Томас Венцлава: Казаць, што імперыялізм і агрэсія ў рускіх у генах або «ў культурным кодзе» — гэта расізм
Славуты літоўскі паэт, перакладчык і публіцыст, прафесар славянскіх моў і літаратуры ў Ельскім універсітэце (ЗША) Томас Венцлава ў інтэрв'ю delfi.lt расказаў, што думае пра папулярную цяпер ідэю «адмены рускай культуры».
Томас Венцлава. Фота: DELFI / Kiril Čachovskij
— Украінцы няспынна паўтараюць, што расійская культура павінна знікнуць з грамадскай прасторы да канца вайны ва Украіне. Нібыта забойства мірных жыхароў — вось сапраўдны твар Расіі, а не творы расійскіх класікаў.
Віцэ-прэм'ер Польшчы Пётр Глінскі сказаў, што цяпер няма часу ні для Чэхава, ні для Пушкіна, мы павінны бачыць кантэкст: гэта вар'ятка-краіна, расіяне жорстка забіваюць людзей, мірных жыхароў, дзяцей, спрабуюць дамагчыся вар'яцкіх палітычных мэтаў.
А самі расійскія інтэлектуалы, назіраючы за тым, што адбываецца ва Украіне, канстатуюць, што схільнасць да імперскіх заваёў і злачынстваў крыецца ў «рускай душы», ўпісаная ў рускую культуру. Якія думкі ў вас у гэтым кантэксце?
— Я выдатна разумею ўкраінцаў. Калі б я быў украінцам, суайчыннікаў якога па-зверску забіваюць, а гарады руйнуюць, магчыма, я думаў бы гэтаксама. Але і тут ёсць поўная сіметрыя з нацысцкай Германіяй.
Вядомы і таленавіты ўкраінскі пісьменнік Юрый Андруховіч сказаў: «Буча — гэта і ёсць сапраўдная культура Расіі, і ўсе, хто гавораць пра Булгакава, становяцца на бок забойцаў».
Тое ж самае можна было гаварыць перад Другой сусветнай вайной ці падчас яе: «Аўшвіц — гэта і ёсць рэальная нямецкая культура, і ўсе, хто кажуць пра Гётэ або Томаса Мана, становяцца на бок забойцаў». Сёй-той — скажам, Ілля Эрэнбург — і гаварыў прыкладна тое ж самае, але гэта было памылкай.
Зразумела, што тыя дзеячы расійскага мастацтва, якія падтрымліваюць пуцінскую агрэсію, непажаданыя, і добра, што ў дачыненні да іх ужываюцца санкцыі. Варта асудзіць і шавінісцкія расійскія творы, у іх ліку і неразумныя антыўкраінскія вершы любімага мною і паважанага Іосіфа Бродскага (я казаў яму, каб ён іх не друкаваў і не чытаў публічна, але ён, на жаль, аднойчы прачытаў іх публічна).
Але казаць, што імперыялізм і агрэсія «ў генах рускіх» або «ў культурным кодзе» — гэта расізм, так гэта і трэба называць.
Цяпер у Літве модна развенчваць Талстога (самага антымілітарысцкага і антыімперыялістычнага пісьменніка з тых, якія існавалі), або Дастаеўскага, які, ці чуеце, казаў, што ўсе ў свеце не без віны (але так казаў і Ісус Хрыстос — вінаватых няма, калі яны шкадуюць і каюцца, — а Дастаеўскі толькі паўтараў яго словы).
Я лічу, што гэта глупства, нават калі пра гэта кажуць міністры культуры ці папулярныя публіцысты. Я нядаўна чытаў дзённікі Вінцаса Мікалайціса: у час нацысцкай акупацыі ў Вільні выконвалі творы Глазунова і Рымскага-Корсакава (і, дарэчы, надрукавалі «Ганну Карэніну»).
У мяне няма дакладных звестак, але, думаю, і ў сталінскім СССР падчас вайны выконвалі, скажам, Баха. Няўжо наша цэнзура павінна быць больш суровай? Калі так — яна была б на руку толькі Пуціну, прапаганда якога актыўна сочыць за такімі дзеяннямі.
Дадам, што і цяпер поўна расійскіх дысідэнтаў; многія з іх эмігравалі, але некаторыя засталіся на радзіме.
