«Беларускую мову не трэба рабіць сэксі — яна ўжо такая». Парады ад тых, хто пачаў размаўляць па-беларуску
Як перайсці на беларускую мову і рэагаваць на людзей, якія пастаянна цябе выпраўляюць? Спыталі ў журналіста Мікіты Мелказёрава, аўтаркі кнігі «Мова404» Аліны Нагорнай, выкладчыцы Анхелы Эспіносы і блогера Мікіты Бялевіча.
«Любая мова можа быць паспяхова вывучаная толькі тады, калі ты кідаешся ў яе з галавой»
Журналіст Мікіта Мелказёраў размаўляць па-беларуску пачаў выпадкова. У яго гэта атрымалася дзякуючы асяроддзю.
«З канца мінулага года мы сталі рабіць кантэнт на беларускай. Памятаю інтэрв’ю з ксяндзом Барком. Спытаў у яго, ці думае ён па-беларуску. І ён адказаў, што так. Я здзівіўся і падумаў, што прыкольна. Пасля мы пабачыліся з ім яшчэ на адной імпрэзе, дзе таксама былі Naviband — тады вырашыў, што трэба беларускай карыстацца і ў звычайным жыцці», — кажа ён.
Час ад часу Мікіту бывае складана. У яго ёсць бар’ер, які звязаны з эміграцыяй.
«Памятаю дзень, калі ў мяне былі заняткі па беларускай мове, жыў я ў чалавека, які быў рускамоўны. Потым вечарам мы паехалі да яго англамоўных сяброў, а вакол былі яшчэ людзі, якія размаўлялі па-польску. Безумоўна, калі ў цябе ў галаве чатыры недавучаныя мовы, то яны канфліктуюць. Часам змешваюцца і атрымліваецца нейкі «наваяз». Галава проста баліць. Але ўжо неяк прызвычаіўся», — дзеліцца Мікіта.
Вучыў беларускую мову ён праз камунікацыю. Мікіта стараўся як мага больш размаўляць з людзьмі.
«Мне падаецца, што любая мова можа быць паспяхова вывучаная толькі тады, калі ты кідаешся ў яе з галавой.
Я глядзеў кіно на беларускай мове, слухаў музыку і дзве-тры гадзіны ў дзень размаўляў. На Ютубе глядзеў «Белсат», Змітра Лукашука на «Еўрарадыё», нейкія адмысловыя рэчы. Напрыклад, інтэрв’ю Ганны Севярынец ці Лявона Вольскага. Неяк так я і назапасіў новых слоў, якія пачаў выкарыстоўваць.
Кнігі я пачынаў чытаць, але, на жаль, да гэтага часу ў мяне не атрымліваецца сканцэнтравацца. З апошняга — «Рэвалюцыя» Віктара Марціновіча. Спрабаваў «Час сэканд-хэнд» Святланы Алексіевіч, было даволі складана», — кажа ён.
Адной з перашкод у пашырэнні беларускай мовы Мікіта лічыць звычку іншых пастаянна звяртаць увагу на памылкі пры размове. Ён думае, што людзі павінны знізіць сваю крытычнасць, каб «неафіты» не хваляваліся і не баяліся размаўляць.
«Большая частка беларусаў з памылкамі размаўляе па-руску. А нібыта калі пачынаеш па-беларуску, унутры павінен прачнуцца Янка Купала. Рабіць памылкі цалкам нармалёва.
Ёсць яшчэ іншае стаўленне да беларускай мовы. Як сказаў Пракоп’еў, «беларускую мову трэба зрабіць сэксі». Справа ў тым, што яна ўжо сэксі», — кажа журналіст.
«У вас ёсць мэта — пачаць размаўляць па-беларуску. Рабіце гэта, не звяртаючы ўвагі на крытыку»
Фота: асабісты архіў
Аліна Нагорная большую частку жыцця размаўляла па-руску. На беларускую яна перайшла восем гадоў таму.
«Не задумвалася пра гэта, пакуль у маім жыцці не з’явіліся людзі, якія на ёй размаўлялі. Я пачала аналізаваць, навошта ўвогуле беларусам свая мова.
Зразумела, што руская мова ў Беларусі — гэта вынік гвалту, падпарадкавання цэлай краіны, якое адбывалася на працягу некалькіх стагоддзяў. Падумала, як жа я магу быць свабодным чалавекам, калі размаўляю на мове, якую нам навязалі гвалтоўна.
Адразу перайсці было няпроста, таму што ў Беларусі ўсё створана для рускамоўнага чалавека. Напрыклад, картку ў паліклініцы не завесці, не схадзіць да доктара. Усе опцыі па-руску», — пералічвае яна.
Самым складаным у вывучэнні мовы для Аліны быў страх. Папрасіць у маршрутцы спыніцца на наступным прыпынку па-беларуску для яе было выпрабаваннем.
«У Беларусі размаўляць на беларускай мове можа толькі моцны і актыўны чалавек, — кажа яна. — Яшчэ было цяжка прыняць, што я шмат памыляюся. Але я зразумела, што не робіць гэтага толькі той, хто нічога не робіць.
Увогуле, калі мы кажам пра заўвагі ў інтэрнэце, то ёсць этыкет. Варта рабіць заўвагі ў прыватных паведамленнях. Але ў нас так павялося, што, калі ты пішаш нешта з памылкамі, усе на цябе налятаюць і пачынаюць крычаць капслокам.
На такое трэба навучыцца рэагаваць спакойна. У вас ёсць мэта — пачаць размаўляць па-беларуску. Рабіце гэта, не звяртаючы ўвагі на крытыку. Можна адказаць «дзякуй за заўвагу» — і ўсё».
Аліна раіць пачынаць вучыць беларускую мову разам з сябрам ці знаёмым, якія таксама хочуць перайсці на яе. Калі такога чалавека побач няма — таксама не праблема.
«Я гугліла паслугі, якія мне могуць аказаць па-беларуску. Па-першае, так можна практыкавацца, па-другое, падтрымаць беларускамоўны бізнэс. Гэта класна з двух бакоў. Ёсць яшчэ выдатная пляцоўка «Вольная мова». Яны прапаноўваюць гутаркі на розныя тэмы. Напрыклад, пра кіно, аптымізм ці нешта іншае.
Таксама важна пачаць пісаць па-беларуску. Можна пасты ў сацсетках. Вы практыкуецеся, і да таго ж людзі, якія бачаць гэта, будуць ужо ўспрымаць вас як беларускамоўнага. Гэта важна псіхалагічна, таму што часам прасцей з незнаёмым чалавекам спрабаваць размаўляць па-беларуску, чым са знаёмым.
Яшчэ парада, якая класна працуе, — гэта перавесці гаджэты на беларускую. І, канечне, спажываць кантэнт. Кнігі, СМІ, блогераў, якія б вам падабаліся, падкасты, аўдыякнігі. Фільмы ёсць на сайце «МоваНанова», можна зайсці на Voka, там трыццаць дзён можна глядзець бясплатна. Нядаўна, дарэчы, выйшла «Аліса ў Краіне цудаў».
Чытаю я цяпер Альгерда Бахарэвіча «Мае дзевяностыя», вельмі падабаецца, раю. Але каб зразумець нейкія беларускія сэнсы, канечне, варта чытаць літаратуру розных часоў», — кажа яна.
«Складала мемы па-беларуску, завяла свой блог»
Фота з сацыяльных сетак
Анхела Эспіноса, выкладчыца з Іспаніі, вывучыла беларускую за 9 месяцаў. Яе жанчына асвойвала як замежную мову.
«Яшчэ калі была школьніцай, на адной міжнароднай праграме пазнаёмілася з некалькімі беларусамі, якія расказалі мне пра сваю культуру, музыку. Гэта было ў 2009 годзе. Тады я пачала цікавіцца Беларуссю. Яшчэ яны расказалі, што ў краіне большасць размаўляе па-руску, і гэты факт таксама быў дзіўным. Пасля я трапіла ў беларускамоўную кампанію. Мне спадабалася і сама мова, і людзі, якія на ёй размаўлялі. Падумала, што калі я хачу быць у курсе, сябраваць з людзьмі з гэтай краіны, то добра б было ведаць і мову», — кажа яна.
Спачатку Анхела не верыла, што ў яе атрымаецца нармальна размаўляць і пісаць. Пачынала яна з аўдыякурса беларускай для замежнікаў і вельмі хутка перайшла на «жывыя» матэрыялы.
«Чытала Багдановіча са слоўнікам. Шукала амаль кожнае слова. Размаўляла сама з сабой перад люстэркам. Складала мемы па-беларуску, завяла свой блог. У якасці моўнай практыкі пачала пісаць там свае вершы.
Зразумела, што ў межах Беларусі цяпер складана знайсці нейкія курсы, бо шмат такіх арганізацый закрылі. Але заўсёды недзе побач будзе чалавек, які размаўляе па-беларуску. Калі вы пачняце з таго, што будзеце слухаць музыку па-беларуску і пісаць нейкія пасты, то гэта ўжо выдатна. Не думайце, што вам адразу трэба ведаць усё. Дзесьці вы выкарыстаеце слова па-руску, і гэта нармальна», — дзеліцца яна.
Анхела лічыць, што крытыкі баяцца не трэба. Людзі, якія ўказваюць на памылкі, будуць заўсёды.
«Калі вы размаўляеце ў краме і вам кажуць, што яны вас не разумеюць, спрабуйце ўсё роўна патлумачыць, што вам трэба па-беларуску. Усміхайцеся ў такім выпадку. Хоць я і ведаю, што беларусы менш гэта робяць, чым людзі з поўдня.
Тых, хто выпраўляе, — ігнараваць. Я люблю адказваць, што я прысвячу вашай парадзе столькі ўвагі, колькі яна вартая. Увогуле, памылкі робяцца ў кожнай мове, гэта не асаблівасць толькі беларускай. Трэба працягваць размаўляць, бо ёсць сама ідэя і акт маўлення», — кажа яна.
«Асабліва было няёмка, калі мае знаёмыя пачулі, што я размаўляю па-беларуску і пачалося «што» і «чаму»
Мікіта Бялевіч пачаў размаўляць па-беларуску ў 2019 годзе. Хлопец разам са знаёмым запісаў падкаст «Брудныя словы» на трасянцы.
«Мы абмяркоўвалі, што ў інтэрнэце вельмі мала кантэнту па-беларуску. Вырашылі гэта змяніць. Тады і пачаў патрошкі пераходзіць, — кажа ён. —
Увогуле лічу, што да мовы трэба ставіцца прасцей. У першую чаргу яна проста сродак камунікацыі.
Каб перайсці на беларускую мову, трэба зрабіць адно дзеянне — перайсці на беларускую. Якога ўзроўню яна будзе — няважна. Спачатку кепская, але потым пачне развівацца. Мне асабіста дапамагло, што вакол мяне было досыць шмат беларускамоўных людзей. Так і нахапаўся слоў.
Калі такой магчымасці няма, атычыце сябе беларускай мовай. Спампуйце кнігі, змяніце наладкі ў тэлефоне, глядзіце беларускамоўныя відэа, Ютуб, музыку, Тыкток. Думаю, што праз месяц такога жыцця беларуская мова пачне з вас выходзіць натуральным чынам».
Першыя некалькі тыдняў «па-беларуску» Мікіта жыў з тэлефонам у руках. Ён карыстаўся бот-перакладчыкам «Белазар».
«Правяраў кожнае другое слова. Канечне, было страшна пераходзіць на беларускую, але мне псіхалагіня яшчэ ў 2016-м сказала, што там, дзе страшна, туды трэба ісці. Па сутнасці, я страх перамог.
Асабліва было няёмка, калі мае знаёмыя пачулі, што я размаўляю па-беларуску і пачалося «што» і «чаму». Але праходзіць час, і ўсе прывыкаюць», — кажа блогер.
Мікіта лічыць, што ветлівы чалавек гвалтоўна выпраўляць памылкі падчас размовы не будзе, а зробіць гэта далікатна, каб не спалохаць пачаткоўца.
«І абавязкова перад гэтым спытае, ці можна. Гэта маркер нармальнага беларускамоўнага чалавека. Калі гэта робяць гвалтоўна, тады раю кінуць такіх у бан.
Асабіста я стараюся як мага больш не выпраўляць. Трасяніць да канца жыцця немагчыма. Калі чалавек ужо пачынае размаўляць, то ён, жадае таго ці не, вучыцца», — кажа ён.
Праз год пасля таго, як Мікіта стаў беларускамоўным, ён заўважыў для сябе, што ўсё яшчэ думае на трасянцы.
«Сны таксама на трасянцы. І гэта мне вельмі падабаецца», — кажа ён.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬЧытайце таксама:
Вынікі першай беларускай кінапрэміі. Паглядзіце, на якія нацыянальныя фільмы звярнуць увагу
Моўны анлайн-клуб «Гоман»: свабодна карыстацца беларускай мовай зможа кожны
