Кіраўнік Ровенскай вобласці: Беларусы — дакладна не рускія. І яшчэ рана ацэньваць іх ролю
Каб праверыць, наколькі ўкраінскае памежжа гатовае да розных варыянтаў развіцця падзей, у тым ліку і да новага нападу з боку Беларусі, «Украінская праўда» з'ездзіла на беларускую мяжу разам з кіраўніком Ровенскай абласной вайсковай адміністрацыі Віталём Ковалем.
Ровенская вобласць мяжуе з Беларуссю на працягу 218 кіламетраў. Доўгія гады мясцовыя людзі з абодвух бакоў хадзілі праз мяжу збіраць ягады, ездзілі наведваць сваякоў і адпачываць на выхадных. А сацапытанні засведчвалі асабліва цёплае стаўленне ўкраінцаў да беларусаў. Усё змяніла паўнамаштабная вайна.
У інтэрв'ю «Украінскай праўдзе» Віталь Коваль расказаў, ці чакае ён сам наступу з поўначы, ці папярэдзіць пра яго людзей, чаму не лічыць беларусаў ворагамі і як бурштынакапальнікі дапамаглі вайскоўцам.
«Беларусы — не рускія»
— Віталь, вы ж не вайсковы чалавек?
— Не. Я па адукацыі эканаміст, банкір.
— Калі пачалася вайна, што вы асабіста думалі пра магчымасць наступлення з Беларусі?
— Шчыра, 23 лютага я дапускаў вайну на Данбасе. На тое, што яны пойдуць шырокім фронтам, я даваў 1%. Яно проста ў логіку не ўпісвалася. Мы разумелі, што сітуацыя пагаршаецца. У нас разгортвалася патроху тэрытарыяльная абарона. Але не было такога адчування, што вораг за плотам. Мы, як аптымісты, будавалі планы на год, бюджэт прыняты, вобласць мела добрыя паказчыкі ў 2021-м годзе.
— Што вам казалі вайскоўцы, калі ўбачылі наступ з Беларусі на Чарнобыльскую зону? Ці была размова аб патэнцыйным наступленні на Ровеншчыне, і як вы рэагавалі?
— Чакалі. Нам прасцей: мы вайсковая сталіца Заходняй Украіны. Камандуючы АК «Захад» на восем абласцей — у Роўне, камандуючы тэрабароны на восем абласцей — у Роўне, контрразведка, разведка — усё пад бокам.
Мы селі, усе нармальныя мужыкі, я кажу: «Сябры, я не нацягваю на сябе ролю палкаводца, не буду даставаць шапку, распавядаць, што гэтую брыгаду — сюды, гэты батальён — туды, гэта іншая зона, вы тут разбіраецеся. Я тут для вашага падмурка. Гэта значыць, вы мне кажаце, што трэба».
У нас з першага дня пачаліся, што называецца, баявыя зладжванні. У адну з першых начэй, 2-га ўначы, калі Кіеў быў актыўна атакаваны, тэлефануюць, кажуць: «Тэрмінова патрэбныя тралы для перакідання БТР і танкаў пад Кіеў». Усе ўласнікі, дырэктары кампаній потым ад мяне ўзялі трубку гэтай ноччу, заправіліся, далі нарады кіроўцам, адправілі ў пункт, вызначаны вайскоўцамі, і пачалося перакідванне.
Затым задачы такія, напрыклад: тэрмінова заблакаваць аэрапорт, каб не было высадкі дэсанту. Ніхто не знік, усе адказвалі на званкі, старыя аўтобусы, тралейбусы, камунальная тэхніка — мы яе на ўзлётную паласу, ноччу завялі бетонныя і асфальтавыя заводы.
Эвакуацыя з Марыупаля — трэба было некалькі экіпажаў медыкаў. Едзеш да медыкаў, думаеш, якія словы ім знайсці, каб тры экіпажы паехалі ў Марыупаль на эвакуацыю. Паўгадзіны — і ў нас 9 экіпажаў сварацца паміж сабой, хто паедзе.
— Наколькі мясцовыя людзі ўсведамляюць ролю беларусаў у вайне, улічваючы, што тут вельмі шмат цесных эканамічных, сваяцкіх, сацыяльных сувязяў па абодва бакі мяжы?
— У нас няма цяпер такога адчування, што мы будзем супрацьстаяць беларусам. У нас ёсць адчуванне пагрозы з поўначы — нейкія прыватныя арміі, незразумелыя фармаванні, незразумелыя флагштокі на тэхніцы могуць быць. У нас жа ўжо быў вопыт «зялёных чалавечкаў». Таму вось ёсць адчуванне патэнцыйнай пагрозы.
Калі мы з вайскоўцамі планавалі абарону, яны казалі: калі пойдуць чыста беларусы, гэта будзе папаўненне парка тэхнікі. (усміхаецца). Матывацыі там (у беларусаў. — УП) няшмат.
Калегі распавядалі, калі з Кіеўскай вобласці параненыя расіяне траплялі ў шпіталь у Беларусі, у іх там істэрыка. Беларусы бачылі рускіх параненых, бачылі гэтую лютасць вайны.
І матыў — за што яны будуць ваяваць? Не ведаю. За грашовыя знакі? Ну, нейкая частка — так, ім усё адно, дзе ваяваць. Але за ідэю? Няма ідэі.
— Сярод расіян многія таксама не за ідэю ваююць.
— Іх піхаюць. У Расіі аўтакратыя такая, што яны проста як статак.
— А ў Беларусі меншая аўтакратыя?
— Меншая, вось шчыра скажу — меншая. У Беларусі вельмі моцная вертыкаль падпарадкавання, але народ там весялейшы.
На мяжы з Беларуссю цяпер — супрацьтанкавыя равы, «вожыкі» і міны
— Якое стаўленне ў мясцовых украінцаў да Беларусі як да дзяржавы?
— Трохі прызабылася, але дакладна няма пункту незвароту. Гэта значыць, яшчэ адчуванне, што іх прымушаюць, яны не могуць згуртавацца, што яны яшчэ не прачнуліся. Калі параўнаць, то ў разы горш, чым было, але дакладна яшчэ не той пункт біфуркацыі, калі ўжо: «Ты хто?» — «Беларус». — «Не размаўляю з табой».
— Вашы словы нагадваюць зносіны з людзьмі на Харкаўшчыне. Там прыкладна такое ж стаўленне было да расіян. У вас няма адчування, што гэта самазаспакаенне?
— Беларусы — дакладна не рускія. Магчыма, гэта праз прызму таго, што мы шмат ведаем пра Беларусь.
«Бурштынакапальнікі — гэта гатовыя партызаны»
— Якая сітуацыя на 10-м месяцы вайны з эканамічнымі сувязямі з Беларуссю, улічваючы, што Ровеншчына — памежная вобласць?
— У нас былі нядрэнныя сувязі да вайны ў дрэваапрацоўцы і ў прадуктах харчавання, мы актыўна супрацоўнічалі. Нашы людзі збіралі ягады на беларускіх тэрыторыях. Былі спрошчаныя пункты пропуску, яны адкрываліся ў перыяд збору лясных ягад, грыбоў. Нашы людзі заходзілі і адзначаліся, што ідуць па ягады.
Беларусы пастаянна прыязджалі да нас па пакупкі. Яны любілі прыехаць у Роўна на выхадныя. 40% пасажыраў аэрапорта акурат да пандэміі COVID-19 былі беларусы. У іх быў пакет выхаднога дня: Макдональдс, закупкі, рэстаран. Яны тут дыхалі свабодай.
У нас была задача пабудаваць дарогу ад Роўна да нулявога кіламетра (мяжа. — УП). Мы 120 кіламетраў зрабілі, там яшчэ трохі засталося — гэтыя жахлівыя ўчасткі ў Беларусь, якія мы не паспелі зрабіць у 2022-м годзе.
Шыльда прэзідэнцкага «Вялікага будаўніцтва» адразу за прапускным пунктам на мяжы з Беларуссю
— Якую частку ў эканоміцы рэгіёна адыгрывалі сувязі з Беларуссю?
— Яны не былі асноўнымі. У нас 83% экспарту рэгіёна — гэта Еўрасаюз. А тых 17% да вайны дзялілі паміж сабой Расія і рэшту Беларусь. Вобласць экспартуе больш, чым у мінулым годзе, на 9%.
— Да паўнамаштабнай вайны ва Украіне многія былі схільныя казаць, што ў Беларусі дарогі добрыя, малочныя прадукты добрыя, Лукашэнка — гаспадарнік. Гэтае стаўленне зараз мяняецца?
— Трэба разумець менталітэт палешукоў. Гэта прынцыпова гаспадарчыя людзі, якія не аддадуць свайго. Напрыклад, калі мы распрацоўвалі закон аб легалізацыі бурштыну, я меў зносіны з прэзідэнтам, казаў пра асаблівасці псіхалогіі. Тут людзі вельмі міралюбныя з выгляду. Ты прыходзіш да іх, і яны табе: «Так-так, добра, добра». Але сваё меркаванне маюць. Таму ім заўсёды трэба паказваць кірунак: глядзі, ты робіш няправільна, але зрабі вось так, калі не зробіш, то будзе горш. Але трэба даць варыянт.
У нас ёсць дзве вёскі, дзе пераважалі этнічныя беларусы, мы за гэтыя вёскі перажывалі. Каб вы разумелі: грамада, тыя самыя лесаводы, не зусім легальныя хлопцы ў мінулым, яны прыйшлі самі першыя, пытаюцца: «Чым дапамагчы?» Квадрацыклы свае аддалі, паказалі, дзе можна схроны зрабіць.
Гэта партызанскі край. Апошні бой УПА з Савецкім Саюзам на тэрыторыі вобласці быў у 1964 годзе. Этнічна, каб вы разумелі, у раёне, у якім мы цяпер знаходзімся (размова адбывалася ў горадзе Сарны Ровенскай вобласці. — УП), усяго толькі 2% этнічных беларусаў.
— А ў вобласці?
— Яшчэ менш, здаецца, дзесьці 0,48. Ёсць некалькі этнічных вёсак, але яны ўжо даўно гавораць на нашым акцэнце, толькі па прозвішчы (—іч у канцы) можна зразумець, што яны з Беларусі.
Да вайны я чакаў, што будзе больш уплыву беларусаў на наша насельніцтва. Таму што беларускія тэлеканалы сюды даходзяць. Калі былі выбары Лукашэнкі папярэднія, то многія яго падтрымлівалі — маўляў, гаспадарнік. Але як толькі пачалася вайна, гэты гаспадарнік дзесьці забыўся, яго адсунулі. Ёсць вораг, ты дапамагаеш ворагу — ты ўжо не гаспадарнік, ты — наш вораг. Цяпер дакладна ніхто тут пра беларускі свет не спявае.
— Вы згадалі пра бурштын. Былі некалі жарты пра «Бурштынавую народную рэспубліку». Як цяпер адчуваюць сябе бурштынакапальнікі? І як яны павялі сябе падчас пагрозы наступу?
— Я не хачу іх ідэалізаваць. Мы іх, ведаеце, як пачалі называць падчас вайны? «Неабыякавыя грамадзяне». І тут трэба аддаць ім належнае. Яны ж усе з прыстаўкамі «экс»: «Некалі было… А хто ж тады не займаўся? Усе займаліся».
У гэтай сітуацыі, як ні дзіўна, яны былі першымі памочнікамі ўсіх вайскоўцаў. Яны ўсе сцежкі паказалі. Гэта гатовыя партызаны, якія сталі неабыякавымі грамадзянамі. Спрацаваў гэты закон аб легалізацыі. У нас жа 70 участкаў сышлі з аўкцыёну, і многія гэтыя ўчасткі купілі тыя, хто да іх меў дачыненне раней. Гэта было папярэджанне для іх: выхад тут, скідацца з кумам, братам, сватам, бяры гэты ўчастак, апрацоўвай.
Якая ў іх заўсёды была рыторыка? «Гэта наша зямля, мой дзед тут жыў, мой прадзед тут жыў, а вы мне забараняеце». А мы кажам: брат, глядзі, ты сёння здабыў, пакінуў тут марсава поле, а твой унук гэтага не адчуе. Ты кажаш, гэта дзядоўская зямля. Дзед яе не сапсаваў так, як ты. Трэба развіваць гэта разуменне, што нетры нам ад продкаў дасталіся ўсім.
«Павінна быць вертыкаль у час вайны. А не адзін у лес, другі па дровы»
— Калі прыйшло разуменне, што на вас у пешае наступленне пакуль не пойдуць?
— Няма такога пункту. Я, можа, спакойны з выгляду, але з 24 лютага ні разу не выключыў гук на тэлефоне — ты ўвесь час у тонусе адказнасці. Сёння не час дэмакратыі, шчыра скажу. Сёння час адказнага лідарства. Ты прымаеш рашэнне хутка, імгненна, а потым разбярэшся, ці было яно насамрэч правільным. Але не прымаць рашэнні ты не маеш права.
Я буду казаць праз эканамічную прызму: ніводная краіна, што ваюе, у стане канфлікту не памяншала падаткі, не памяншала ўвагу да эканомікі, таму што гэта аснова. Бітвы выйграюць палкаводцы, а войны выйграюць эканомікі. Мая асноўная задача — знайсці залатую сярэдзіну паміж тым, каб не спыніць вобласць, каб яна працавала, і каб людзі не думалі толькі пра вайну.
Я пастаянна ў стане гатоўнасці, што можа быць горш. Ты не ведаеш, адкуль яны пойдуць: з поўначы, прыляцяць, пачнуць масава біць нейкімі ракетнымі комплексамі…
Замініраваная машына на мяжы з Беларуссю, якая выбухнула ад маланкі
Вось я раскажу вам адну гісторыю душэўную, для разумення, як людзі ўспрымаюць сітуацыю. На 53-ці дзень вайны першыя кавярні пачалі выстаўляць сталы на вуліцу. Выглянула сонейка, надвор'е супер. Я выходжу, саджуся за стол, заказваю капучына. І чую — справа сядзяць людзі і кажуць: «Глядзі, Каваль сядзіць — значыць, усё наладжваецца». Я п'ю далей. Літаральна праз хвіліну з левага боку я чую: «О, глядзі, гэта ж Каваль! Ідзём адсюль, таму што зараз як ё*не» (смяецца). Два чалавекі — і такія два ўспрыманні.
— Вы асабіста як успрымаеце, калі адкрываеце сацсеткі, навіны і бачыце чарговую хвалю размоў аб прыходзе з Беларусі?
— Гэта хайп, на вашай мове. У нас дзесьці паўгода было такое адчуванне: заходзьце ўжо, колькі вы нас там палохаеце, давайце наперад, ужо стаміліся чакаць. А калі я пабываў у Чарнігаве, Херсоне — я не хачу, каб у нашай вобласці была гэтая прыгнечанасць ад стрэсу ў дзяцей, у жанчын, якую я там убачыў. Хай лепш яны нас палохаюць, але не прыходзяць. Нават пры тым, што мы гатовыя, нават пры тым, што мы адціснем у іх нейкую тэхніку. Але не трэба гэтай бравады.
Абарончыя збудаванні на былым прапускным пункце
— Адзін з важных урокаў гэтай вайны для ўлады: яна недаацэньвала даросласць грамадства. Маўляў, вось мы скажам, што будзе вайна, і пачнецца паніка.
Уявім, вы ведаеце, што ёсць вельмі высокая верагоднасць прамога наступу з Беларусі. Як вы будзеце сябе паводзіць? Будзеце папярэджваць людзей? Які будзе ваш план дзеянняў?
— Запярэчу вам, дазвольце. Мы, украінцы — чэмпіёны па паралельных інстытутах. Напрыклад, Майдан пачаўся, недапрацоўвала сілавая структура — адразу з'явіліся «сотні». Гэтак жа і тут. Далі магчымасць ДФТН (добраахвотніцкія фармаванні тэрытарыяльных грамад — УП) — яны выглядаюць не горш, чым кадравыя вайскоўцы.
Трэніроўка добраахвотніцкага фарміравання паблізу мяжы з Беларуссю
— Гэта ж не мая пазіцыя, гэта пазіцыя прэзідэнта і яго каманды — што людзям не казалі пра будучую вайну, каб не было панікі.
— Так, але пагаварыце з кадравымі вайскоўцамі. Яны просяць нас: «Віталь Станіслававіч, калі пачнецца сітуацыя, усіх неабыякавых грамадзян арганізуйце так, каб яны не перашкаджалі і каб дапамагалі, калі мы ім скажам, у тым квадраце, дзе мы скажам».
Таму што не сакрэт, што падчас вайны па стандартах НАТА, 15% баявых страт — свой свайго (дружалюбны агонь. — УП). Таму вельмі важна разумець, дзе чый фронт.
Калі ты хлеб выпякаеш, плаціш падаткі, маеш 4 працоўныя месцы — твой фронт тут цяпер. Калі ты пройдзеш навучанне, пойдзеш на перадавую, станеш у строй — ты дапаможаш. Але калі ты пакуль не там, то рабі, а не сядзі.
Найгоршая сітуацыя, калі людзі садзяцца: «Заўтра вайна, заўтра вайна…» І што? Сесці і плакаць? Не. Шчыра прызнаць, што будзе наступ — гэта падрыхтавацца і сказаць: так, у нас тут слабыя месцы, тут трэба больш СПА.
— Я зараз кажу нават не пра тое, як падрыхтаваць абарону. Ёсць вялікая колькасць цывільных, старых, дзяцей, якія не могуць стаяць у абароне. Ім трэба альбо эвакуявацца, альбо мець неабходныя запасы, каб пераседзець у падвалах. Вы пойдзеце на гэтую размову з цывільнымі? Вы ім скажаце: «Могуць пайсці з Беларусі — эвакуіруйцеся!»?
— Няма лепшага варыянту, чым прамы дыялог. Мой тэлеграм-канал да вайны меў, можа, тысячу падпісчыкаў. Сёння ён мае 189 тысяч. Ён стаў афіцыйнай крыніцай. І я не маю права, як любы блогер, выйсці і сказаць: «Сябры, бяжыце!»
Таму што гэта, па-першае, нічога не дасць, ніякага выніку. Па-другое, гэта робяць толькі людзі, якія ловяць хайп. У кагосьці вырастаюць падпісчыкі на 10 тысяч, а ў нас тут тры дні эканоміка ненармальна функцыянуе, на запраўках дызель выграблі.
За спінай Каваля — ужо беларуская зямля, за 200 метраў — беларускі прапускны пункт
— І ўсё ж, у выпадку рэальнай пагрозы вы папярэдзіце людзей?
— У момант, калі яны (ворагі. — УП) перасякуць мяжу, людзі пра гэта будуць ведаць.
— Можа быць ужо позна.
— Не, будзе позна, калі мы не правядзём раду абароны вобласці, калі мы стаўку ў вобласці не правядзем з вайскоўцамі, не вызначым дакладна ўзровень пагрозы. Гэта ж цэлы арганізм.
— Мэру Бучы мясцовыя, напрыклад, дагэтуль успамінаюць, што ён ім да апошняга казаў, што «ўсё добра, мы кантралюем горад». Хоць ужо тады расіяне палову горада захапілі. І шмат людзей засталося ў Бучы менавіта з-за гэтага.
— Гэтага не будзе дакладна. Самы просты шлях да ўзаемадзеяння з грамадствам — гэта адкрытасць. Ты не схаваеш такія рэчы. Вернемся да прыкладу, калі мне сказалі, што трэба аэрапорт падрыхтаваць. Вось уявіце: у той момант я адпрэчваю ўсё, выходжу і кажу публічна: «Ёсць верагоднасць, што наш аэрапорт будзе атакаваны». Што добрага я б зрабіў у гэтым моманце? Нічога.
Іншая сітуацыя — калі я пабудзіў усіх, паставіў задачу, не распавядаючы чаму. Прыстаўка «вайсковая адміністрацыя» навучыла часам спрашчаць сітуацыі. Ёсць задача — ты яе выконвай. А выйсці ў эфір…
Часам тэрытарыяльная абшчына мае больш манеўру, чым мы. Часам некаторыя мэры выходзяць і нешта сваё фантазіруюць. Павінна ж быць вертыкаль у час вайны. Ёсць вайсковая задума, ёсць выкананне, падтрымка цывільнага сектара, вайсковага сектара. Усё павінна быць разам. А калі адзін у лес, другі па дровы…
— У вас у вобласці ёсць такія, якія па дровы?
— Іх няшмат, дзякуй богу. Але часам бываюць моманты, калі хто-небудзь з мясцовых уладаў скажа: «Запасіцеся тэрмінова вадой». Для чаго ты гэта сказаў? Каму ты гэта сказаў? І ўжо ў нас у Водаканале перанагрузка. Ванны ўсе панапускалі, потым не ведаюць, як зліць.
«Самы просты шлях да ўзаемадзеяння з грамадствам — гэта адкрытасць, але павінна быць вертыкаль падчас вайны»
«Сабака, які брэша, не кусаецца»
— Як бы вы вызначылі сітуацыю з таго боку мяжы? Яна стабільная або мяняецца?
— Яна стабільная цяпер. Нашы замежныя партнёры выразна бачылі, што беларускую тэхніку перакідаюць у Расію, і цяпер яны маюць значна менш тэхнікі, чым раней. Я разумею, што сабака, які брэша, не кусаецца. І калі хтосьці хацеў бы зрабіць нешта, ён бы ціха зрабіў 24 лютага, а не 15 разоў нам казаў «Іду на вас».
Я не нівелірую рызыку. Але я дакладна не сяджу цяпер, не трасуся — вось-вось, заўтра-паслязаўтра.
— Беларусы ўмацоўваюць мяжу?
— Цяпер актыўных фартыфікацыйных дзеянняў няма. Яны іх зрабілі восенню. І па почырку было падобна, што яны рыхтуюцца да абароны.
— Вы адчуваеце, што расіяне спрабуюць украінцамі напалохаць беларусаў, каб тыя непасрэдна ўступілі ў вайну?
— Яны ўвесь час падцягваюць за сабой беларусаў. На міжасобасным узроўні беларусы кажуць: «Ды ну, якая Украіна?! Куды? За каго?» А іх падцягваюць, падцягваюць. Таму што, мы бачым, не хапае ўзбраення расіянам. І расцягнуць фронт, наш фокус увагі адцягнуць яшчэ на тысячу кіламетраў — задума, мабыць, чыста па-ваеннаму правільная. Таму што ваяваць яшчэ на тысячу кіламетраў фронту цяжэй.
— Што такое баі на Ровеншчыне, наступ і абарона, улічваючы ландшафт, балоты і лясы?
— Па-першае, мы на сваёй зямлі, мы ведаем усе сцежкі, рэкі, калі яны выходзяць з берагоў, калі яны напаўняюцца вадой. Мы ведаем кожную паляну, вельмі шмат месцаў для засад. Ландшафт на нашым баку. У нас хлопцы з баявым досведам кажуць: «Мы, калі былі ў Луганскай, Данецкай вобласці, дзе былі хоць нейкія лясы — там нашмат лягчэй, а дзе поле — гэта проста катастрофа».
Лясы — амаль 60 кіламетраў, іх нават проста так прайсці цяжка. Абараняцца заўсёды лягчэй, звычайна, каэфіцыент 1:4. Але мы зараз бачым, што ўкраінцы яго паднялі. На такіх тэрыторыях, як наша, гэты каэфіцыент будзе максімальным.
«Я быў на многіх пахаваннях — там загінулыя розных канфесій»
— У Ровенскай вобласці шмат манастыроў, цэнтраў праваслаўя з маскоўскім абліччам. Яны праз рэлігію, праз царкву прасоўваюць свае наратывы. Як гэта адчуваецца на Ровеншчыне?
— Саміх вочак, прыходаў Маскоўскага патрыярхату, асабліва тут, на поўначы, больш. Але не такіх радыкальных, хто фарміруе нейкія меркаванні. Калі яны ёсць, то голас іх вельмі слабы.
Другое: быць катэгарычным у гэтым плане — таксама не выйсце. Таму што я быў на многіх пахаваннях — там загінулыя розных канфесій.
Калісьці Напалеона папракалі, што ягоная армія не гаворыць па-французску. У яго былі палякі, румыны — хто толькі там ні быў. Ён сказаў вельмі класную фразу: «Усё адно, на якой мове гавораць мае салдаты, галоўнае, што іх стрэльбы страляюць на французскай». Вось дзе той наратыў, які цяпер трэба захаваць.
І расхістванні я бачу, паверце, розныя. Аддзяліць зерне ад пустазелля і не даць на аснове веры ў Бога зрабіць палітычнае пытанне — шчыра, гэта складана, не тое, што слізкае, гэта мегаслізкае пытанне.
Але тут, зноў жа, вяртаемся да гістарычнай свядомасці. У нас украінец сёння стаіць вышэй, чым сегрэгацыя па веры. Нам трэба аб'яднальны фактар. Напрыклад, мы за перамогу? Так. Тут аб'ядналіся. А калі мы пачынаем задаваць пытанні: Ты якой веры, ты якой канфесіі, ты наогул ляўша ці праўша?..
— Але гэта пытанне не столькі асабіста веры чалавека, колькі ўплыву гэтых інстытутаў.
— Вы ведаеце, колькі цяпер ёсць падазрэнняў, колькі апрацавана. Гэтая праца ідзе, яе проста не заўсёды будуць паказваць. Таму што яна, па-першае, слізкая, а па-другое, наша задача не хайпануць, а зняць прычыну, каб не было магчымасці ў гэтай інстытуцыі ўплываць на масу.
— Вы як кіраўнік, хутчэй за ўсё, сустракаліся з кіраўнікамі канфесій.
— У першы дзень яны да мяне ўсе папрасіліся на сустрэчу, я тады яшчэ не разумеў, чаму. І вось гэтая роўнааддаленасць, яна дапамагла. Цяпер мы разумеем, што мы строгія да праблемы, але павінны захаваць баланс. Таму што вешаць цэтлікі — лягчэй за ўсё.
Я цяпер не абараняю ніводзін з патрыярхатаў, але мы павінны быць аб'яднаныя вакол каштоўнасці, што Украіна — незалежная. Другое — Украіна ўнітарная. І Украіна павінна мець сваю Царкву.
Чаму ў многіх грамадах было нармальнае суіснаванне розных канфесій? Таму што абшчына мела такую грамадскую дамову, кансэнсус. А ў іншых супольнасцях хтосьці гэта ўсё накручваў.
«Пакуль рана казаць пра ролю беларусаў»
— Што можа стаць штуршком да таго, каб Беларусь пайшла сваёй арміяй на Украіну і каб беларуская армія ўдзельнічала ў гэтай вайне? Ці з іншага боку: што можа стаць момантам, калі вы зразумееце, што беларусы не пойдуць?
— Мне падабаецца фраза «несправакаваная вайна ва Украіне», вось ключавая фраза. Калі будуць рабіць нейкія правакацыі, то толькі загад прымусіць беларускае войска перайсці мяжу. Нейкага ўздыму там не адбудзецца. Таму што ў іх няма матыву.
Загад можа быць. Таму я ацэньваю іх магчымасць праз загад, які: а) не захочуць выконваць (мы ж ведалі выпадкі, калі разразалі колы, спускалі дызель у машынах); б) можна рабіць выгляд, што ты актыўна настроены на прарыў, але думаць доўга.
Але рызыка загаду ёсць, гэта трэба разумець.
Прапускны пункт на мяжы з Беларуссю, які цяпер не працуе і ператварыўся ў фартыфікацыйныя збудаванні
— За які прыкладна час вы зразумееце, што рэалізуецца такі загад?
— Па тым, як працуюць нашы партнёры і нашы вайскоўцы цяпер — гэта пытанне дакладна ў тыднях. Не ў гадзінах і нават не ў днях. Каб гэта ўсё пачало закручвацца, адбудоўвацца, нават проста выбудоўвацца — гэта тыдні.
— Колькі павінна стаяць на мяжы з таго боку БТГР (батальённых тактычных груп. — УП), каб дакладна разумець, што наступ рыхтуюць?
— Ну, яны ж 39 пад Кіевам мелі… іх не выратавала. Думаю, што мінімальна такая ж колькасць павінна быць тут. А сфармуйце яе, паспрабуйце. Нават чыста лагістычна.
— Колькі гадоў можа спатрэбіцца беларусам, каб вярнуць давер украінцаў?
— Калі яны нічога негатыўнага не зробяць, пасля перамогі гэта будзе вельмі хутка. Украінцы — такая нацыя, якая даруе. Але важна, каб яны разумелі: гэта калі яны нічога горшага не зробяць. Толькі перасягнуць хоць бы адзін квадратны метр мяжы — усё, гэта ўжо на гады.
— Калі б вы пісалі сусветную гісторыю праз 100 гадоў, як бы запісалі ролю Беларусі і беларусаў у гэтай вайне?
— Пакуль рана. Вось шчыра, цяпер рана ацэньваць ролю беларусаў. Беларусы альбо прымыкаюць да нас, як суседзі, партнёры, альбо ідуць па вядомым адрасе.
Стэла паміж украінскай і беларускай межамі
