Сёння паехаў катацца на цягніках. Я час ад часу так раблю — а ў гэтыя дні, калі галава не хоча думаць ні пра што, акрамя як пра апошнія навіны, дык гэта найлепшы спосаб правесці дзень.
У Параф'янаве бяру квіток да Варапаева. Касірка выбівае квіток па-беларуску, хоць я адмыслова і не прашу пра гэта. За Крулеўшчынай «акно», дык цягнік з Маладзечна ідзе на Паставы. У цягніку сустракаю небараку, які хацеў даехаць у Полацк, а не ведаў, што цягнік туды не ідзе.
Чыгунка з Крулеўшчыны да Варапаева надта маляўнічая. Яна ўся ідзе паміж лесапасадак, а навокал прасторы, дзе многа ўзгоркаў, балотцаў, зараснікаў хмызнякоў. Сядзі каля акна і глядзі, як гэтую зеляніну ледзь-ледзь пачынае кранаць восень.
А чыгунка робіць шмат паваротаў то ўправа, то ўлева, спускаў, цягнік спыняецца на платформах каля малых вёсачак, каб высадзіць ці забраць аднаго-двух пасажыраў.
Варапаева — невялікая станцыя, але адначасова чыгуначны вузел. Адсюль адыходзіць лінія на Друю. Пры местачковых вуліцах стаяць драўляныя дамы часоў міжваеннай Польшчы.
Я кіруюся да ксяндза. Мясцовы пробашч Ежы Вільк учора стаў героем публікацый на польскіх і беларускіх сайтах. Нагода сумная — Леанід Гуляка забараніў яму служыць Імшу. На плябаніі многа багаслоўскіх кніг і футбольнай атрыбутыкі: ксёндз Ежы захапляецца футболам. На сцяне — абраз благаслаўлёнага Ежы Папялушкі. У сталовай бачу разгорнутую кнігу Евангелляў у перакладзе ксяндза Вінцэнта Гадлеўскага, перадваеннае выданне беларускай лацінкай.
П'ем каву, размаўляем. Парафіянка прывозіць на абед смажаных грыбоў. «Трэба маліцца. Веру, што малітва мае моц», — кажа ксёндз Ежы пра тую сітуацыю, у якую яго паставілі ўлады. На развітанне дае мне стос паштовак з выявай касцёла і тэкстам малітвы да святога Арханёла Міхала.
У Варапаеве на адным з участкаў сумленна падлічылі галасы — і там перамагла Святлана Ціханоўская. Гэты падлік галасоў — заслуга мясцовай актывісткі Ганны Федаронак. На жаль, не змог з ёй пабачыцца — як і многія мясцовыя жыхары, яна сёння ў балоце збірае журавіны. А Андрэй Новікаў, які жыве недалёка ад Варапаева і дапамагаў збіраць подпісы за Ціханоўскую, ад чэрвеня сядзіць на «Валадарцы».
У цягніку стэлефаноўваюся з сяброўкай Людай. Яе ўчора выпусцілі з Жодзіна (забралі пасля нядзельнага мітынгу), далі позву на 16 верасня. Расказвае пра турэмны побыт, кажа, што ахоўнікі ставіліся добра, што ўмовы неблагія. Мы абмяркоўваем турмы, суды, прысуды. Якая ж недарэчнасць, што мы, прыстойныя і адукаваныя людзі, гаворым пра тое, у якім ізалятары лепей сядзець!
З Варапаева еду да станцыі Падсвілле. Іду ў цэнтр мястэчка і вяртаюся назад. Са станцыі ў цэнтр ідзе вузкая і пабітая дарога, але туды і сюды сноўдаюць мясцовыя жыхары на легкавых машынах. Сярэдні ўзрост тых машын — гадоў дваццаць. Прычыны гэтага руху зразумелыя — дарога вядзе ў Галубіцкую пушчу. У лес можна паехаць ці проста на Сялюты і Германаўшчыну, ці на Кішы, а тады на Перадолы і Перавоз. Дык едуць людзі па баравікі, па брусніцы, па журавіны. На местачковай вуліцы вісіць шыльдачка «Ягады» — нейкі прадпрымальнік прымае іх і перапрадае гуртам.
Але ніякай вытворчасці па перапрацоўцы грыбоў або ягад у Падсвіллі няма. Хоць тут ёй самае месца. Але цяжка весці бізнэс у краіне вертыкальнай бюракратыі. Да банкруцтва дайшлі два падсвільскія заводы — ільнозавод і вінзавод. На месцы апошняга, праўда, нейкі бізнэсовец мае адкрыць цэх па перапрацоўцы рыбы. На аўтобусных прыпынках у радыусе некалькіх дзясяткаў кіламетраў развешаныя аб'явы аб прыёме на работу. Тое самае ў Варапаеве — там збанкрутавалі дрэваапрацоўчы камбінат і завод жалезабетонных вырабаў.
На сцяне закінутай крамы — зафарбаваны надпіс. Але лёгка зразумець, што напісана было «Саша 3%». На іншым плоце каля чыгункі — «Саша 3%, нас 97, он — вор». Яшчэ не замалявана, не даглядзелі ідэолагі.
Вярнуўшыся на станцыю, сустракаю там знаёмага чыгуначніка. «Ну што, паедзеш з намі да Крулі?» — пытаецца. Паехалі… Па дарозе размаўляем пра палітычную сітуацыю, пра тое, ці ёсць тут якая надзея і ці зможам мы лепей жыць. Я пераконваю, што надзея ёсць, толькі трэба старацца, бо ніхто ні свабоду, ні працу, ні лепшае жыццё не прынясе і не пакладзе перад табой.
У Крулеўшчыне чакаю чвэрць гадзіны. Прыходзіць дызель Полацк — Маладзечна. Памагаю нейкай старой кабеце паднесці з вакзала на платформу сумкі і падняць іх па высокіх прыступках у цягнік. Апошнім часам заўсёды так раблю — перад пасадкай гляджу, каму з пасажыраў трэба дапамагчы з цяжкімі сумкамі. Бо мне не цяжка, а чалавеку патрэбная дапамога, а мне прыемна, што мог дапамагчы. Жанчына едзе з дзвюма перасадкамі з Паставаў на Мінск — восем гадзін у дарозе. «Хацелася ж узяць і памідораў, і грыбоў». На развітанне даю ёй адну з паштовак з выявай варапаеўскага касцёла.
Пакуль я быў у дарозе, на станцыю ў Параф'янава прыцягнулі склад парожніх крытых вагонаў, якія пакуль што не патрэбныя чыгунцы. Згадаў, што яны прыгожа глядзяцца на фоне лесу. А потым згадаў, што ў падобных вагонах, чырвоных і крытых, пры Сталіне вывозілі нашых землякоў на Сібір… Які час, такія і асацыяцыі ўзнікаюць…
З вакзала дамоў іду завуголлямі — па шостым пуці каля вагонаў, дзе грузяць лес, міма качагаркі, па сцежцы каля людскіх сотак. На сотках — купкі людзей, пасля работы выбіраюць бульбу. А ў кватэры — прыемны пах вараных грыбоў: цётка вярнулася з лесу.
