Скрыншот відэа з іракскага аэрапорта ад «Аль-Джазіры»
28-гадовы курд Азад з горада Дахук узгадвае, што казаў жонцы перад выхадам з самалёта ў Эрбіле: «Мы апусцім шапкі нізка на твар, надзенем маскі і выйдзем з аэрапорта як мага хутчэй».
Усе ў сіняках, з болем у вачах, Азад і яго жонка, якая не захацела называць сваё імя, сказалі «Аль-Джазіры», што на польска-беларускай мяжы з імі абыходзіліся як з быдлам. І што вярнуўшыся ў горад, з якога яны так пакутліва спрабавалі з’ехаць, яны не хочуць адказваць на пытанні журналістаў.
«У бліжэйшы час мы паспрабуем проста не думаць пра сваю будучыню ў Курдыстане, бо як толькі мы пачынаем думаць пра гэта, мы разумеем, што будучыні ў нас тут няма, — расказаў пазней Азад журналістам, ужо прыехаўшы ў свой дом. — Але мы абодва разумеем, што мы цяпер захраслі тут на ўсё жыццё».
Азад разам з 430 іншымі іракцамі вярнуўся з Беларусі на эвакуацыйным рэйсе тыдзень таму. У той жа час большасць уцекачоў вырашыла застацца ў Беларусі, спадзеючыся, што раней ці пазней яны ўсё ж прарвуцца ў Польшчу.
«Я вярнуся. Я гатовы спрабаваць яшчэ сотні раз. І наступным летам я паспрабую зноў», — кажа і адзін з пасажыраў эвакуацыйнага рэйса.
Час змірыцца
Вярнуцца ў Ірак было нялёгкім рашэннем. Як і іншыя курды, Азад наашчаджаў грошай, нешта пазычыў у сваякоў, амаль прадаў дом, таму, калі ў мігранцкім лагеры яны з жонкай пачулі пра эвакуцыю, якую ладзіць Ірак для сваіх грамадзян, яны спачатку катэгарычна адмовіліся вяртацца.
«Я помню, як сказаў у тую ноч у намёце жонцы, што мы не для гэтага патрацілі столькі грошай і сіл», — кажа Азад. Але ўжо на наступны дзень беларускія вайскоўцы зноў пачалі выштурхоўваць іх у Польшчу, а польскія — назад у Беларусь.
«Туды-назад, туды-назад, яны гуляліся з намі як з быдлам», — кажа ён, пахмурнеючы. «Вось тады мы і прынялі рашэнне змірыцца і больш не марыць пра тое, каб перабрацца ў Еўропу».
Гісторыя Азада — толькі маленькая доля гуманітарнай катастрофы на мяжы Беларусі і Польшчы. На сёння прынамсі адзінаццаць чалавек загінулі падчас памежнага крызісу і шмат людзей усё яшчэ мёрзнуць у лясах, не маючы дастаткова вады і ежы.
Скрыншот з відэа ў аэрапорце Ірака ад «Аль-Джазіры»
Змрочная карціна чакае і тых, хто вяртаецца ў Курдыстан. Пасты з сацыяльных сетках расказваюць пра бяду і нястачу, у якую вяртаюцца людзі з самалёта. Адна курдская сям’я нават не мела грошай, каб узяць таксі з аэрапорта ў лагер вымушаных перасяленцаў, дзе яны жылі да ад’езду.
Мой адзіны шанец
Хаця Курдыстан, рэгіён, дзе жывуць курды і язіды, у параўнанні з іншымі рэгіёнамі Ірака можа пахваліццца адноснай бяспекай і росквітам, курды ўсё часцей не могуць знайсці працу і скардзяцца на суцэльную карумпаванасць краю. Некаторыя раёны тут былі разрабаваныя войскамі ІДІЛу і яны ўсё яшчэ не могуць аднавіцца.
Працаўладкавацца ў Курдыстане амаль немагчыма. «Я шукаў-шукаў, але так і не знайшоў працу, таму маім адзіным шанцам было — з’ехаць з Эрбіля», — расказаў «Аль-Джазіры» яшчэ адзін малады чалавек, які ўсё яшчэ застаецца ў Беларусі.
Мясцовы курдскі ўрад падкрэслівае, што мігранцкі крызіс арганізавалі кантрабандысты, і ўлады ўжо пачалі расследаванне, арыштаваўшы першых 10 падазраваных у незаконным вывазе людзей. Але многія людзі, што пагаварылі з «Аль-Джазірай», казалі, што яны добраахвотна паляцелі, афіцыйна аформіўшы ўсе квіткі і візы праз турыстычныя агенцтвы.
Для тых 430 людзей, што вярнуліся з Беларусі, будучыня выглядае цяпер яшчэ больш змрочнай, чым перад падарожжам. Іх чакае цяпер яшчэ больш адчаю і безвыходнасці.
«Я не чакаю таго, што сродкі масавай інфармацыі сапраўды будуць турбавацца пра нас, і не думаю, што людзі могуць зразумець, праз што мы прайшлі, але я рады, што мне ёсць з кім пагаварыць», — кажа Азад на заканчэнне размовы.
Бежанец ці мігрант? У чым розніца і чаму называць эканамічных мігрантаў «бежанцамі» азначае шкодзіць самім бежанцам?
«Нават ведаючы, што мяне чакае смерць наперадзе, я не хачу паміраць тут». Чаму курдская моладзь масава пакідае Ірак?
