«Ubačyŭšy zdymki z Bučy, zrazumieŭ, što luboj canoj mnie treba sychodzić». Biełaruski sałdat źbieh z vojska, kab jaho nie adpravili na vajnu va Ukrainu
Rusłan Kaścievič — małady talent z Červienia. U 2018-m, kali jamu było 15 hadoŭ, mnohija vydańni raskazvali pra junaha pradprymalnika. A praź piać hadoŭ chłopiec znoŭ trapiŭ u naviny. Praŭda, ź biznesam jany zusim nie źviazanyja. U mai 2021-ha maładoha čałavieka pryzvali ŭ vojska. Paśla taho, jak va Ukrainie pačalisia bajavyja dziejańni, ich čaść adpravili ŭ Jelski rajon, da miažy. Rusłan nie chacieŭ udzielničać u vajnie, tamu samavolna pakinuŭ miesca słužby. Jon hatovy byŭ adsiadzieć na haŭptvachcie, aby tolki nie iści va Ukrainu, ale płan pravaliŭsia. U vyniku jon apynuŭsia pad «kryminałkaj» i vymušany byŭ pakinuć Biełaruś. U intervju vydańniu «Zierkało» jon padrabiazna raskazvaje svaju historyju.
Fota: asabisty archiŭ Rusłana Kaścieviča
Ciapier Rusłanu Kaścieviču 19 hadoŭ, užo try tydni jon žyvie ŭ Hruzii. U płanach — zrabić vizu, palacieć u Jeŭropu i pastupić va ŭniviersitet.
Pra patencyjnuju śpiecyjalnaść chłopiec pakul nie kaža, ale talentaŭ u jaho chapaje. Jašče ŭ škole jon zasnavaŭ prajekt pa pošuku pracy, kiravaŭ školnaj biznes-kampanijaj, zajmaŭsia ŭ biźnies-škole Deti-MBA.
Ale zatym, nasupierak standartnamu dla mnohich biełarusaŭ žyćciovamu šlachu, vyšejšuju adukacyju chłopiec vyrašyŭ nie atrymlivać. Pa-pieršaje, da biełaruskich VNU ŭ jaho «było šmat pytańniaŭ». Pa-druhoje, jon i tak razumieŭ, jak raźvivacca dalej.
— Słužyć u vojsku ja taksama nie płanavaŭ: padčas abśledavańnia chirurh z rajonnaj palikliniki skazaŭ, što ŭ mianie kifoz 3-j stupieni, heta značyć, skryŭleńnie hrudnoha adździeła pazvanočnika. Z takim dyjahnazam, rastłumačyŭ jon, słužyć nie biaruć. Tak što ja byŭ spakojny i paśla škoły ščylna zaniaŭsia svaimi prajektami, — raskazvaje Rusłan. — Adnak bližej da pryzyvu mianie adpravili na pravierku ŭ Minskuju abłasnuju balnicu, dzie vyśvietliłasia, što ŭ mianie kifoz 2-j stupieni, — i ja akazaŭsia prydatny.
Da adpraŭki ŭ čaść zastavałasia dva tydni. Rusłana pryzvali ŭ mai 2021-ha i adpravili ŭ Viciebskuju vobłaść, u 19-ju bryhadu ŭ vioscy Zasłonava. Słužyć jamu treba było paŭtara hoda.
— Da 24 lutaha 2022-ha i navat u hety dzień u čaści było ŭsio spakojna. Z navin my viedali, što pačałasia vajna, ale kamandziry nam ničoha nie tłumačyli, — apisvaje toje, što adbyvałasia, surazmoŭca vydańnia. — Pamiataju, jak lažaŭ paśla adboju i dumaŭ: niaŭžo praŭda pačałosia. Ja z takim nikoli nie sutykaŭsia i raptam apynuŭsia vielmi blizka da ŭsich hetych padziej.
Praz dva tydni, praciahvaje małady čałaviek, u čaści «dni na dva—try» abjavili bajavuju hatoŭnaść. Sałdatam vydali aŭtamaty, i jany nasili ŭ kazarmu radyjotechniku, bojeprypasy. U Rusłana było adčuvańnie, niby kiraŭnictva čakaje niejkaha sihnału, byccam chłopcy voś-voś pavinny kudyści pajechać.
— Ale ŭsio raptam rezka ścichła, — apisvaje toje, što adbyvałasia, Rusłan. — My spakojna pražyli jašče niejki čas, a potym nas sabraŭ kamandzir uzvoda i skazaŭ: jedziem na miažu. Adzinaje, jon papiaredziŭ: vy, hałoŭnaje, mianie słuchajcie.
Pa słovach Rusłana, baćkam jany pavinny byli paviedamić, što jeduć na vučeńni. Pierad tym, jak pakinuć čaść, usich paprasili zdać telefony.
— U mianie byli dva mabilnyja. Statutny ja addaŭ, a smartfon pakinuŭ. Mnie było važna padtrymlivać suviaź ź blizkimi i čytać naviny: žyć u infarmacyjnym vakuumie ciažka, — tłumačyć svajo rašeńnie chłopiec.
«Ubačyŭšy zdymki z Bučy, zrazumieŭ, što luboj canoj mnie treba sychodzić z łahiera»
Na kalendary byŭ sakavik. Kolki mienavita čałaviek z čaści pajechała na miažu, Rusłan nie viedaje: «Moža, pałova, moža, bolš». Jany raźbili łahier u Jelskim rajonie. Kazali, što niedaloka raźmiaščalisia rasijanie.
Fota ilustracyjnaje
— Kali łahier byŭ uładkavany, vystavili patruli, jakija składalisia ź siami čałaviek. Dvoje achoŭvali z adnaho boku łahiera, dvoje — ź inšaha, jašče dvoje byli zaniatyja rastopkaj i padtrymańniem piečak u pałatcy, i adzin stajaŭ na ŭvachodzie ŭ jaje, — apisvaje situacyju Rusłan. — Ja taksama ŭvajšoŭ u adzin z patruloŭ. Za paradkam my sačyli z pustymi aŭtamatami: patrony nam nie vydali. Ale, kali ščyra, ja b nikoli nie advažyŭsia zabić čałavieka. Da taho ž, za dzieviać miesiacaŭ, kolki ja na toj momant byŭ u armii, ja stralaŭ usiaho try razy. A naohuł, kali my byli jašče ŭ čaści, u nas nichto nie pytaŭsia, ci hatovyja my jechać na miažu. U nas słužyŭ chłopiec, u jakoha byli surjoznyja prablemy ź ciskam, plus jon nie moh znajści ahulnuju movu ź ludźmi, jon ich bajaŭsia. I jaho taksama adpravili z nami.
— Dla čaho byŭ patrebny vaš łahier?
— Kiraŭnictva nam nie tłumačyła.
Praz dva tydni, praciahvaje Rusłan, ich łahier krychu pierasunuli bližej da miažy, i sałdatam vydali pa 120 patronaŭ.
— U hety momant stała strašnavata. Nie ŭsie kalehi mnie zdavalisia adekvatnymi, i mianie pužała, što jany akazalisia z bojeprypasami. U pieršy ž dzień chtości kinuŭ u piečku skrynku ad patronaŭ. Akazałasia, adzin zastaŭsia ŭsiaredzinie. Dobra, što ŭ vyniku nichto nie paciarpieŭ.
— Nie było strachu, što vas mohuć adpravić u boj?
— Kali my byli jašče ŭ čaści, kamandzir kazaŭ, što, mahčyma, nas nakirujuć abaraniać abjekty, advajavanyja rasijanami. Takoje, dumaju, mahło być, a toje, što nas pašluć na bajavyja zadańni, mnie zdavałasia małavierahodnym. Ale, kali ščyra, ja naohuł nie chacieŭ trapić va Ukrainu. Ja nie chacieŭ prymać nijakaha ŭdziełu ŭ vajnie.
— I tamu pasprabavali źbiehčy?
— Da takoha rašeńnia mianie pryviała sukupnaść faktaraŭ. Pa-pieršaje, u mianie byŭ telefon, tamu ja čytaŭ naviny i kantaktavaŭ sa znajomymi. U vyniku ja viedaŭ, što adbyvajecca va Ukrainie i ŭ Biełarusi. Razumieŭ: usio kiepska i lepš užo nie budzie. A słužyć mnie zastavałasia jašče vosiem miesiacaŭ. Da taho ž nam nie kazali, kolki my jašče prabudziem na miažy, i hetaja nieviadomaść pałochała.
Pa-druhoje, u łahiery biercy Rusłana «zžyli siabie», i chłopcu daviałosia chadzić u humovych botach. Pa słovach maładoha čałavieka, jon paviedamlaŭ pra heta aficeram, ale situacyja nie vyrašyłasia. Pa-treciaje, z sałdatam adbyŭsia niepryjemny incydent. Nočču, kali jon pavinien byŭ sačyć za piečkaj, jon zasnuŭ, pabudzili jaho tolki paśla taho, jak ahoń patuch.
— Pačałasia kanfliktnaja situacyja, što voś ja taki drenny. Nijakija maje papiarednija starańni nichto nie ŭličvaŭ, — raskazvaje Rusłan. — Plus na nastupnuju ranicu, kali ja jašče pavinien byŭ spać paśla nočy, pa zahadzie adnaho z aficeraŭ ja narychtoŭvaŭ drovy.
Napružańnie rasło. Apošniaj kroplaj dla Rusłana stali fota achviar z Bučy.
— Ubačyŭšy zdymki, zrazumieŭ, što luboj canoj mnie treba sychodzić z łahiera, — uspaminaje Rusłan. — Ale, adrazu skažu, uciakać z vojska ja nie źbiraŭsia. Pračytaŭ, što kali sałdat adsutničaje na miescy słužby mienš za dvoje sutak, to jaho čakaje dyscyplinarnaje pakarańnie. Maja taktyka zaklučałasia ŭ tym, kab na čas pakinuć łahier, a zatym viarnucca. Paśla hetaha adpraviŭsia b na haŭptvachtu, a adtul u čaść u Zasłonavie. Byŭ upeŭnieny: paśla takoha ŭčynku va Ukrainu mianie ŭžo dakładna nie pašluć.
«Ja razumieŭ, što haŭptvachty mnie nie minuć, ale maja meta była dasiahnutaja»
Dzień, a dakładniej ranicu, dla taho, kab pakinuć čaść, Rusłan nie vybiraŭ. Razumieńnie, što čas, pryjšło vokamhnienna. Zdaryłasia heta tady, kali jon nočču dziažuryŭ la piečki. Chłopiec pakinuŭ zbroju na narach, sabraŭ trochi ježy ŭ rečmiašok i syšoŭ.
Zdymak ilustracyjny
— Pieršy čas aficery praviarali tych, chto ŭnačy dziažuryć, ale, kali pracesy byli ŭžo adładžanyja, nas nie tuzali. Heta dazvalała niezaŭvažna syści. Plus dziakujučy tamu, što ja byŭ u patruli, prykładna razumieŭ kartu miascovaści i viedaŭ, kudy iści, — uspaminaje Rusłan i ŭdakładniaje, što ŭ vyniku ŭsio prajšło nie tak spakojna, jak jon raźličvaŭ.
— Na vychadzie z łahiera mianie zaŭvažyŭ adzin z vajskoŭcaŭ. Jon pabieh śledam, ale ja akazaŭsia chutčejšym. Mnie pašancavała, što jon nie staŭ kryčać i stralać. Choć dumki ŭ mianie ŭ toj momant byli roznyja. Ja niośsia na adrenalinie. Abadraŭ ruki, padaŭ, padymaŭsia i praciahvaŭ. U łahiery, darečy, hučna pracavali elektrahienieratary. Ja čuŭ, što huki ŭsio dalej ad mianie, i rabiŭ vysnovu, što ruchajusia pravilna.
Hadzin praź piać-šeść Rusłanu patelefanavaŭ kamandzir uzvoda. Chłopiec trubku nie padniaŭ. Na zvanki tavaryšaŭ pa słužbie taksama nie adkazvaŭ.
— Čakaŭ, pakul pra toje, što zdaryłasia sa mnoj, dałožać kiraŭnictvu i sa mnoj źviažacca chtości ź ich. U vyniku praz 20-30 chvilin u Vajbiery mnie napisaŭ ideołah našaj bryhady. Spytaŭsia, što zdaryłasia. Ja patłumačyŭ, što suprać vajny i nie chaču ŭ hetym udzielničać. Jon skazaŭ viartacca ŭ łahier i paabiacaŭ adpravić u častć u miedrotu, — pieradaje tuju hutarku małady čałaviek. — Heta ž mnie paabiacaŭ i kamandzir bryhady, ź jakim my tady pahavaryli pa telefonie. Ja razumieŭ, što haŭptvachty mnie nie minuć, ale maja meta była dasiahnutaja.
— Jak jany z vami razmaŭlali?
— Spakojna, narmalna. Aficery pisali, pytalisia, dzie ja, prapanoŭvali vysłać za mnoj mašynu. Ja sprabavaŭ zrazumieć svajo miescaznachodžańnie i adpravić im kaardynaty. A potym ubačyŭ UAZik. Dumaŭ, moža, našy, ale z sałona vyjšli dva ambały. Uziali mianie pad ruki i zaciahnuli ŭ mašynu. Akazałasia, heta vajskovaja kamiendatura.
Pa słovach Rusłana, jaho pavieźli da hałoŭnaha kamiendanta. Raskazu sałdata pra toje, što jaho ŭčynak — heta śledstva niežadańnia adpraŭlacca va Ukrainu, vajskoviec nie pavieryŭ, kryčaŭ i patrabavaŭ kazać praŭdu.
— Potym pryjechali chłopcy z majoj bryhady i zabrali ŭ łahier. Tam mianie dapytvaŭ supracoŭnik KDB. My ź im havaryli pra Ukrainu. Jon tranślavaŭ prapahandysckija łozunhi, pierakonvaŭ, paśla čaho mnie dazvolili viarnucca ŭ pałatku da chłopcaŭ, — uspaminaje surazmoŭca «Zierkała». — Było adčuvańnie, što inšyja vajskoŭcy mianie padtrymlivajuć i ździŭlenyja majoj rašučaści.
U toj ža dzień Rusłan daviedaŭsia, što jaho adpraŭlajuć u Minsk na haŭptvachtu na 10 sutak. Siadzieŭ jon u adzinočnaj kamiery. Kali termin skončyŭsia, jamu «nakinuli» jašče stolki ž.
— Užo tam mianie vyklikaŭ aficer, ź jakim my dobra razmaŭlali, i raspavioŭ, što telefanavali z vajskovaj kamiendatury, zapytvali pra mnie niekatoruju infarmacyju, tamu što ŭ dačynieńni da mianie zaviedzienaja kryminalnaja sprava za deziercirstva (č. 1 art. 446), — raskazvaje Rusłan. — Paźniej mianie vazili ŭ Lepiel u Śledčy kamitet, dzie sa mnoj znoŭ razmaŭlaŭ pradstaŭnik vajskovaj kamiendatury. Tut ja zrazumieŭ: mnie terminova patrebny advakat. U mianie byli źbieražeńni i novy niestatutny telefon, tamu ja staŭ šukać abaroncu.
— I znajšli?
— Znajšoŭ. Jak jana patłumačyła, asnoŭnaja prablema ŭ majoj situacyi była ŭ tym, što niemahčyma dakazać toj fakt, što ja nie chacieŭ uciakać, a płanavaŭ viarnucca.
«Dumaju, u doŭhaterminovaj pierśpiektyvie heta pravilnaje rašeńnie»
Pakul Rusłan z advakatam dumali, što rabić dalej, chłopca adpravili na miedahlad, jaki pavinien byŭ zaśviedčyć, ci byŭ sałdat prydatny da słužby na momant uciokaŭ.
Fota: Asabisty archiŭ Rusłana Kaścieviča
— Ja byŭ u vajskovym špitali ŭ Minsku i ŭ Barysavie. U Barysavie na UHD vyśvietliłasia, što ŭ mianie idyjapatyčnaja niedastatkovaść aartalnaha kłapana z riehurhytacyjaj 1-j stupieni, to-bok surjoznyja prablemy z sercam. U vyniku pa rašeńni UKK ja akazaŭsia nie prydatny da vajskovaj słužby ŭ mirny čas, — raskazvaje Rusłan. — Padobny dyjahnaz stajaŭ u mianie i na momant pryzyvu. Tolki tady heta była lohkaja forma, a ciapier, skažam tak, zaviaršalnaja stadyja.
Vytrymka z vypisnoha epikryzu, vydadzienaha Rusłanu ŭ 592-m vajskovym kliničnym miedycynskim centry Uzbrojenych siłaŭ. Fota dakumienta pradastaŭlenaje Rusłanam Kaścievičam
Z vajskovaha špitala, dzie Rusłan pravioŭ paŭtara miesiaca, jaho na dva dni adpravili ŭ čaść, kab sabrać rečy i zdać formu. A ŭžo adtul u lipieni baćki zabrali jaho dadomu.
— Advakat kazała, kali dakazać, što na momant uciokaŭ u mianie ŭžo byŭ dyjahnaz, jaki pastavili ŭ Barysavie, atrymlivajecca, mianie abaviazanyja byli kamisavać. Adpaviedna, kali mianie pryciahnuli pa vajskovym artykule, ja de-fakta źjaŭlaŭsia ŭžo cyvilnym. I, značyć, «kryminałku» ź mianie pavinny źniać. Voś tolki jak heta dakazać? Pa razmovach ź lekarami razumieŭ, što hetaje zachvorvańnie naŭrad ci raptam źjaviłasia ŭ mianie ŭ červieni.
Try tydni Rusłan pravioŭ doma. Na dopyty jaho nie vyklikali. Chłopiec staŭ vieryć, što situacyja vyrašycca. A potym atrymaŭ paviedamleńnie ŭ Vajbiery ad śledčaha z SK Lepielskaha rajona. Na toj momant vajskovaja kamiendatura ŭžo pieradała jaho «papačku» tudy.
— Śledčaja pisała, što spravu za deziercirstva zakryjuć, ale jość inšaje pytańnie. Uciakajučy, ja ŭziaŭ z saboj rečmiašok. A heta ŭžo inšy artykuł — kradziež. Mianie prasili pryjechać na dopyt.
U vyniku ja zrazumieŭ: mianie pasadziać luboj canoj. Dumaju, raz pra spravu daviedalisia naviersie, było vyhadna raskrucić moj prykład i pakazać, čamu rabić tak, jak zrabiŭ ja, nielha.
Situacyja pryviała Rusłana da dumki pakinuć Biełaruś. Chłopiec źviazaŭsia z BYSOL, spytaŭ, što rabić. Jamu prapanavali pajechać u Hruziju. Maršrut taki: Minsk, Maskva, Uładzikaŭkaz, Tbilisi.
— Ja pahladzieŭ na sajcie MUS, akazałasia, u mianie niama nijakich zabaronaŭ na vyjezd ź Biełarusi. Fond prapanoŭvaŭ mnie jechać na maršrutcy, ale ja padumaŭ, što heta zanadta doŭha, i ryzyknuŭ palacieć u Rasiju samalotam. Usio atrymałasia.
— Ź jakimi dumkami vy prylacieli ŭ Hruziju?
— U mianie jość dakładny płan, i ja jaho prytrymlivajusia. Na ščaście, u mianie byli źbieražeńni, i jość na što žyć. Praŭda, usio heta dosyć chutka zakančvajecca, tamu ja adkryŭ zbor na BYSOL.
— Nie škadujecie, što navažylisia na ŭcioki z łahiera?
— Nie. Dumaju, u doŭhaterminovaj pierśpiektyvie heta pravilny ŭčynak. Ja praciahvaju kantaktavać ź niekatorymi chłopcami z čaści. Niejak adzin z chłopcaŭ napisaŭ, što znajšoŭ plašku z majoj birkaj. Skazaŭ, heta vialiki honar. Kaža, jany mianie pamiatajuć, ale nie čakajuć.
