Вакзал у Львове. Фота: Віктар Кавальчук, УНІАН
Большасць з іх шукае прытулку ў іншых рэгіёнах Украіны, якія лічацца больш бяспечнымі. Але больш за тры з паловай мільёны чалавек выехалі за мяжу.
У асноўным гэта жанчыны і дзеці, паколькі мужчыны ва ўзросце да 60 гадоў абавязаны заставацца ў краіне.
Дэзарыентаваныя, часта не ведаючы, куды ісці далей, бежанкі вымушаныя давяраць незнаёмцам.
Хаос вайны для іх ззаду, але рэч у тым, што за межамі Украіны яны таксама не ў поўнай бяспецы.
«Для драпежнікаў і гандляроў людзьмі вайна ва Украіне не з'яўляецца трагедыяй, — папярэдзіў генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрэш. — Гэта магчымасць, а жанчыны і дзеці — гэта мэты».
Нават у мірны час ва Украіне і суседніх краінах актыўна дзейнічаюць групоўкі, якія займаюцца гандлем людзьмі. Вайна стала ідэальным прыкрыццём для развіцця іх бізнэсу.
Караліна Вержбіньска, каардынатарка праваабарончай арганізацыі Homo Faber у Любліне, распавяла, што вялікую занепакоенасць выклікаюць дзеці.
Па яе словах, многія дзеці выязджалі з Украіны без суправаджэння. З-за нестабільных рэгістрацыйных працэсаў у Польшчы і іншых прыгранічных рэгіёнах — асабліва ў пачатку вайны — многія дзеці проста зніклі, і іх месцазнаходжанне невядома.
Бі-бі-сі накіравалася да польска-ўкраінскай мяжы, каб на свае вочы пераканацца ў тым, што там адбываецца.
На чыгуначнай станцыі, куды прыбываюць уцекачы, было людна — шакаваныя жанчыны і дзеці ў слязах.
Многіх з іх суцяшаюць і прапануюць гарачую ежу валанцёры ў яркіх камізэльках.
Здаецца, усё добра арганізавана? Не зусім.
Мы пазнаёміліся з Маргарытай Гусманавай, украінскай бежанкай з Кіева, якой крыху за 20. Яна прыехала на мяжу два тыдні таму, але вырашыла застацца, каб дапамагчы іншым жанчынам не патрапіць у рукі не тых людзей.
Маргарыта Гусманава
Пытаемся ў яе, ці адчувае яна сябе ўразлівай. «Так, — адказвае яна. — Таму я асабліва турбуюся пра бяспеку іншых».
«Жанчыны і дзеці прыязджаюць сюды са страшнай вайны. Яны не гавораць па-польску ці па-англійску, не ведаюць, што адбываецца, вераць у тое, што ім гавораць.
На гэтай станцыі можа з'явіцца любы. У першы дзень, калі я стала валанцёркай, мы ўбачылі трох мужчын з Італіі. Яны шукалі прыгожых жанчын, каб прадаць іх у сэкс-рабства.
Я выклікала паліцыю, і аказалася, што мела рацыю. Гэта не была параноя. Гэта жах».
Маргарыта кажа, што мясцовыя чыноўнікі цяпер крыху больш арганізаваныя. Паліцыя рэгулярна патрулюе станцыю. Людзі (пераважна мужчыны) з кардоннымі таблічкамі з назвамі прывабных месцаў, яны прысутнічалі ў першыя некалькі тыдняў пасля прыбыцця бежанцаў, але цяпер пераважна зніклі.
Але некаторыя цяпер выдаюць сябе за валанцёраў.
Алена Масквіціна напісала пра перажытае ў Фэйсбуку. Цяпер яна ў бяспецы ў Даніі.
Алена з дзецьмі з'ехала з Украіны ў суседнюю Румынію. Яны шукалі транспарт ад мяжы.
Людзі, якія выдавалі сябе за валанцёраў у цэнтры для бежанцаў, спыталі, дзе яна спынілася.
Яны з'явіліся пазней у той жа дзень і агрэсіўна сказалі ёй, што лепш за ўсё ехаць у Швейцарыю, і што яны адвязуць яе туды фургонам разам з іншымі жанчынамі.
Алена распавяла, што мужчыны глядзелі на яе і яе дачку ацэньваюча.
Яны папрасілі яе паказаць сына, які быў у іншым пакоі. Яны аглядзелі яго з ног да галавы, кажа жанчына. Потым яны настойвалі, каб яна не ехала ні з кім, акрамя іх, і раззлаваліся, калі яна папрасіла паказаць іх пасведчанні асобы.
Каб пазбавіцца ад мужчын, Алена паабяцала сустрэцца з імі, калі іншыя жанчыны будуць у іх фургоне. Але як толькі яны сышлі, яна схапіла дзяцей і ўцякла.
Эльжбета Ярмульска, польская прадпрымальніца, з'яўляецца заснавальніцай ініцыятывы Women Take The Wheel Initiative. Яе мэта — стварыць для ўкраінскіх бежанак бяспечную прастору.
Эльжбета Ярмульска
«Тыя жанчыны ўжо праз многае прайшлі, калі ішлі ці ехалі цераз зону баявых дзеянняў, а потым тут адчуваць страх і эксплуатацыю? Нават не ўяўляю, як гэта», — кажа яна.
Мы з Эльжбетай ідзем у цэнтр для бежанцаў, дзе яна паказвае чыноўнікам сваё пасведчанне асобы і пацвярджэнне месца жыхарства, перш чым спытаць, ці трэба кагосьці падвезці да Варшавы.
Ужо праз лічаныя хвіліны ў яе машыне сядзяць бежанка Надзея і трое яе дзяцей.
Эла прапанавала маленькім дзецям ваду, шакалад і лекі.
Тым часам Надзея распавяла аб сваім небяспечным падарожжы з Харкава за межы Украіны. Цяпер у Польшчы, па яе словах, яна адчула палёгку ад таго, што ў яе ёсць жанчына-кіроўца.
Надзея
Пра рызыкі гандлю людзьмі і эксплуатацыі яна чула па ўкраінскім радыё.
Праз месяц пасля пачатку вайны працэсы праверкі людзей, якія сцвярджаюць, што дапамагаюць украінскім уцекачам, у Еўропе яшчэ далёкія ад ідэалу.
Арганізаваная злачыннасць — не адзіная пагроза. Бежанцаў таксама эксплуатуюць асобныя людзі. Жыхары Польшчы, Германіі, Брытаніі і іншых краін адкрылі свае дамы для бежанцаў, і большасць з іх маюць добрыя намеры. Але, на жаль, не ўсе.
Ірэна Давід-Томчыкідс, выканаўчы дырэктар Варшаўскага аддзялення няўрадавай арганізацыі La Strada, кажа, што эксплуатацыя і гвалт адбываюцца не толькі падчас вайны. Але лавіна пацярпелых ад канфлікту жанчын і дзяцей, якія бягуць з Украіны, азначае павелічэнне колькасці такіх выпадкаў.
