«Чаго вы да мяне звяртаецеся па валюту, каб паехаць ў Егіпет? Гэта вышэй даху, вышэй нахабства».
А. Лукашэнка, у абурэнні, на нарадзе 27 мая.
4-зоркавы гатэль у горадзе Сафага, на ўзбярэжжы Чырвонага мора.
Чырвонае мора — чыстае, цёплае, як кампот, поўнае каралаў і рыб.
Дыктатуры мінаюць, а піраміды застаюцца.
Каго падтрымаць еўрам
Ясна, што ні ў якога Лукашэнкі мы нічога не прасілі — грошы на летнюю вандроўку збіралі гадамі, а зарабляюцца яны ў нашай сям’і, як і ва многіх беларускіх сем’ях, не дзякуючы існаванню Лукашэнкі, а, хутчэй, насуперак яму. Што ж да таго, куды паехаць летам — то вырашылі падтрымаць сваім рублём (дакладней, еўра) гераічны егіпецкі народ — тым больш што ў Афрыку хацелася даўно, і кожны з нашай сям’і меў там свае зацікаўленні: нехта марыў ступіць на плошчу Тахрыр, нехта хацеў прайсці шляхамі фараонаў, а нехта — сцяжынкамі Бармалея.Таму з канцавой мэтай вандроўкі вызначыліся хутка.
Аказалася, што на шляху ў Афрыку наша сям’я падтрымае еўра і гераічны ўкраінскі народ у той форме, што паляціць у Хургаду самалётам «Украінскіх авіяліній» — гэта на 60% танней, чым з Мінска «Белавія». А паколькі нас пяцёра — то эканомія выявілася досыць значнай. Трэба сказаць, што беларусаў у аэрапорце Барыспаль было шмат. Вобразна кажучы, на плошчу Тахрыр яны дабіраліся праз майдан Незалежнасці.
Самалёт амаль цалкам гаманіў па-ўкраінску.
Маёй суседкай аказалася кіеўская пенсіянерка авантурнага характару, якая ляцела ў Хургаду… на дачу, набытую на беразе Чырвонага мора некалькі год таму.Цяпер гэтая дачніца жыве на дзве краіны. «Жыву як каралева, — пахвалялася яна. — Нават па рэстаранах хаджу. І ўсё — за 200 даляраў у месяц. Каб так жыць у Кіеве, мне спатрэбілася б 2000».
Успамінаю «П’яўку»
Пад такія размовы знізу наперадзе ў сінечы Міжземнага мора вымаляваўся, як на карце ў атласе, бераг Афрыкі, з выразнай дэльтай Ніла, з трыма пірамідамі Гізы, з месяцовым пейзажам пустыні — і неўзабаве мы селі ў аэрапорце былога рыбацкага пасёлка Хургада.
Афрыканская спякота ўспрымаецца зусім не так, як наша, дзякуючы таму, што паветра вельмі сухое і ўвесь час вее моцны вецер з пустыні.
Іхнія 40 градусаў адпаведныя па ўспрыманні нашым трыццаці. Але ўсім, хто прыязджае ў Афрыку ўпершыню, трэба быць гатовымі да сустрэчы з невядомай нам афрыканскай мікрафлорай,да таго, што называецца акліматызацыяй і адаптацыяй. Вельмі часта яна праходзіць у досыць цяжкай форме — тэмпература, расстройства жывата… Калі на другі дзень па прыбыцці ў Сафагу чацвёра з пяці маіх сямейнікаў зваліліся з такімі сімптомамі, я была амаль у паніцы. Сустрэтыя суайчыннікі супакоілі: «Вы першы раз у Афрыцы? Ну тады гэта нармальна. Пратрывайце дзень, усё наладзіцца». І праўда — за дзень усё прайшло. Праўда, на экскурсіях я сустракалася з людзьмі, якім «не прайшло», і яны траплялі пад кропельніцу… Пра гэта чамусьці не папярэджваюць у турыстычных кампаніях.
Увогуле, першыя ўражанні ад Афрыкі да спалоху нагадалі апакаліптычныя апісанні з «П’яўкі» Юрыя Станкевіча: гарачыня, як у апраметнай, бясплодныя пяскі на сотні кіламетраў, гурбы смецця абапал дарог… Але людзі тут жывуць — і людзі вельмі цікавыя.
Leave, leave, Mubarak!
Егіпцяне ганарацца сваёй рэвалюцыяй і тым, што скінулі Мубарака.Пра апошняга ўсе — ад заможных, што адпачывалі ў гатэлі, да не вельмі заможных, што падмяталі там дарожкі — адгукаліся з нянавісцю.
«Мубарак 30 год душыў мары, надзеі і амбіцыі егіпцян», — прыпячатаў Мухамед Ахмед, студэнт-юрыст, старэйшы сын у вялікай егіпецкай сям’і (бацька, дзве жонкі і шасцёра дзяцей), з якім мае дзеці закарашыліся ў гатэльным більярдзе.
«Мубарак leave — і слава Алаху! — прыпячатаў гандляр майкамі. — Але, мадам, цішоткі з такім надпісам не маю. Дый навошта вам яна? Ён жа ўжо leave!»
І сапраўды, навошта, — думаю я сабе. Замоўлю я лепш сабе па вяртанні кашульку з больш актуальным надпісам, напрыклад: «Міністэрства інфармацыі не папугай. Яно свінтус грандыёзус!!!».
Па пятніцах егіпцяне зноў збіраюцца на плошчы Тахрыр — каб дамагчыся суда над Мубаракам. Прабачэння яму, мусіць, не будзе.
…Перад паездкай натыкнулася на выказванне аднаго з найлепшых егіпецкіх пісьменнікаў:
«За два месяцы да рэвалюцыі я быў на прыёме ў палацы прэзідэнта Мубарака з нагоды ўручэння прэмій. Я пабываў на прыёме ў цара: лізаблюды і падхалімы вакол, гнілая раскоша карупцыі, і нічога наперадзе. Я вярнуўся адтуль прыгнечаным. Мёртвая атмасфера з таго прыёму, здавалася, забівае ўсю краіну. Але я памыляўся. Мая краіна жыве!»
Праз тысячагоддзі
Чым жыве Егіпет, мне стала трошкі зразумела з размовы з Абду. Абду, адвучыўшыся 7 год на адваката, працуе ў турагенцтве. Ён — нубіец, родам з Асуана.
— Мы — не арабы, — тлумачыць нам Абду. — У нас, нубійцаў, свая мова. Мы не маем пісьменнасці, але мусім перадаваць мову дзецям, як перадалі яе нам продкі з часоў фараонаў, якія захапілі нубійскую пустыню. Мова фараонаў загінула, а наша — жыве. У мяне будуць дзеці, у майго брата ёсць дзеці — мы перадамо ім нашу мову. О, наша мова выдатная! Вось прыязджайце да нас у Асуан у кастрычніку — тады ў нас не душна, тады ў нас час святаў. Нубійцы танцуюць, спяваюць. Белыя адзежы, белыя зубы, чорная скура — гэта прыгожа!
У мяне 10 імёнаў — маё імя, майго бацькі, дзеда, прадзеда і так далей. У майго сына будзе 11, а ў ўнука — 12 імёнаў. Мы помнім мінулае.
…У крамцы прыпраў і алеяў, якую трымаюць Абду з братам, Поля запісала на камеру іхнія спевы на мове нубійцаў, а таксама атрымала боб какавы ў падарунак і добрую зніжку на бедуінскі чай.
Турыстычныя радасці
Турыстычная галіна ў Егіпце будуецца на наяўнасці Чырвонага мора — чыстага, цёплага, як кампот, поўнага каралаў і рыб.Азначае гэта, што без перапынку на працягу сутак турыстаў кормяць і пояць — еш і пі, хоць расперажыся — і ненавязліва забаўляюць. Мне цяжка ўявіць такое ў беларускіх дамах адпачынку, цана ў якіх супастаўная з коштам пуцёўкі ў Егіпет...Другая турыстычная радасць у Егіпце — сістэма «ўсё ўключана», па якой працуюць тамтэйшыя атэлі.
Але, ідучы ў рэстаране гатэля паўз бясконцыя рады вытанчаных страваў з самых свежых прадуктаў, мне цяжка пазбыцца ўражання, што гэткае свята ўжывання — нешта неправільнае, калі побач, літаральна за некалькі тысяч кіламетраў, людзі пакутуюць з голаду…
Што да зніжак — то турыстам ў Егіпце варта таргавацца. Тое нямногае, што можна прывезці з Егіпта, турыстам прапануюць заведама утрыдорага. А ўвогуле, калі меркаваць па цэнах на прадукты і па сцэнах жыцця егіпецкіх гарадкоў, можна зрабіць выснову, што па ўзроўні развіцця Егіпет прыкладна роўны Беларусі.
Хлапчына-прыбіральшчык, раўналетак маёй Полі, кажа: «Не, я ніколі не змагу паляцець у Беларусь, гэта вельмі дорага, я ніколі не зараблю столькі грошай…» І ў Беларусі ведаю шмат людзей, якія таксама ніколі не заробяць столькі грошай, каб злётаць у Егіпет.
І гэта выклікае злосць на несправядлівасць.
Зміцер выходзіць з сябе
А ў майго мужа, які клапатліва распрацоўваў план вандроўкі і насалоджваўся кожнай хвілінай свайго ўдалага выбару, злосць выклікаюць спробы асобных дзеячаў турбізнэсу трымаць нас за лахоў.
Першы раз ён выйшаў з сябе, калі расейскамоўная гід у Карнакскім храме замест таго каб правесці экскурсію, прадавала турыстам срэбра. «Калі вы не правядзеце зараз паўнавартасную экскурсію, — заявіў Зміцер, стаічна выслухаўшы лекцыю пра лекавыя вартасці срэбных картушоў, а потым — прапанову пагуляць па храме самастойна, — то я напішу скаргу ў Ваша міністэрства па турызме».
Гід здзівілася, але экскурсію усё ж правяла.
(У Карнакскім храме я доўга насілася вакол выявы скарабея, які выконвае жаданні. Два з маіх жаданняў былі прыватнымі, а адно — грамадска значным (раскрываць не буду, каб не сурочыць, але, думаю, усе здагадваюцца, якім менавіта).
Другі раз Зміцер выйшаў з сябе ў аэрапорце, на зваротным шляху. Рэгістратар, атрымаўшы пяць нашых пашпартоў, за магчымасць нам ляцець побач, у адным радзе, запатрабаваў даляр.
— Вы дасце нам квіткі побач без аніякага бакшышу, інакш будзеце мець скандал!
На гэты выгук побач матэрыялізаваўся супрацоўнік службы бяспекі аэрапорта.
— Хто вымагаў з вас даляр, сэр? Гэта вельмі важна! Калі ласка, пакажыце, хто патрабаваў з вас грошы?
— Ніхто не патрабаваў з нас грошы, — цвёрда сказала я, атрымаўшы квіткі. — Гэта прыкрае непаразуменне.
Квіткі нам выдалі ў казырны першы рад.
«Сярод пяскоў Егіпецкай зямлі…»
Дачка ж прывезла з Егіпта пясок — да помніка таму, хто… Памятаеце?
Сярод пяскоў Егіпецкай зямлі,
Над хвалямі сінеючага Ніла,
Ужо колькі тысяч год стаіць магіла:
У гаршчку насення жменю там знайшлі…
Вось сімвал твой, забыты краю родны:
Зварушаны нарэшце дух народны,
Я верую, бясплодна не засне,
Наперад рынецца, маўляў, крыніца…
Пясок цяпер ляжыць на пастаменце помніка Багдановічу ў Мінску.
* * *
Ганарар за публікацыю хацела б перадаць сям’і Мікіты Ліхавіда.
* * *
Сафага, у якой мы адпачывалі, знаходзіцца непадалёк ад больш раскручанай Хургады. Курорты гэтага раёна лічацца больш дэмакратычнымі за арыстакратычны Шарм-эль-Шэйх. Чырвонае мора вельмі цёплае. Адпачываць на ім можна цэлы год. Улетку тэмпература паветра трымаецца каля 35—40 градусаў, вада — 28—30 градусаў. Узімку вада халаднее да 18—20 градусаў, паветра — да 20—25-ці. Толькі ад сакавіка да сярэдзіны мая здараюцца пясчаныя буры (хамсін), астатні час у Егіпце адпачываць камфортна.
