Mova naša. Ci skłaniajecca žanočaje proźvišča Sapieha?
Apošnim časam aktualizavałasia pytańnie, ci varta skłaniać proźvišča Sapieha, kali jano adnosicca da žančyny. Advakat Safii Sapieha ci ŭsio ž Safii Sapiehi? Nahadvajem praviły skłanieńnia biełaruskich žanočych proźviščaŭ.
U biełaruskaj movie, jaje školnym pravapisie, isnujuć praviły, ahulnyja dla mužčynskich i žanočych proźviščaŭ, naprykład: proźviščy na -ych/-ich i na nacisknyja hałosnyja -o dy -e nikoli nie skłaniajucca. Hladzicie sami:
Aksana Faminych — Aksany Faminych — Aksanie Faminych
Juryj Siadych — Juryja Siadych — Juryju Siadych
Chryścina Lalko — Chryściny Lalko — Chryścinie Lalko
Franc Siŭko — Franca Siŭko — Francu Siŭko
I mužčynskija, i žanočyja proźviščy, što suadnosiacca z prymietnikami, skłaniajucca tak, jak i sami prymietniki:
Maksim Harecki — Maksima Hareckaha — Maksimu Hareckamu
Ludmiła Palčeŭskaja — Ludmiły Palčeŭskaj — Ludmile Palčeŭskaj
Dalej praviły pačynajuć adroźnivacca: u toj čas, kali mužčynskija proźviščy skłaniajucca ŭsie, situacyja z žanočymi składaniejšaja.
Žanočyja proźviščy na zyčny skłaniacca nie buduć, naprykład:
Hanna Ivaniec — Hanny Ivaniec — Hańnie Ivaniec
A što ž rabić z žanočymi proźviščami na -a, -ja, kali pry hetym proźvišča nie suadnosicca z prymietnikam?
Kali žanočaje proźvišča na -a, -ja suadnosicca z nazoŭnikam nijakaha rodu (całkam supadaje ź im), to jano skłaniacca nie budzie:
Alena Masła — Aleny Masła — Alenie Masła
Paraŭnajcie z mužčynskim proźviščam: Siarhiej Šyła — Siarhieja Šyły — Siarhieju Šyłu
Kali žanočaje proźvišča zakančvajecca na -va, jano skłaniajecca:
Volha Ipatava — Volhi Ipatavaj — Volzie Ipatavaj
Kab razabracca ź inšymi žanočymi proźviščami na -a, -ja, varta źviarnuć uvahu na etymałohiju proźvišča:
Kali žanočaje proźvišča nie suadnosicca z nazoŭnikam žanočaha rodu (to-bok nie amanimičnaje jamu, nie supadaje ź im), choć moža mieć etymałahičnyja ź im suviazi, zhodna z sučasnymi praviłami jano skłaniacca nie budzie:
Hanna Sapryka — Hanny Sapryka — Hańnie Sapryka
Varta adznačyć, što apošnim časam nazirajecca tendencyja da skłanieńnia padobnych žanočych proźviščaŭ, ale ŭ praviłach hetaja tendencyja pakul nie zafiksavanaja.
Kali proźvišča całkam supadaje z nazvaj pradmieta, žyvioły, prafiesii žanočaha rodu (Kniha, Muraška, Saroka, Čajka, Piesieńka, Bulba, Saładucha, Siaducha), to jano budzie skłaniacca tak, jak i adpaviedny nazoŭnik, naprykład:
Maryna Viesiałucha — Maryny Viesiałuchi — Marynie Viesiałusje
Movaznaŭcy schilnyja ličyć, što proźvišča Sapieha pachodzić ad daŭnišniaha słova sapieha (mužčynski i žanočy rod), jakoje abo mieła značeńnie «toj, chto sapie», abo značeńnie «krykun, płaksa, rumza». Raz proźvišča całkam suadnosicca z nazoŭnikam žanočaha rodu, to skłaniacca jano budzie nastupnym čynam:
Nazoŭny skłon: Safija Sapieha
Rodny skłon: Safii Sapiehi
Davalny skłon: Safii Sapiezie
Vinavalny skłon: Safiju Sapiehu
Tvorny skłon: Safijaj Sapiehaj
Miesny skłon: ab Safii Sapiezie
Kab nie zabłytacca ŭ šmatlikich praviłach, vy možacie pierapravieryć siabie pa nastupnym ałharytmie:
