Як сіесты могуць дапамагчы перажыць пякельную спёку, якая хутка пачне накрываць і Беларусь
Змяненне клімату змушае краіны Еўропы спрачацца пра тое, як з ім спраўляцца і зберагчы людзей, піша Wired.
Фота: Hector Garcia/flickr.com
Хасэ Антоніа Гансалес працаваў прыбіральшчыкам у Мадрыдзе. У суботу 16 ліпеня каля 14:30 ён выйшаў на змену. На сонцы было каля 40 градусаў.
60-гадовы мужчына не быў гатовы да такой спёкі. Ён узяў з сабой дзве двухлітровыя бутэлькі з вадой і самаробны пульверызатар, каб астудзіцца, расказаў яго сын іспанскай газеце El Pais, але гэтага аказалася недастаткова. Праз тры гадзіны пасля заступлення на працу ён страціў прытомнасць ад цеплавога ўдару. Пазней ён памёр у бальніцы.
Па даных Інстытута аховы здароўя Карласа III, даследчага органа ў галіне грамадскага аховы здароўя, у перыяд з 10 па 16 ліпеня толькі ў Іспаніі было зарэгістравана 510 смерцяў, звязаных з высокімі тэмпературамі.
Нягледзячы на рэпутацыю Іспаніі як краіны з доўгімі абедзеннымі перапынкамі, звычайна гэта больш характэрна для офісных работнікаў, кажа Анхель Альмеда Хіменэс, партнёр мадрыдскага офіса юрыдычнай фірмы Garrigues. Не так ужо часта простыя рабочыя маюць дзве ці дзве з паловай гадзіны для таго, каб паабедаць.
Уборка вуліц — не адзіная галіна, якая пераглядае свае працоўныя гадзіны пасля таго, як у выніку моцнай спякоты тэмпература паветра ў Еўропе перавысіла 40 градусаў, што нашмат вышэй за 16-24 градусаў, якія, на думку прафсаюзаў, з'яўляюцца аптымальнымі для працы. У адказ на гэта рабочыя па ўсёй Еўропе заклікаюць перабудаваць працоўны дзень у адпаведнасці з пацяпленнем клімату. Гэтыя заклікі гучаць не толькі ў Паўднёвай Еўропе, але і ў традыцыйна больш халодных краінах: будаўнічы прафсаюз у Германіі выступае за павелічэнне працягласці абедзенных перапынкаў, каб работнікі маглі пазбегнуць самай гарачай часткі дня, а адзін садовы цэнтр у Нідэрландах ужо ўвёў такія перапынкі.
Але тым самым гэтыя рабочыя групы прапануюць паўтарыць jornada partida, падзелены працоўны дзень, які дазваляе людзям зрабіць перапынак, паабедаць ці проста адпачыць. Такая структура працоўнага дня ўжо даўно выклікае спрэчкі ў Іспаніі. Гэтая сістэма азначае, што многія работнікі ў Іспаніі робяць двухгадзінны перапынак на абед у самую гарачую частку дня, але ў выніку працуюць да позняга вечара. Каля 30 адсоткаў іспанскіх работнікаў працуюць да сямі гадзін вечара, а 10 адсоткаў усё яшчэ працуюць а дзявятай, паводле апошняга афіцыйнага даследавання працоўнага часу, праведзенага ў 2010 годзе.
Па словах Марты Хунцы, каардынатаркі арганізацыі Time Use Barcelona, якая вядзе кампанію супраць jornada partida, тыповы працоўны дзень у Іспаніі да гэтага часу праходзіць па такой схеме: людзі ў Іспаніі звычайна пачынаюць працаваць каля 9 раніцы, пасля робяць двух— ці трохгадзінны перапынак на абед, пасля чаго вяртаюцца на працу ў другую змену з 16 да 19 гадзін. Гэта зман, што такі графік быў распрацаваны для таго, каб пазбегнуць спякоты, кажа Хунцы. «Прычына, па якой у Іспаніі існуе такі графік, заключаецца ў тым, што калі ў нас была дыктатура Франка, большасці людзей, каб выжыць, трэба было працаваць на двух працах — раніцай і днём».
На працягу многіх гадоў у Іспаніі выказваліся асцярогі, што гэта не найлепшы спосаб працы. У 2016 годзе прэм'ер-міністр Марыяна Рахой паспрабаваў адмяніць доўгі абедзенны перапынак, каб прывесці працоўны час у краіне ў адпаведнасць з суседнімі краінамі. Ёсць таксама асцярогі, што гэтая сістэма не ідэальная для балансу паміж працай і асабістым жыццём. «У Іспаніі людзі праводзяць каля 12-14 гадзін па-за домам, — кажа Хунцы. — Яны могуць працаваць восем гадзін з перапынкам усярэдзіне, але большасць людзей не маюць магчымасці пайсці дадому [падчас абедзеннага перапынку], бо жывуць далёка ад месца працы».
Аднак прафсаюзы ў Бельгіі і Германіі лічаць, што больш працяглыя перапынкі на абед забяспечаць захаванне здароўя працаўнікоў падчас спякоты. Пры тэмпературы вышэй за 24 градусы работнікі не толькі могуць атрымаць цеплавы ўдар, але і павышаецца рызыка няшчасных выпадкаў на вытворчасці, бо людзі адчуваюць млявасць, кажа Клаес-Мікаэль Шталь, намеснік генеральнага сакратара брусельскай няўрадавай арганізацыі «Еўрапейскі прафсаюз», якая праводзіць кампанію за тое, каб Еўрапейская камісія прыняла закон, які вызначыць максімальную тэмпературную мяжу для працы.
Цяпер рэкамендацыі па ўсім блоку моцна адрозніваюцца. Для працы на адкрытым паветры максімальная тэмпература складае 36 градусаў па Цэльсіі ў Чарнагорыі, 28 у Славеніі і 18 у Бельгіі, а ў некаторых краінах, напрыклад, у Францыі, наогул няма абмежаванняў па тэмпературы.
«Прычына, па якой большасць людзей працуюць на вуліцы ў спякоту, у тым, што гэта праца, якую трэба рабіць. Але яна не абавязкова павінна выконвацца менавіта ў той час, калі найбольш горача», — кажа Шталь. На яго думку, калі б быў уведзены тэмпературны максімум, працадаўцы маглі б адрэагаваць на гэта змяненнем працягласці працоўнага дня. «Калі вы паедзеце ў краіны Паўднёвай Еўропы, дзе доўгі час стаяла спякота, вы ўбачыце, што ў іх ёсць сіесты, — кажа ён. — Я думаю, што гэта адлюстроўвае мудрасць пакаленняў, і я думаю, што мы павінны прыслухацца да гэтай мудрасці».
Перанос працоўнага дня не толькі абараняе работнікаў ад цеплавых удараў, але і можа павысіць прадукцыйнасць працы, кажа Ларс Нюба, прафесар фізіялогіі чалавека ў Універсітэце Капенгагена ў Даніі, дадаючы, што менавіта гэта ён выявіў, калі вывучаў сельскагаспадарчых рабочых у Італіі.
Аднак Нюба прызнае, што больш працяглы абедзенны перапынак цягне за сабой кампрамісы, што ўжо ўсвядоміла Іспанія. «З фізіялагічнага пункту гледжання гэта мае сэнс, — кажа ён. — Але ў практычных умовах, магчыма, мае сэнс паглядзець, ці можна пачаць працу на дзве ці тры гадзіны раней і скончыць раней».
«Я не згодны з тым, што рашэннем праблемы з'яўляецца нармалізацыя jornada partida», — кажа Хунцы, якая таксама лічыць, што было б лепш пачынаць і заканчваць працоўны дзень раней. І калі Паўночная Еўропа ўсё ж захоча перайсці на іспанскі стыль працоўнага дня, яна заклікае іх не забываць пра тое, якія гэта выкліча праблемы: як сумясціць працоўны час са школай? Ці значыць гэта, што крамы павінны працаваць даўжэй? І ці будуць плаціць людзям за гэтыя доўгія абедзенныя перапынкі?
