Glenn Carstens-Peters / Unsplash
На днях з'явілася навіна, што аператыўнікам дазволяць выкарыстоўваць сродкі тайнай фіксацыі інфармацыі, у тым ліку і спецыялізаванае праграмнае забеспячэнне. Гэта першая карэкціроўка закона «Аб аператыўна-вышуковай дзейнасці» пасля яго прыняцця ў 2015 годзе. Tut.by расказвае, што гэта можа азначаць на практыцы.
Што здарылася
10 снежня ў ніжняй палаце беларускага парламента ў другім чытанні быў прыняты законапраект, які дазволіць аператыўнікам выкарыстоўваць сродкі тайнай фіксацыі інфармацыі. Гэта першая карэкціроўка закона «Аб аператыўна-вышуковай дзейнасці» пасля яго прыняцця ў 2015 годзе.
Сярод навінак — увядзенне паняцця «камп'ютарная інфармацыя» і прадастаўленне супрацоўнікам, якія займаюцца аператыўна-вышуковай дзейнасцю, магчымасці ствараць і выкарыстоўваць сродкі» тайнага атрымання і фіксацыі інфармацыі, у тым ліку з дапамогай спецыялізаванага праграмнага забеспячэння», «без чаго надзвычай цяжка эфектыўна процідзейнічаць злачыннай дзейнасці ў сетцы Інтэрнэт».
Як гаворыцца ў законе, сродкі сакрэтнага атрымання (фіксацыі) інфармацыі — гэта тэхнічныя сродкі, абсталяванне, апаратура, прыборы, прыстасаванні, прэпараты, праграмныя прадукты і іншыя вырабы, спецыяльна створаныя, распрацаваныя, запраграмаваныя або мадэрнізаваныя для сакрэтнага атрымання інфармацыі пры аператыўна-вышуковай дзейнасці. Груба кажучы, тое, што дазваляе без агалоскі збіраць інфармацыю, якая дазволіць раскрыць справу, прычым у гэты спіс можна ўключыць як спецыяльны мікрафон і ўтоеную камеру, так і дыктафон. Але ўжываць гэтыя сродкі можна толькі з санкцыі пракурора.
Як растлумачыў калегам дэпутат Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў па нацыянальнай бяспецы Аляксандр Маркевіч, у 2019 годзе зарэгістравалі больш чым удвая больш злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій у параўнанні з 2018 годам, і гэтая тэндэнцыя ўзмацняецца на працягу апошніх гадоў.
Што гэта значыць на практыцы?
Каб даведацца, як гэта можа прымяняцца на практыцы, Tut.by патэлефанаваў на прамую тэлефонную лінію і пагаварыў з начальнікам Галоўнага ўпраўлення па супрацьдзеянні кіберзлачыннасці крымінальнай міліцыі МУС палкоўнікам міліцыі Андрэем Кавалёвым.
Так, на пытанне, у якіх выпадках можа прымяняцца спецыялізаванае праграмнае забеспячэнне, ён адказаў: усё, што тычыцца якой-небудзь фіксацыі і правядзення аператыўна-вышуковых мерапрыемстваў, рэгламентуецца законам «Аб аператыўна-вышуковай дзейнасці». Дапусцім, той жа збор звестак аб карыстальніку немагчымы без санкцыянаванай пастановы пракурора.
— Усё ў рамках закона. Мы аператыўна-тэхнічнае падраздзяленне і выконваем пэўныя мэты і задачы, якія заснаваныя на законе Аб «аператыўна-вышуковай дзейнасці», крымінальным і Крымінальна-працэсуальным праве і, натуральна, Канстытуцыі. І ў Канстытуцыі прапісана, што без матываванай пастановы і санкцый пракурора тыя ці іншыя мерапрыемствы праводзіць забаронена. Незаконна атрыманыя звесткі не з'яўляюцца доказам, — растлумачыў суразмоўца.
Новаўвядзенні ў законе прадыктаваныя у тым ліку новымі ўмовамі працы праваахоўных органаў.
— Свет не стаіць на месцы. У злачынцаў мяняюцца метады і спосабы здзяйснення злачынстваў. Цяпер самы распаўсюджаны від злачынстваў у свеце — гэта махлярства з дапамогай інтэрнэту, — растлумачыў Андрэй Васілевіч. — За аватаркай, нумарам тэлефона або імем можа хавацца хто заўгодна — мужчына, жанчына, дзіця, любы грамадзянін любой краіны, які ўяўляецца патэнцыйным пакупніком, сябрам, членам сям'і, сваяком, і ідэнтыфікаваць яго практычна немагчыма.
Напрыклад, такія злачынцы часта карыстаюцца сацыяльнай інжынерыяй.
— Груба кажучы, вас падводзяць да пэўнай мадэлі паводзін, даведаюцца пра вас інфармацыю, збіраюць папярэдне альбо атрымліваюць у вас якія-небудзь персанальныя звесткі, ці ж вы праходзіце пэўныя мадэлі паводзінаў і дае вашу персанальную інфармацыю ў дачыненні да сябе, рахункаў і гэтак далей, і злачынец проста завалодвае правам доступу і ў наступным выкрадае грошы. І так як мяняюцца спосабы здзяйснення, то мяняюцца і спосабы дакументацыі і выкрывання.
Мы працуем практычна з усімі праваахоўнымі органамі замежных дзяржаў па ўзаемадзеянні ў захаванні і фіксацыі якіх-небудзь «лічбавых слядоў». Але мы працуем у рамках міжнародных следчых даручэнняў. Гэта значыць, калі ёсць падставы, узбуджаецца крымінальная справа, следчы накіроўвае міжнароднае следчае даручэнне, і праводзяцца следчыя мерапрыемствы.
