Тым не менш у пачатку мая Вірус пакінуў праект праз нязгоду з тым, што адным з галоўных рэдактараў разам з іншым вядучым Максам «Морысанам» стаў расійскі публіцыст Яўген Бычкоўскі. У інтэрнэце гэтыя падзеі называюць «рэйдарскім захопам «Радыё-97». У інтэрв’ю з «НН» Вірус расказаў пра сябе, свой шлях у палітыцы, а таксама аб актуальных падзеях.
«Наша Ніва»: Раскажыце, калі ласка, пра сябе.
Віталь «Вірус»: У 2020 годзе я быў зборшчыкам подпісаў за Святлану Ціханоўскую, а таксама каардынатарам у 5 ці 6 раёнах Мінска. Дакладна сказаць не магу, але пяць пасведчанняў у мяне захавалася. Першапачаткова я арганізоўваў збор подпісаў на Камароўцы, а пасля замест Сяргея Ціханоўскага паехаў па гарадах. Дзён 11 мы ездзілі па ўсёй краіне, нас было чацвёра — я, Антаніна Канавалава, Воля Паўлава і яшчэ адзін чалавек, імя якога я не магу называць, бо ён на волі.
«НН»: У ініцыятыўнай групе было вельмі мала людзей, як вы выкручваліся?
ВВ: Уся група Ціханоўскай налічвала 200 з дробяззю чалавек, але нават з іх шмат хто не забраў пасведчанні. У той час было дастаткова шмат валанцёраў. Тая ж Антаніна Канавалава спачатку не трапіла ў зборшчыкі, яна была валанцёрам.
«НН»: Гэта да вас стаялі чэргі на Камароўцы?
ВВ: Так-так. Да пасадкі Ціханоўскага я штодзень быў на Камароўцы. Калі яго пасадзілі, то адразу паехалі — Ліда, Брэст і гэтак далей.
«НН»: Як вы пазнаёміліся з Ціханоўскім і трапілі ў яго каманду?
ВВ: Я добра сябраваў з Валодзем Мазгонам (палітвязнем, блогерам Цыгановічам — «НН»). Ён нас і пазнаёміў. Мазгон — гэта цудоўны чалавек, які цяпер ні за што сядзіць у турме. Выдатныя акцыі «Стоп — бензін» ён праводзіў. Я разумею, што ў нас усе бяруць паліва на запраўках «Белнафтахіму», але акцыі былі накіраваныя на тое, каб больш нічога іншага на запраўках не набывалі. А гэта ж ільвіная доля заробкаў «Белнафтахіму». І Валодзя выдатна гэта аргументаваў. Мазгон — міравы чалавек, да яго ў любы час можна было звяртацца. Проста класны чувак, у якога афігець наколькі здаровыя думкі.
«НН»: Ціханоўскі вам спадабаўся?
ВВ: У той момант, калі я з ім стасаваўся, як гэта правільна сказаць… [ён паводзіў сябе] як чалавек, які доўга не адпачываў. У эфірах ён часам мог і груба нешта сказаць, але гэта толькі таму, што працаваў 24/7. Ён зусім не адпачываў! Калі чалавек год працуе без адпачынку, то ты мог яму нешта казаць, а Ціханоўскі гэта не ўлаўліваў.
«НН»: Калі Святлана вылучылася, то як вы да гэтага паставіліся?
ВВ: Выдатна! Гэта быў добры ўчынак, бо па сутнасці яна, жанчына, калі яе мужа стаў прэсаваць урад, скруціла фігу і сказала, што мужа не аддасць. Гэта выдатны ўчынак! Яго ўбачылі іншыя жанчыны і зразумелі, што таксама могуць гэтак жа. У нас была «жаночая рэвалюцыя» чаму? Бо вельмі шмат жанчын выйшла.
«НН»: Колькі вы сабралі подпісаў за Святлану?
ВВ: Больш за 140-160 тысяч.
«НН»: Не, вы асабіста.
ВВ: Фіг яго ведае, у нас жа каманда была, мы ўчатырох едзілі. Канкрэтна колькі мы подпісаў сабралі — не ведаю. Думаю, дастаткова вялікую лічбу. Былі ж і касякі — калі Сяргея Ціханоўскага забралі з подпісамі, потым забралі Алега Баброўскага, гэта было ў той дзень, калі Севярынец прыйшоў на Камароўку. Тады ў нас забралі машыну ў чалавека, дзе была частка подпісаў, а машыну аддалі толькі пасля здачы подпісаў. Было дастаткова шмат подпісаў, якія паляцелі да чорта на кулічкі. Шмат людзей затрымлівалі па Беларусі, і подпісы знікалі. Нам палкі ў калёсы ўтыкалі паўсюль.
«НН»: Кайфавалі ад такіх чэргаў за Ціханоўскую па ўсёй краіне?
ВВ: Ну канечне! Калі бачыш, колькі людзей выйшла, то з’яўляецца ўпэўненасць, што ты не адзін сядзіш на кухні. Я цяпер моцна пакрыўджаны на бабарыканцаў, якія пачынаюць расказваць, што гэта за Бабарыку чэргі стаялі, а не за Ціханоўскую. Я вам шчыра кажу, такіх людзей хапае. У мяне ў такія моманты вочы квадратныя становяцца.
«НН»: Я памятаю тыя чэргі за Ціханоўскіх і помню, што людзі спачатку з недаверам ставіліся да Бабарыкі.
ВВ: Пры гэтым цяпер паўсюль рэклама, што Бабарыка — наш будучы прэзідэнт, і яна ліецца з усіх шчылін. Той жа Gomel Today раз-два на тыдзень нешта такое друкуе. На Новы год адкрыйце Tut.by — пра Бабарыку вялікі артыкул, пра Ціханоўскую — два радкі, Сяргея зусім не ўспомнілі. Ну што гэта, блін, такое.
«НН»: Добра, што прайшліся па выбарах, але хацелася б, каб вы расказалі, кім былі да таго, як трапілі ў палітыку.
ВВ: Ну… Проста звычайны чалавек, які займаўся сваёй працай. Фатографам я быў.
«НН»: Родам вы з Мінску?
ВВ: Не хачу падстаўляць сваю сям’ю, таму не скажу. З Беларусі я. Не хачу, каб маю сям’ю чапалі. Ёсць жа і сябры, і ворагі. Пражываў у Мінску.
«НН»: Калі штабы аб’ядналіся, то вы чымсьці там займаліся?
ВВ: У апошні дзень збору подпісаў у мяне была павестка ў міліцыю. Я здаў подпісы 18 чэрвеня, а наступны дзень а 10:00 у Горках у мяне быў выклік у міліцыю. Я з’ехаў на нейтральную паласу Беларусі і Украіны, а пасля вярнуўся ў Беларусь, каб потым два тыдні сядзець у каранціне. Для чаго я гэта рабіў? Каб мяне не чапалі. Але потым мяне зноў пачалі чапаць, я зразумеў, што гэта капут і з мяне не злезуць. Таму з’ехаў ва Украіну.
«НН»: А ў чым гэта заключалася?
ВВ: Паглядзіце на «Вясне», апублікавана, што ў Горках… Мабыць, у Горках, у мяне ўжо гарады блытаюцца, бо столькі ўсяго аб’ехалі. Там на зборы подпісаў на паркоўцы міліцыянер закрануў мяне бамперам, а яны мне пачалі казаць, што нічога такога не было, і сталі мне вешаць ілжэсведчанні.
«НН»: Калі вы з’ехалі канчаткова ва Украіну?
ВВ: Праз некалькі дзён пасля сканчэння каранціна ў ліпені. Там праз тэлефоны дапамагаў нашым людзям арганізоўваць мітынгі. Ва Украіне дапамагаў бежанцам, перавозіў людзей на машыне ў Чарнігаў, Кіеў, Львоў. Яны пераходзяць мяжу, а іх лаўлю і завожу, куды трэба.
«НН»: Што значыць «пераходзяць мяжу»? Гэта было нелегальна?
ВВ: Не, легальна, канечне. Часам кагосьці прэсавалі, але не было падпіскі аб нявыездзе, а я ўжо на іншым баку чакаў яго. Цьфу-цьфу-цьфу, усе, каго я сустракаў, прайшлі мяжу. Я сустракаў дзяцей Канавалавай разам з бабуляй, Макса Морысана з «Радыё-97» таксама сустракаў.
«НН»: Пра Макса потым. Вас не зачапіла, што ў штабе Ціханоўскай людзі з першай каманды аказаліся ледзь не на заднім плане? Чаму так адбылося?
ВВ: Я аб гэтым заўжды казаў, гэта мяне чапляла. Многія людзі аддалі дзеля гэтага свае працы — ці самі звольніліся, ці іх звольнілі, — аддалі свой дабрабыт. Мы першыя, хто выйшаў. Іншыя яшчэ сядзелі на канапах, але нас пакрыху выжывалі са штабу. І на гэты момант у штабе Святланы Ціханоўскай увогуле, здаецца, няма ніводнага чалавека, які б збіраў за яе подпісы. Усе былі адхіленыя. Гэта няправільна.
«НН»: Калі сачылі за выбарамі з Украіны, то спадзяваліся на змены?
ВВ: Заўсёды ёсць надзея на перамены, калі ты верыш у лепшае для сваёй краіны.
«НН»: Якія былі памылкі ў працы, чаму перамогу здабыць не атрымалася?
ВВ: Вы задаяце такое пытанне чалавеку, які займаецца самакапаннем. Я бачу пэўныя памылкі нават у сябе ў дзеяннях. Калі б мяне не выкурылі тады з краіны, то наўрад ці б уся гэтая шушара падступілася ў штаб. Я б касцямі лёг, каб гэтага не было. Пасля таго, як я з’ехаў, пастаянна званіў туды, пытаўся, што робіцца.
Я не разумеў гэтую трыццатку давераных асобаў, большасць з іх жа не правяла ніводнага мітынгу. Прабачце, але там некаторыя выступалі за Паўла Спірына (блогер, цяпер прысуджаны да 3 гадоў зняволення — «НН»), [каб ён увайшоў у 30 давераных асобаў], дык ён нічога не правёў! Нахрана ты туды лез! Гэта галоўная задача — правесці пабольш мітынгаў. Калі ты ніводнага мітынгу не правёў, то хто ты? Маслоўскі (блогер, цяпер ва Украіне — «НН») кічыцца, што ён як давераная асоба Ціханоўскай правёў адзін-два мітынгі. А Антаніна Канавалава — 8-10.
Пра што размова? Дваццаць дзён былі мітынгі, а яны нічога не арганізавалі. Я мяркую па ўчынках, а ўчынкі такія. Ты можаш тысячу разоў быць добрым, але працуй, як усе. Чаму я выступіў супраць перамоваў [якія Ціханоўская прапанавала Лукашэнку]? Бо мне не патлумачылі, як я галасую, за каго я галасую і для чаго я галасую на гэтым «Голасе». Перамовы з кім, што там будзе абмяркоўвацца і чаму? Я шмат чаго разумею, але не было нават прадстаўленай канцэпцыі.
«НН»: Як вы пазнаёміліся з Максам з «Радыё-97»?
ВВ: Злавіў яго на перасячэнні Украіны і Беларусі. Мяне пра гэта папрасіла Таццяна Мартынава (блогерка, у мінулым супрацоўніца АНТ, жыве ва Украіне — «НН»), я паехаў. Да гэтага былі незнаёмыя.
«НН»: Ён быў у Ціханоўскай у камандзе?
ВВ: Не.
«НН»: А ў каго?
ВВ: Нідзе.
«НН»: Пачалі сябраваць?
ВВ: Так. Яму трэба была дапамога, я завёз яго ў Чарнігаўскі дом правоў чалавека, пазнаёміў з хлопцамі адтуль. У Чарнігаве яму аказалі дапамогу, адтуль вёў радыёпраграмы, ютуб арганізавалі ўжо пазней, 10 кастрычніка 2020 года. Ужо не помню, ці гэта было з Украіны, ці ўжо з Польшчы. У мяне сканчваўся час знаходжання ва Украіне, потым перацягнуў усіх у Польшчу.
«НН»: Як раскруціліся?
ВВ: Доўга і ўпарта. У кастрычніку — снежні было мала падпісчыкаў. У студзені я пазваніў Яўгену Бычкоўскаму, бо беларускія блогеры не хацелі публікаваць зварот Вольгі Паўлавай да арміі, і я стаў пісаць блогерам за мяжой, Бычкоўскі пагадзіўся. У студзені запрасіў Бычкоўскага на эфір, ён сваімі выступамі на канале нам дапамагаў. Калі медыйная асоба прыходзіць на канал, то і людзі разам з ім.
«НН»: Вы не лічаце, што Бычкоўскі — цьмяны эксперт?
ВВ: Я да Жэні стаўлюся добра, што б ён ні крычаў. У яго ёсць веды ў плане гісторыі рэвалюцый, ён шмат чытае. У яго правільна блог называецца — «Рэвалюцыя свядомасці». Але сама манера падачы, канечне, часам грубая.
«НН»: Гэта вобраз гопніка ці ён такі чалавек?
ВВ: Такі чалавек, але ён кажа шмат карыснага і разумнага. Ёсць пэўныя прыватныя моманты, з якімі я не згодны, але часта ў яго здаровыя думкі.
«НН»: Ходзіць меркаванне, што «Радыё-97» фінансава знаходзілася на ўтрыманні Вольгі Карач. Гэта праўда?
ВВ: Вольга Карач дапамагла з домам, калі мы прыехалі ў Літву. Таксама дапамагла з відэа-мікшарам. Гэта праўда. Нават не Вольга, а яе арганізацыя «Наш дом». Не трэба блытаць арганізацыі і чалавека. Арганізацыя не можа адмовіць, калі яна займаецца такой дапамогай.
З дапамогай наконт аўдыя-мікшэра і кампрэсара мы звярталіся да «MediaSol» — гэта ж частка «Байсола» («Кампанія Медыясалідарнасць — асобная ініцыятыва, якая не ўваходзіць у структуру і якая не з'яўляецца часткай BySOL»). Тады нас і Стрыжак спансіраваў? Але так жа не скажаш. Грошай за працу нам ніхто не плаціў ніколі, толькі данаты ад гледачоў. Ні капейкі заробкаў дакладна не было — гэта крыўдна, калі ты працуеш на рэвалюцыю, а цябе ў такім абвінавачваюць. Я вельмі прабеларускі чалавек, і погляды ў мяне такія ж. Калі мне кажуць, што я працую на кагосьці, то гатовы ў галаву даць. Ніколі ў жыцці я ні на каго працаваць не буду, у мяне ёсць свае погляды.
«НН»: Калі глядзець вашы эфіры, то складвалася ўражанне, што вы вельмі падтрымлівалі Карач.
ВВ: Я звяртаўся ў многія фонды. Ніводзін польскі фонд, у які я звяртаўся, мне не адказаў. А былі, што мне дапамаглі, — «Наш дом» і MediaSol. Як я магу гаварыць хранова пра прадстаўніка фонда, які сапраўды дапамагае людзям? Таксама ніколі не казаў пра MediaSol кепскае. Было кепскае пра Стрыжака, але прычына вельмі простая — бо яны моцна падтасоўвалі факты, я ледзь не выпусціў артыкул, у якім мог узвесці паклёп на чалавека. Калі я ўсё дазнаўся, то ледзь за галаву не ўзяўся.
«НН»: Якога чалавека?
ВВ: Там было і пра Вольгу Карач, і пра Наталлю Калегаву. Яны мяне пічкалі фактамі, якіх не існавала.
«НН»: Быў яшчэ фонд «Пагоня», які пазначаўся сярод вашых спонсараў. Гэта ж таксама нешта блізкае да Карач?
ВВ: Не, не блізкае. Гэта асобны фонд. Там працуе беларуска Інга Судзілоўская, якая калісьці працавала з Карач, але цяпер не. Яны ўжо разам мо паўгода не працуюць. Там шмат палякаў, якія займаюцца гэтай справай. Яны нам дапамаглі з аплатай кватэры. Мы ў сваю чаргу ўспаміналі іх у эфіры і закінулі ў апісанне ютуба. У фонда нібыта непрыгожая сітуацыя здарылася з Касінеравымі (стваральнікі праекта Dissident.by — «НН»). Калі я пачытаў іх пост, то крыху ашызеў.
Касінерава я асабіста сустракаў на машыне ў Польшчы і адвозіў у кватэру «Пагоні». Кватэра была ў цэнтры горада, яны там жылі да моманту допісаў, усё гэта пісалі з той самай кватэры — і с*алі на галовы! Напісалі, што іх не сустрэлі. Няпраўда! Я іх сустракаў. Пакуль машына ў мяне не зламалася, то я ім жэрці вазіў. Яны ж веганы, я ездзіў па спецыяльных крамах па ежу. Хлеб яны не ядуць, яйкі не ядуць, нешта яшчэ таксама. Разы тры-чатыры я ім прывозіў пакеты з ежай.
Я не ведаю, якія ў іх стасункі з Інгай, але тое, што яны напісалі з кватэры «Пагоні» пра нечалавечыя ўмовы, — трызненне. Гэта была трохпакаёўка з еўрарамонтам. Яны абурыліся толькі таму, што суседзі пачалі рамонт, таму, маўляў, гэта нечалавечыя ўмовы. Разумееце? Гэта была падстава ад Касінеравых.
«НН»: Як Макар аб’явіўся?
ВВ: Усе ж бачылі. Макар заявіў пра нявыхад людзей у дзень Усебеларускага сходу, а я за дзень да таго яшчэ сказаў: «Куды вы, блін, людзей цягнеце? Вам не хапіла той колькасці людзей, якія з’ехалі і селі?» Выхад павінен быць такім, каб дамоў ужо не вяртацца. У нас сышліся меркаванні ў гэтым. Калі мне перакінулі зварот Макара, то мы зачыталі яго ў эфіры. Глядзець на гэта ўжо не было моцы, як людзей кідаюць на штрафы, на эміграцыю, на турму.
«НН»: Вы ж за гэта і Пуцілу крытыкавалі?
ВВ: Так, канечне. Я з ім неаднаразова шукаў сувязі, каб спыніць такое бясчынства. Мы не павінны пазбаўляцца пратэснага электарату.
«НН»: Макар пры знаёмстве зрабіў добрае ўражанне?
ВВ: Пры першай сустрэчы так. Пры наступных — не.
«НН»: У Балаганава (яшчэ адзін ютуб-блогер — «НН») вы фактычна намякаеце, што Макар ці сам агент спецслужбаў, ці вядомы спецслужбамі.
ВВ: Вядомы. Давайце разбірацца. Нядаўна выходзілі ролікі, як яго разводзіў Яўген Какойта (правакатар з Гомеля — «НН»). Гэта не вядомы чалавек? Нейкая ж верыфікацыя павінна быць! Я кажу тое, што бачу. Бачу, як Макарам карыстаюцца ўсе каму не лянота. Возьмем фільм «Манкурты», аперацыя контрразведкі, Макара не вялі хіба? Якія пытанні тады могуць быць? Гэта ж бачна ўсім.
«НН»: Макар працуе на шкоду сёння?
ВВ: Ён упэўнены, што робіць дабро, але яго вядуць.
«НН»: А сам ён гэта ведае?
ВВ: Не-а. Вы з вайскоўцамі стасаваліся калі-небудзь? Калі яны нешта вырашылі для сябе, то ўсё. У іх ёсць толькі адзін пункт гледжання, другога не існуе. Калі я толькі сышоў з «Радыё-97», то там адразу з’явіліся Макар, Латушка і Цапкала. Я цяпер не ведаю, што там робіцца, я стаў займацца сваім праектам. Сваё меркаванне я не змяню, я не буду ні прарасійскім, ні праеўрапейскім. Мне спадабаўся камент адзін: маўляў, адны топяць за аб’яднанне з Расіяй, іншыя з Еўропай, а беларусаў ніхто не пытаецца.
«НН»: Макс Морысан зусім не падобны да прарасійскага чалавека.
ВВ: Бычкоўскі, калі адкінуць мацюкі, шмат праўды сказаў: Макс — праеўрапейскі, а Бычкоўскі — прарасійскі. Ён сказаў праўду пра мяне, што я непрафесійны дыктар. Ён пацвердзіў, што цяпер «Радыё-97» дапамагае бізнэсмен-эмігрант Дзмітрый Скіндзераў. Я толькі не ведаў, што да радыё нейкім бокам была замяшаная Маша Мароз (кіраўніца «Краіны для жыцця», жыве ў Вільні). Я займаўся студыяй, нічога не ведаў, калі б даведаўся раней, то не паехаў бы ў Літву.
«НН»: Хто цяпер Бычкоўскі на «Радыё-97»?
ВВ: Яны цяпер два галоўныя рэдактары — Макс Морысан і Бычкоўскі. Канечне, ён уплывае на кантэнт «Радыё».
«НН»: Вы цяпер ва Украіне?
ВВ: Так, мне тут падабаецца. Пачынаю праект «Асцярожна, Вірус». Усё добра. Буду весці яшчэ гістарычны блог. Першы будзе пра Ужгарадскі замак. У Беларусі пакуль не магу па замках паездзіць. Буду знаёміць людзей у тым ліку з гісторыяй Украіны.
«НН»: З усіх лідараў беларускай апазіцыі каго вы падтрымліваеце. Хто вам сімпатычны?
ВВ: Ніхто. Я магу нават абгрунтаваць. Франак Вячорка пасля выступу Ціханоўскай у Гардона даў інтэрв’ю Маслоўскаму, дзе абліў украінцаў брудам. Разумееце? Калі б яны хацелі з Украінай наладзіць сяброўскія адносіны, то трэба было рабіць іначай. Украіна — наш галоўны саюзнік.
«НН»: Латушка?
ВВ: Я шчыра кажу, што скептычна стаўлюся да людзей, якія шмат сядзелі ва ўладзе, а потым вырашылі перамятнуцца. Іх нешта ж задавальняла? Да Цапкалы я стаўлюся добра, але мы з ім розных поглядаў, хаця як чалавек ён добры.
«НН»: Бабарыка?
ВВ: Цалкам негатыўнае стаўленне. Я не прарасійскі чалавек, не люблю тое, што звязана з Расіяй. Ёсць шмат інфармацыі ў інтэрнэце, як ён адказвае пра Расію, пра Крым, пра сцяг — ён плавае і сыходзіць ад адказаў. Памятаеце, калі ён казаў, што законы працуюць? Так ябацькі кажуць. Плюс колькасць грошай, укінутых на рэкламу. Гэта ж не беларускія грошы стаяць. Яго рэкламавалі нават Фрода з «Уладара колцаў», Чак Норыс. Адкуль такое бабло?
«НН»: Вольга Карач?
ВВ: Чалавек, які дапамог нам у цяжкую хвіліну, калі ў нас была поўная задніца. Мы маглі б быць на вуліцы, яе арганізацыя дапамагла. Я вельмі ўдзячны за гэта.
