Выкарыстаньне тэстаў па беларускай мове і літаратуры становіцца пашыранай зьявай у беларускім грамадзтве. Нават выкарыстоўваюцца тэсты ў якасьці ўступных іспытаў па беларускай мове і літаратуры ў ВНУ. Я перакананы, што тут Міністэрства адукацыі зрабіла вялікую памылку.
Я ня супраць тэстаў па беларускай мове ці літаратуры. Але лічу, што тэсты ня могуць служыць у якасьці формы правядзеньня выпускных, тым больш уступных іспытаў па літаратуры ці мове. Трэба ўжо даўно зразумець ня толькі настаўнікам, але і мэтадыстам‑навукоўцам, што беларуская мова — гэта ня толькі прадмет вывучэньня, але і сродак навучаньня і выхаваньня. Заўсёды, калі я рыхтуюся да ўроку па беларускай мове ці літаратуры, то вызначаю тры мэты: адукацыйную, выхаваўчую і разьвівальную. Мы чамусьці заўсёды забываемся пра выхаваўчую мэту, лічым яе другаснай.
Для мяне на сёньня найважней выхаваць празь беларускае слова Патрыёта, Грамадзяніна. Абудзіць нацыянальную самасьвядомасьць, любоў да роднай мовы, гісторыі, нацыянальных традыцый.
У 2002 г. я скончыў Магілёўскі дзяржаўны унівэрсытэт імя А.Куляшова і прыехаў працаваць на Кармяншчыну ў якасьці настаўніка беларускай мовы і літаратуры. І ўжо тады я зразумеў, што абудзіць нацыянальную самасьвядомасьць вучняў можна толькі праз жывое роднае слова, а таксама праз пісьмовыя творчыя работы.
Асаблівую ўвагу трэба зьвярнуць на распрацоўку тэмаў сачыненьняў. Тэмы мусяць закранаць менавіта пачуцьцёвае ўспрыманьне школьнікаў. Вось якія тэмы сачыненьняў я прапаноўваю сваім вучням: «Чаму беларусы не размаўляюць па‑беларуску», «Маё пакаленьне», «Што такое шчасьце», «Мой выбар у жыцьці», «Што я зрабіў (зрабіла) для Радзімы?» і г.д.
Разам з вучнямі выпускаем літаратурную газэту. Школьнікі з радасьцю бяруць удзел у абмеркаваньні тэмы газэтнага нумару, падбіраюць і карэктуюць навуковы матэрыял, самастойна і з дапамогай настаўніка пішуць мастацкія творы: вершы, апавяданьні, сачыненьні, эсэ, прысьвечаныя юбілею таго ці іншага беларускага паэта ці пісьменьніка. Таксама часта выкарыстоўваю на ўроках беларускай мовы вусныя пераказы на патрыятычныя тэмы.
Я перакананы, што форму прыёму ўступных экзамэнаў трэба зьмяніць. Ва ўсіх беларускіх ВНУ трэба абавязкова ўвесьці экзамэн па беларускай мове і літаратуры ў форме сачыненьня, бо толькі праз сачыненьні можна выявіць сапраўдных творчых і інтэлектуальных маладых людзей. А ў сярэдніх школах неабходна аднавіць экзамэн па беларускай літаратуры ў вуснай форме, калі мы ня хочам страціць беларускае нацыі.
