Падчас выступу на цырымоніі ўручэння прэміі шведскага
«Мы жывём на вельмі вялікай адлегласці: інтэлектуалы, інтэлігенцыя і народ. Ёсць і страх, і дубінкі, і Плошча. Але апроч гэтага існуе вялікая здзелка, што самае страшнае».
Беларускі народ — разумны і таленавіты.
Усе разумеюць, што ў краіне дыктатура і што ўлада несправядлівая, Але пагаджаюцца з такімі правіламі гульні ў абмен на нармальны заробак, аўтамабіль і адпачынак у Турцыі ці Егіпце.І пакуль не пачаўся эканамічны крызіс, калі стала жыць дрэнна, людзі ўвогуле не задумваліся наконт нейкіх пераменаў, лічыць Алексіевіч.
«І гэта ўсе людзі, якіх я люблю. Я вырасла ў вёсцы. Мае бацькі — сельскія настаўнікі. Мой бацька размаўляў з кожнай бабулькай, і мяне навучыў так жыць. Калі я прыязджаю ў Беларусь (
галоўнае не страх, а «абы было ціха», «абы не было горш, чым ёсць».
Размовы пра свабоду слова і самавыражэння не выклікаюць водгука ў простых людзей. Як і пра тое, што
на «Плошчу» ідуць дзеці, а іх бацькі сядзяць на кухняхці ў вясковых хатах.
«Людзі заўсёды кажуць адно і тое ж: «Паглядзі, крамы — поўныя кілбасы, сыра. А раней жа нічога не было».
Як быццам, кілбаса — гэта свабода.Нейкая метафізічная кілбаса».
«Становіцца відавочным, хоць гэтага не разумеем мы самі, не разумеюць на Захадзе — мы скатываемся да грамадзянскага канфлікту, да крыві. Мала таго, што ў турмах яшчэ дзясяткі людзей, прымаюцца новыя законы. Улада гатовая ваяваць з народам».
С.Алексіевіч узгадала нядаўкі закон пра КДБ, а таксама выказванні кіраўніка дзяржавы пра стварэнне тэрытарыяльнай арміі.
У размовах з дзясяткамі маладзёнаў пісьменніца чула тое, пра што раней чытала ў Салжаніцына.
«
Сотні лепшых, шчырых маладых людзей маюць вопыт турэмнага зняволення ці пераследу, то бок вопыт барацьбы.З аднаго боку, гэта выклікае захапленне. А з іншага, гэта ўсё небяспечна. Яны хочуць свабоды і хочуць адпомсціць».
Але больш за ўсё адпомсціць ўласнаму народу хоча ўлада. Бо як іначай растлумачыць, што армія праходзіць спецыяльныя вучэнні па барацьбе з грамадзянскім насельніцтвам, лічыць Алексіевіч.
Пісьменніца параўноўвае выказванні Лукашэнкі са словамі Гітлера і Кадафі.
«Выступаючы перад міліцэйскімі чыноўнікамі, Лукашэнка прыхавана працытаваў Гітлера. Ён сказаў: «Не думайце пра тое, ці добра вы робіце. Пра гэта буду думаць я». Гітлер казаў: не думайце пра сумленне. Ваша сумленне гэта я», — адзначае Алексіевіч.
«Відаць, моцнае ўражанне пакінула на яго смерць яго лепшага сябра Кадафі. Бо яго нядаўнія словы гучалі, што народ павінен абараняцца (ад каго?). Што кожны аўтамат і кулямёт, якія ёсць на тэрыторыі Беларусі, павінен належаць канкрэтнаму чалавеку. Як вы помніце, Кадафі таксама казаў, што народ падымецца за яго, і ўсім раздаць вінтоўкі».
У замежнай прэсе Лукашэнку называюць і «сусветным моськам», і «бульбяным дыктатарам». Гэта смешна, але мы яго закладнікі,адзначае пісьменніца.
Ёй даводзілася размаўляць з хлапцом, якога пасля 19 снежня выгналі не толькі з вучобы, але і з дому. Размаўляла з людзьмі, чые дзеці сядзелі ў турмах. Суседзі зараз коса на іх глядзяць. Усе гэтыя размовы навялі яе на думку, што ёсць дзве краіны: «
Мэтанакіравана, з дня ў дзень, у нас з Беларусі робяць дзве Беларусі…Зразумела, грамадзянскі канфлікт будзе. Іншая справа, у колькі нам гэта абыдзецца. Колькі маладых людзей з гарачымі вачыма, якіх я бачыла і бачу ў Беларусі, паплацяцца за гэта».
Час рамантызму скончыўся, канстатуе пісьменніца, пачаўся час сур’ёзнай размовы, сур’ёзных падзеяў. Бо гэта
«метафізічная кілбаса» даражэе за той час, пакуль яе ўзважваюць. Крызіс робіць рэвалюцыю.
