pln.by
Пры нараджэнні бацькі далі сыну зусім іншае імя
Будучы паэт нарадзіўся 30 верасня 1931 года ў шматдзетнай сялянскай сям’і. У бацькоў Сымона Пятровіча і Кацярыны Міхайлаўны было 8 дзяцей. Пяць хлопцаў: Нінэл, Леў, Мікалай, Марат, Сальвір. І тры дачкі Ліна, Іда і Святлана. Пры нараджэнні бацькі назвалі сына — Нінэл. Калі чытаць гэтае імя наадварот, то атрымоўваецца — «Ленін». У будучыні паэт змяніў сваё імя, скараціўшы яго да Ніл.
Дэбютаваў з першым вершам у 15 год
Дзіцячыя і падлеткавыя гады Ніла Гілевіча прайшлі ў вёсцы. Першыя гады пасля акупацыі будучы творца працаваў паштальёнам у калгасе. Тады ў 1946-м годзе паэт дэбютуе ў часопісе «Бярозка» з вершам «Яблынька». З гэтага часу яго творы пачынаюць рэгулярна друкаваць у рэгіянальнай і рэспубліканскай прэсе.
У наступным, 1947-м, годзе Гілевіч пераязджае ў Мінск. Там ён паступіў ў Мінскую педагагічную вучэльню імя Крупскай, якую скончыў у 1951 годзе. Апошні год навучання Гілевіч спалучаў з працай настаўніка ў Мінскай школе.
Пераклаў больш за 400 твораў разнастайных славянскіх пісьменнікаў
За ўсё жыццё Гілевіч пераклаў звыш 400 твораў. Паэт перакладаў творы з балгарскай, расійскай, украінскай, польскай, сербахарвацкай, лужыцкай моваў. Але большую перавагу аддаваў балгарскай літаратуры. Бо лічыў, што яна практычна невядомая беларускаму чытачу.
Сам Гілевіч шкадаваў, што шмат увагі надзяляў перакладам, а не сваёй творчасці. «Шкадую, што займаўся перакладамі ў такім аб’ёме. Маю на ўвазе, што я даў беларускаму чытачу таўшчэзны баўгарскі раман, дзьве аповесьці, шмат апавяданьняў, казкі югаслаўскіх народаў і г.д. Гэта я не павінен быў рабіць. Паэзія — мая стыхія, а без перакладаў прозы можна было абысьціся спакойна. (…) мог бы я трошкі больш сілы пакінуць на сваё. Сям-там я трохі перастараўся. Што зробіш — назад не адкруціш».
Ніводную п’есу Ніла Гілевіча не паставілі на сцэне
За гады сваёй творчасці Гілевіч напісаў 15 п’ес. але ніводную з іх не паставілі на сцэне тэатра. Сам паэт казаў: «Відаць, я ня маю неабходных драматургу здольнасьцяў. П’есу трэба прабіваць, што ўмелі рабіць мае знаёмыя і сябры. Трэба ісці ў міністэрства культуры, да галоўнага рэжысэра і г.д. Я — палец аб палец не ўдарыў».
Але для рамана «Родныя дзеці» Ніл Гілевіч напісаў лібрэта для радыёп’есы. Прагучаўшы некалькі разоў па радыё, п’еса атрымала добрыя водкукі.
Ніл Гілевіч, Генадзь Бураўкін і Васіль Быкаў
Не любіў трасянку і скептычна ставіўся да беларускай лацінкі
Паэт лічыў, што трасняка — пераходная ступень да поўнай ліквідацыі беларускай мовы і катэгарычна выказваўся супраць яе. «Трасянка — з’ява пачварная, іншай ацэнкі быць ня можа», — казаў Ніл Гілевіч.
Таксама Народны паэт даволі скептычна ставіўся да беларускага лацінскага алфавіта. Ён параўноваў пераклад на лацінку са зменай арабскага пісьма на кірылічнае, калі бальшавікі прыйшлі ў Сярэднюю Азію:
«За зменай алфавіта — змена пісьменства, а гэта значыцца асуджэнне на смерць усёй нашай літаратурнай спадчыны, якую немагчыма — усю! — перавесці на новае пісьмо».
Заставаўся апошнім, хто насіў званне Народнага паэта Беларусі
Званне Народнага паэта Беларусі Ніл Гілевіч атрымаў у 1991 годзе. Але нават маючы ганаровае званне ў 2006 годзе атрымаў адмову ў выданні кнігі «Выбранае» ад выдавецтва «Мастацкая літаратура». Гэта было звязана з тым, што падчас перадвыбарчай прэзідэнцкай кампаніі ў 2006 годзе паэт уваходзіў у выбарчы штаб кандыдата Аляксандра Казуліна.
