Čamu samy prosty vybar časta ŭhaniaje nas u stupar? Hetamu jość i tłumačeńnie, i rašeńnie
Ustać z łožka adrazu, jak praźvinieŭ budzilnik, ci nacisnuć knopku adkładu? Vyjści na prabiežku ci pasiadzieć u tyktoku? Naša paŭsiadzionnaje žyćcio napoŭniena tak zvanymi tryvijalnymi dylemami. Ludzi časta adčuvajuć siabie źbiantežana, kali zanadta doŭha abdumvajuć rašeńni ź nizkimi staŭkami. Adnak daśledavańni pakazali, što dla hetaha jość łahičnyja pryčyny. I vyjście.
Vyjava: vecteezy
Časam vielizarnaja kolkaść varyjantaŭ ašałamlaje nas, bo nam ciažka paraŭnoŭvać i supraćpastaŭlać varyjanty. Doŭhi čas pravilnaj ličyłasia ideja, što lepiej mieć bolšy vybar, čym mienšy. Ale ŭ 2000 hodzie amierykanskija psichołahi Šyna Ajienhar (Sheena Iyengar) i Mark Lipier (Mark Leeper) asprečyli hetaje śćviardžeńnie.
The Conversation raspaviadaje, što ŭ adnym sa svaich daśledavańniaŭ jany pastavili stoł dla dehustacyi vareńnia ŭ supiermarkiecie. Značna bolš spažyŭcoŭ kuplali vareńnie, kali ŭ ich było mienš varyjantaŭ. Tak, amal tracina (30%) ludziej kuplali džem, kali na vybar było šeść smakaŭ. I tolki 3% ludziej kłali džem u svoj košyk, kali na vybar było prapanavana 24 smaki.
Abapirajučysia na hetyja vysnovy, amierykanski psichołah Bary Švarc u svajoj knizie «Paradoks vybaru: čamu bolš značyć mienš» śćviardžaje, što zavialiki vybar moža vyklikać u ludziej stupar.
Ludziam časta nie chapaje (abo jany ličać, što nie chapaje) dośviedu, kab pravilna acanić svaje mahčymaści. Naprykład, padčas pryniaćcia finansavaha rašeńnia. I kali ŭ vas jość niejkaja meta, to adsutnaść upeŭnienaści ŭ tym, nakolki ćviorda vy chočacie jaje dasiahnuć, mahčyma, vykliča ŭ vas stres. Nievyraznaja meta, naprykład, «pačać bolš ekanomić», nie dadaść vam jasnaści, kali siabar prapanuje pajści pajeści, a ŭ vas burčyć u žyvacie.
Akramia taho, u niekatorych rašeńniaŭ, jakija niby i tryvijalnyja, nasamreč vysokija emacyjnyja staŭki. I ŭ toj čas jak kožnaha faktaru paasobku ŭžo dastatkova, kab vyklikać stres, niekalki čyńnikaŭ razam tolki ŭzmocniać tryvohu z nahody pryniaćcia rašeńnia.
Usio zaležyć ad vašaj asoby
Jašče adzin kirunak daśledavańniaŭ byŭ skancentravany na suviazi pamiž stratehijami rašeńniaŭ i samaadčuvańniem.
Daśledčyki vyznačyli dźvie asnoŭnyja stratehii pryniaćcia rašeńniaŭ: maksimizujučuju i zadavalniajučuju. Maksimizujučaja stratehija — heta imknieńnie pasprabavać znajści lepšy varyjant. Zadavalniajučaja — heta stratehija, pry jakoj pošuk rašeńnia spyniajecca, kali znojdzieny prymalny varyjant. Maksimizacyja i zadavalnieńnie źviazanyja z rysami asoby.
Švarc i jaho kalehi vyjavili niehatyŭnuju zaležnaść pamiž tendencyjaj da maksimizacyi i pačućciom zadavolenaści ad žyćcia.
Tak zvanyja «maksimajziery» čaściej adčuvajuć škadavańnie paśla pryniaćcia rašeńnia ŭ paraŭnańni z tymi, chto prytrymlivajecca zadavalniajučaj stratehii. Adno z tłumačeńniaŭ zaklučajecca ŭ tym, što maksimajziery zaŭsiody razvažajuć ab tym, što jany mahli b zrabić i jak jany mahli b pryniać lepšaje rašeńnie.
Kab było jasna, daśledavańnie nie vyvučała važnych žyćciovych rašeńniaŭ adnosna šlubu abo zdaroŭja, a zasiarodziłasia na paŭsiadzionnych zadačach (chacia padobnyja vysnovy byli atrymanyja i ŭ dačynieńni da bolš surjoznych, naprykład, miedyčnych rašeńniaŭ).
Pieratvarycie heta ŭ zvyčku
Nieabchodnaść vybirać, nieabchodnaść prymać rašeńni moža vymotvać, tamu časam paŭsiadzionny vybar moža zdavacca takim składanym i vyklikać stomu ad pryniaćcia rašeńniaŭ.
Što dapamahaje nam davać rady takim składanaściam — dyk heta zvyčki. Jany prosta pazbaŭlajuć patreby dumać.
Inviestavańnie času ŭ farmavańnie zvyčak moža dapamahčy pazbavicca praźmiernaha myśleńnia i nakručvańnia siabie nakont štodzionnych rašeńniaŭ.
Adna ź idej zaklučajecca ŭ tym, što my vykarystoŭvajem dva roznyja miechanizmy apracoŭki infarmacyi — sistemu 1 i sistemu 2. Sistema 1 — nieśviadomaja, chutkaja, intuityŭna zrazumiełaja. Jana patrabuje nievialikich namahańniaŭ. Sistema 2 — heta metanakiravanaje myśleńnie.
Kali ranišnija rytuały — pračynacca ŭ adzin i toj ža čas, całavać partniora / partniorku, čyścić zuby, rabić zaradku, hatavać kavu / harbatu — stanoviacca zvyčkaj, vy aŭtamatyčna pierastajacie praźmierna dumać pra hetyja zaniatki. Vy dazvalajecie vašaj sistemie brać na siabie adkaznaść za niaznačnyja rašeńni, pakul, prynamsi, nie vypjecie svoj kubačak kavy ci harbaty.
Łaŭreat Nobieleŭskaj premii Hierbiert Sajman, viadomy svaimi teoryjami «abmiežavanaj racyjanalnaści» i «zadavalnieńnia», raźviŭ ideju, zhodna ź jakoj ludzi majuć abmiežavanyja kahnityŭnyja i inšyja zdolnaści (naprykład, pamiać i ŭvahu). Zanadta šmat razvažańniaŭ (naprykład, zajmacca siońnia sportam ci nie) moža vyklikać stres i ŭvohule sarvać namier zrabić heta.
Vy pavinny vyrašyć, jak inviestavać svaje resursy (kahnityŭnyja, emacyjnyja abo fizičnyja). Inviestavańnie ich u razvažańni ab fizičnych praktykavańniach moža patracić enierhiju, tak nieabchodnuju dla praktykavańniaŭ.
Ilustracyjnaje fota: Contributor Getty Images
Kali sprava dachodzić da našych štodzionnych rašeńniaŭ, pamianšeńnie kolkaści varyjantaŭ taksama moža palehčyć praces. Suzasnavalnik Apple Styŭ Džobs byŭ dobra viadomy tym, što zaŭsiody adziavaŭ toje samaje (džynsy i vadałazku abo futbołku). Takim čynam jon (śviadoma ci nie) častkova spraščaŭ praces pryniaćcia rašeńnia, jon nie traciŭ času na vybar, što jamu siońnia nadzieć.
Havorka nie idzie pra toje, kab pakinuć u harderobie try rečy. Havorka mienavita pra toje, kab pryznać, što ŭ vas jość abmiežavanyja mahčymaści dla pryniaćcia rašeńniaŭ, i ŭśviedamlać, jak vy hetymi mahčymaściami karystajeciesia.
Skaračeńnie vybaru, raźvićcio dobrych zvyčak i dazvoł vašaj tak zvanaj sistemie 1 brać na siabie adkaznaść — usio heta razam moža dapamahčy vam spravicca z drobiaznymi štodzionnymi rašeńniami.
Čytajcie taksama:
Jak miljardy mikraarhanizmaŭ u kišečniku mohuć umacavać vaša psichičnaje zdaroŭje
vystrailisia pa roście - mužyk u ružovaj rubachie, pasiaredzinie blandyńka, a zamykaje "stroj") dziaŭčynka ŭ cišotcy koleru chaki
a zzadu taki fon..)