расійскай прыватнай кампаніі, пасля якога Лукашэнка правёў экстранную нараду.
І адразу ж Крывашэеў папалохаў аўдыторыю Украінай:
«Я прыкладна ўяўляю той сцэнар, які прывёў нашу суседку да канфлікту, які доўжыцца больш за Вялікую Айчынную вайну. Мне б не хацелася верыць, што такое магчыма ў Беларусі. Веру, што такое немагчыма, пра гэта сведчыць і імклівая рэакцыя ўлады. Знешнім сілам не атрымаецца паўплываць на выбары».
Пасля прыйшоў час пытанняў.
Адзін мужчына выказаўся пра заробкі: маўляў, не растуць ужо з дзясятак гадоў.
«Вы дзе працуеце?» — пацікавіўся Крывашэеў.
«Я баюся адказваць на гэтае пытанне», — шчыра адказаў суразмоўца, але пасля прызнаўся, што ён выкладчык.
Крывашэеў патлумачыў: невысокія зарплаты сапраўды праблема, але ж гэта часткова кампенсуецца сацыяльным пакетам, напрыклад, бясплатнай медыцынай. І сёння ў прыярытэце павышэнне заробкаў медыкам, якія паказалі вельмі добрыя вынікі ў барацьбе з каранавірусам. Наступныя пасля медыкаў будуць настаўнікі, выкладчыкі, выхавацелькі і нянечкі, запэўніў Крывашэеў. Пасля чаго нагадаў, што не ўсё так кепска: маўляў, развіццё закладзена ў большасць сфераў эканомікі, і многія галіны не стаяць на месцы.
Наступнае пытанне было ад маладога хлопца: пра белыя стужкі штаба Ціханоўскай.
«Як будзе ставіцца ўлада да людзей са стужкамі?»
«Гэты сімвал скрадзены ў прыхільнікаў Навальнага. І гэта спроба раскалоць грамадства, якая ні да чаго добрага не прывядзе», — адказаў Крывашэеў.
«Калі [ў Лукашэнкі на выбарах] афіцыйная лічба Ярмошынай будзе 70%, а фота бюлетэняў пакажа, што ёсць разбежка? Што будзе, калі пачнуцца хваляванні, як адрэагуе ўлада?» — спытаў усё той жа хлопец.
«Разбежка будзе вялікая, бо праект «Голас» — гэта правакацыя, каб падштурхнуць грамадзян да такога выніку. І вы з гэтым пытаннем дзейнічаеце як правакатар», — паведаміў Крывашэеў.
«У нас сёння неспакойна, ёсць згодныя і нязгодныя. І хваляванні людзей можна было б зняць празрыстасцю таго ж галасавання, напрыклад. Ёсць жа ПВТ, ёсць платформа, якая засталася пасля перапісу. І калі будуць празрыстыя факты — не будзе пытанняў і напружанасці», — выказаўся іншы ўдзельнік сустрэчы. У адказ Крывашэеў нагадаў, што ў нас галасаванне таемнае.
«І ў іншых краінах вопыт паказвае, што электроннае галасаванне прасцей сфальсіфікаваць», — адказаў Крывашэеў.
«А чаму не паставіць камеры?»
«Навошта калі ёсць назіральнікі?» — спытаў Крывашэеў.
«Якія там назіральнікі!..» — адмахнуўся мужчына.
«Навошта вы абражаеце 60 тысяч педагогаў? Я ім веру больш, чым любым правакатарам, якія збіраюць подпісы!» — завёўся Крывашэеў.
«97 працэнтаў…» — пачаў наступны чалавек.
«Гэта фэйк!» — імгненна перабіў Крывашэеў.
Але мужчына працягнуў пытанне: чаму не ўзялі ў выбарчыя камісіі незалежных членаў?
«Па-першае, якая розніца? Па-другое, мне казалі старшыні, што ад апазіцыі не прыходзілі заяўкі», — адказаў журналіст.
«Я сам падаваў. Але камісію сфармавалі з тых, хто лічыў галасы раней», — не здаваўся мужчына.
«Тых, хто меў вопыт!» — парыраваў Крывашэеў.
«А дзе такое ў заканадаўстве, што члены камісій мусяць мець вопыт?» — пачалі дзівіцца ўжо і іншыя людзі.
«У камісіі адбіраюць як і на працу: па вопыце і кампетэнцыі, — паведаміў Крывашэеў. І згадаў студэнта Гарварда: — Я сам больш давяраю педагогам і грамадзянам Беларусі, чым замежным студэнтам».
Спыталі і пра каранавірус. Калі скараціць адказ Крывашэева, то мы амаль перамаглі, але ці будзе другая хваля — невядома.
Маладая настаўніца распавяла, што ў яе адпрацоўка ў гэтай гімназіі. Але дзе і як жыць? Здымаць кватэру дорага.
Крывашэеў у адказ чамусьці распавёў, што жыве з жонкай у арэнднай аднапакаёўцы ў Чыжоўцы і гэта не так і дорага, а пасля з’ехаў на агульныя расказы пра развіццё краіны.
«Як яна вырашыць кватэрнае пытанне? Ніяк! Выйдзе замуж хіба», — пачалі хіхікаць некаторыя кабеты ў зале.
«Чаму вы не агітуеце за прэзідэнта? Вы ж тут для гэтага», — спытаў наступны глядач, чым сарваў смех і апладысменты аўдыторыі. Пасля мужчына прывёў у прыклад выбары ў Польшчы, дзе разрыў паміж кандыдатамі быў мінімальны.
Але Крывашэеў адказаў, што палякі перадралі двухпартыйную сістэму ў ЗША.
«Вы хочаце, каб у нас таксама было дзве партыі, напрыклад, «Белая Русь» і ЛДПБ ці камуністы, і каб яны перадавалі ўладу адна адной?» — запытаў журналіст.
А пасля адзначыў, што і ў Польшчы не ўсё так гладка, прыгадаўшы самагубства лідара партыі «Самаабарона» Анджэя Лепера.
На гэта пачуліся крыкі: «А ў нас — Завадскі? А Ганчар дзе?»
На гэта Крывашэеў спакойна адказаў, што следства па гэтых справах закрыта.
Зайшла гутарка і пра пасадку Бабарыкі.
«БабарЫка, ці БабАрыка, ці БабарыкО, як там яго», — пачаў крыўляцца з націскам Крывашэеў, але яго абсяклі людзі: «Навошта абражаць? Нібыта вы не ведаеце, як прозвішча гучыць».
«Следства па справе аб фінансавых махінацыях ідзе з 2016 года, у ім удзельнічаюць 18 краін, для кантроля мы запрасілі Інтэрпал»,— тлумачыў Крывашэеў. Але некаторыя пачалі выкрыкваць: «У чым яго віна? Суд быў? Калі не, то чаму дзяржканалы выстаўляюць яго вінаватым?»
«Матэрыялы справы выклікаюць цікавасць, і таму Белтэлерадыёкампанія прыадкрывае частку звестак», — такім было тлумачэнне Крывашэева.
Спыталі ў яго і пра стаўленне да затрыманняў журналістаў «Радыё Свабода», «Еўрарадыё», «Белсата».
На гэта Крывашэеў адзначыў, што «Радыё Свабода» — гэта не незалежнае СМІ, а сродак прапаганды ЗША.
«А так я кепска стаўлюся да любых перашкодаў журналістам. Але журналіст мусіць следаваць заканадаўству і прынцыпам этыкі», — адказаў Крывашэеў і ўжо другі раз за вечар пачаў скардзіцца на «цкаванне і булінг» дзяржаўных журналістаў, якім людзі пачалі пісаць у сацыяльных сетках непрыемныя, мякка кажучы, рэчы. Маўляў, мы займаемся, усіх крыўдзіцеляў знойдуць і пакараюць. Таксама Крывашэеў падзівіўся: калі незалежных журналістаў хтосьці таксама крыўдзіць, чаму яны не прыходзяць у яго Саюз журналістаў па абарону? Маўляў, «хай амерыканскія ці польскія СМІ звяртаюцца, але прапаную ім аплаціць працу нашай камісіі па этыцы!»
«Я захапляюся вашай мужнасцю, — пачала чарговае пытанне жанчына. — Вы любіце гэты народ?»
«Так», — адказаў Крывашэеў.
«Прашу памятаць пра гэта заўсёды», — параіла жанчына і спытала пра ўстаноўку камер фіксацыі на ўчастках — нядаўна была такая ініцыятыва, людзі былі гатовыя самі сабраць грошы на гэта.
«Не ведаю, наколькі гэта законна, калі людзі хочуць перадаць грошы — я «за», але распараджацца імі будзе выбарчая камісія на свой густ», — адказаў Крывашэеў.
Пасля сустрэча пачала пераўтварацца ў лёгкі балаган: людзі стаміліся, хтосьці ад спёкі, хтосьці ад абцякальных адказаў даверанай асобы. Пачаліся выкрыкі з месцаў, і мерапрыемства скончылі, прапанаваўшы затрымацца тым, хто яшчэ меў пытанні.
Але ж праз некалькі хвілін у актавай зале стала пуста. Хіба адна кабета затрымалася, каб адчытаць за кепскую барацьбу з каранавірусам, астатнія ж даволі хутка разышліся.
Самае цікавае на гэтых сустрэчах — як іх успрымаюць людзі. Аповедаў пра планы, праграму кандыдата, эканоміку, курс рубля няма — ды ніхто іх і не чакае. Пазіцыя прадстаўнікоў Лукашэнкі простая: паглядзіце, як усё добра, без яго ўсё будзе горш. Нават не «без яго» — прозвішча Лукашэнкі тут ніхто і не згадвае — пры любым адхіленні ад дзяржаўнага курса.
Для апанентаў улады такія сустрэчы — гэта магчымасць нарэшце задаць якое-ніякое вострае пытанне якому-ніякому прадстаўніку сістэмы. Калі пашанцуе — атрымаць які-ніякі адказ. А тыя, хто абыякавы да рэжыму ці згодны з ім, увогуле выкарыстоўваюць момант, каб падзяліцца сваімі набалелымі праблемамі кшталту жыллёвага пытання.
Большасці ж прысутных — і на гэтай, і на мінулых сустрэчах у школах, — у прынцыпе, усё роўна. Іх задача — проста адседзець патрэбны час. Чаму так? Бо яны педагогі, тыя самыя, якім так давярае Крывашэеў. А педагогі ў Беларусі — гэта штосьці кшталту чалавечага аналага мантажнай пены: маўклівая маса, якой пры патрэбе можна запоўніць любыя пустоты. Гэтая маса пакорліва прымае любую форму: аўдыторыі на сустрэчы, гледачоў на канцэрце ці нават выбарчай камісіі. І самае сумнае, што самі педагогі даўно ўспрымаюць такое стаўленне да сябе як належнае.
