Гэта не мае радкі. Гэта экспромт нашага паэта-эмігранта Пётры Сыча (як добра, што ён, жаўнер Войска Польскага, трапіўшы ў верасні 1939-га ў савецкі палон, даўмеўся ў 1941-м запісацца ў армію генерала Андэрса).
Гэты экспромт — побач з адпаведным малюнкам — запісаны ў нататніку Пётры Сыча. Нататнік жа, які захоўваецца ў Беларускай бібліятэцы імя Францішка Скарыны ў Лондане, старонка за старонкай узноўлены ў сёлетнім (ужо 34-м) выпуску «Запісаў» Беларускага інстытута навукі й мастацтва ў Нью-Ёрку.
Сярод пісьменнікаў, якія малявалі (напрыклад, Васіль Быкаў і Уладзімір Караткевіч) Пётра Сыч, як на мой густ, самы лепшы рысавальшчык.Думаю, што многія з тых, хто пагартае 34-ты выпуск «Запісаў», згодзяцца са мною.
Салідны — на 712 старонак — том «Запісаў» прысвечаны тэме «Беларусы ў Нямеччыне».У працы Лявона Юрэвіча, успамінах Барыса Данілюка, Надзеі Запруднік, Алеся Марговіча і Вітаўта Кіпеля гаворка ідзе пераважна пра лагеры перамешчаных асоб першай паваеннай пары ў Нямеччыне, а Івонка Сурвіла прысвяціла свой артыкульчык лагерам перамешчаных асоб у Даніі, бо і ў гэтую краіну-суседку Нямеччыны трапілі беларусы. Тэматычна да гэтых матэрыялаў можна далучыць нататку аб праваслаўнай царкве Міру Усходу і Захаду ў Мюнхене і фотаздымкі, на якіх мы бачым выдатных беларускіх святароў Льва Гарошку ды Чэслава Сіповіча.
Лёс закідваў нашых землякоў не толькі ў Заходнюю Еўропу. Пра бацюшку Міхаіла Бажар’янава, які трапіў аж у Танганьіку, пра тое, што яму давялося перажыць у міжваенны і ваенны час, пра ягоны машынапіс — артыкул Міхася Швэдзюка.
Праз лагеры перамешчаных асоб прайшоў і выдатны гісторык і публіцыст Паўла Урбан, які сёлета на пачатку лютага пакінуў нас. У новым выпуску «Запісаў» друкуюцца ягоныя ўспаміны.
Успаміны, калі казаць пра жанры ў гэтым выпуску «Запісаў», займаюць бальшыню яго старонак.Аляксандру Фядуту, які заснаваў у выдавецтве «Лімарыус» серыю «Беларускія мемуары», будзе што выбраць. Упэўнены, што ён абавязкова падрыхтуе том з успамінамі такой асобы, як пасол на Сойм Польскай Рэспублікі і віцэ-прэзідэнт Беларускай Цэнтральнай Рады Юры Сабалеўскі. З успамінаў, якія друкуюцца, у 34-м выпуску, чытач можа даведацца, чаму польскім уладам не ўдалося арыштаваць яго 15 студзеня 1927 года разам з іншымі пасламі Беларускай сялянска-работніцкай Грамады — Браніславам Тарашкевічам, Паўлам Валошыным, Пятром Мятлой і Сымонам Рак-Міхайлоўскім. Даволі цікавая і прадмова да ўспамінаў, якую напісаў гісторык Аляксандр Пашкевіч.
Сапраўдным жа адкрыццём для мяне стаў перадрук з «Беларускай газэты» эсэ Антона Адамовіча «Бацька — сянняшніх і заўтрашніх? (Крыху — мімабегам — пра Каруся Каганца».Гэты выдатны гісторык і літаратуразнаўца супастаўляе два творы — «Прадмову» і «Прамову». Прадмову Францішка Багушэвіча да «Дудкі беларускай» (1891) ды «Прамову» Каруся Каганца (1893). І робіць даволі цікавыя высновы. Вакол высноваў Антона Адамовіча, упэўнены, будуць спрэчкі, але нельга не адзначыць, што яны маюць канцэптуальны характар, і іх вымушаныя будуць улічыць усе, хто вывучае гісторыю беларускага руху ХХ стагоддзя.
Ужо адно эсэ Антона Адамовіча, якое дае спажыву для роздуму, абавязвае мяне з ухвалай напісаць пра новы, 34-ты, выпуск «Запісаў» Беларускага інстытута навукі й мастацтва.
0
0
0
0
0
0
