«Божая кара навісла над нашым домам». Эти произведения Якуба Коласа вы вряд ли читали. Откройте их для себя
Рассказы Коласа, написанные в 1920-х, — это хорошая густая проза, где-то похожая на рассказы Бабеля, фиксация состояний души «простых людей» во время Первой мировой и гражданской.
«Когда-то Павел Науменко, сын Ивана Науменко, яркий преподаватель и успешный бизнесмен, который читал нам литературу первой половины ХХ века, разрекламировал рассказы Коласа 20-х годов. Мы бросились в библиотеку и… не нашли некоторые из них в прижизненном собрании сочинений 50-х годов, имевшемся в читалке. Кажется, «нашлись» они только в издании 62-го года.«Крывавы вір», «Хаім Рыбс», «Курская анамалія», «Сяргей Карага», — вспоминал один из выдающихся белорусских филологов.
Это хорошая густая проза, где-то похожая на рассказы Бабеля, фиксация состояний души «простых людей» во времена Первой мировой и гражданской.
Сочный язык, не шаблонные образы, прекрасно построенные диалоги… Ко всему — юмор и лиризм. Автор над всем, он не принимает сторон (а где как бы и принимает — одним предложением, как в «Дачакаўся», добавленном, видимо, в 1952-м, ради того, чтобы прошло цензуру, это совсем ничего не портит).
«Колас сумел заглянуть в те черные глубины «души народной», куда никто больше здесь не заглядывал. Ну, и сейчас это читается», — писал филолог.
«…Другая вестка ў доме старой пані згусціла яшчэ больш і без таго згушчаны страх.
Ледзь толькі ўвайшоў Грыша з Наташай, не паспеўшы нават абмеркаваць з бабкаю, што рабіць, як з суседняе вёскі, дзе жыў іх сваяк, адстаўны ротмістр, далі знаць, што два дні таму назад быў забіты родны дзядзька Грышы, брат яго маці.
— Божая кара навісла над нашым домам, — сказала старая пані, бледная як смерць. — О, Божа, Божа, — стагнала яна і ламала рукі.
І Грыша быў як труп. Гэтая вестка яшчэ больш падкрэслівала няпэўнасць часу, і тая небяспека, што пагражала яго ўласнаму жыццю, станавілася больш значнаю, больш рэальнаю. Свайго дзядзьку Сяргея Грыша вельмі добра помніў і любіў яго. Дзядзя Сяргей быў земскім доктарам, любіў просты люд і служыў яму чэсна. Праўда, забілі яго зусім выпадкова. Гэтая смерць зрабіла цяжкае ўражанне на Грышу. І калі спярша ён не згаджаўся сысці адгэтуль на некаторы час і схавацца, то цяпер было адно толькі жаданне, адна думка: уцякаць, уцякаць, чаго б гэта ні каштавала.
На скорую руку ён адзеўся, захапіў ручны чамаданчык, некалькі кніг на дарогу і, развітаўшыся з бабкаю, накіраваўся ў сад другім ходам. Наташа ішла следам, праводзячы яго з дому. Студэнт на момант прыпыніўся, глянуў на яе.
— Ну, Наташа, бывай!
Узяў яе за руку, паглядзеў у вочы.
— Добрае тваё сэрца, Наташа! Не ведаю чаму, але мне так шкада цябе, як нікога на свеце. Я гляджу на цябе, як на сястру. — І моцна пацалаваў яе руку.
Дзяўчына ад нечаканасці зусім збянтэжылася. Твар яе заліўся яркім румянцам. Потым яна заплакала, ці ад таго, што ён пацалаваў яе руку, ці шкада стала хлопца, ці з другой прычыны. А ён ужо сыходзіў з балкона ў сад.
У гэты час падышлі трое самамабілізаваных сялян. Двое другіх стаялі за кустамі язміну, на той дарожцы, па якой трэба было прайсці студэнту. Яны выйшлі насустрач. Гэта былі знаёмыя хлопцы, з імі ён хадзіў на сходкі. Але цяпер яны былі зусім не такія, якімі ён іх ведаў звычайна.
Сурʼёзна і дзелавіта абʼявілі яму волю народа і вярнулі назад. У панскім доме спаткалі яшчэ трох дзецюкоў і ўшасцярых выйшлі на вуліцу. Там іх чакала цэлая грамада людзей, гатовых ісці на пазіцыі.
Грышу здалося, што на яго зірнулі варожа і падазрона. На душы ў яго было цяжка, усё роўна як бы вялі яго на смерць.
— Ну, айда! — скамандаваў Ільюха.
— Смерць буржуям!
— Далоў контррэвалюцыю!
Людзі заварушыліся і пацягнуліся, падымаючы пыл, у бок возера…»
https://dcsfxzu8xls6u.cloudfront.net/302435