...Adtul jon viartaŭsia dadomu (žyŭ na vulicy Ratamskaj, siońnia Mielnikajcie). Ivanoŭski jechaŭ vulicaju Franciška Skaryny (Enhielsa) paŭz haradski teatr da vulicy 25 Sakavika (praśpiekt Niezaležnaści), ź jaje paviarnuŭ na byłuju Leninskuju (Lenina), dajechaŭ da Placu Voli. Tam, minuŭšy budynak palicyi i pačatak Revalucyjnaj vulicy, spuściŭsia ŭniz da vulicy Astroŭskaha (Ramanaŭskaja Słabada).
Tam, kala budynku Smalenskaha SD (niepadalok ad siońniašniaha skryžavańnia Ramanaŭskaj Słabady i Niamihi), u Ivanoŭskaha streliŭ nieviadomy. Burmistra pryvieźli ŭ špital dzie jon, jak śviedčyć historyk Jury Turonak, byŭ pakinuty bieź lekarskaj dapamohi i nazaŭtra skanaŭ.
Pavodle aficyjnaj savieckaj viersii (viersija pryvodzicca ŭ knizie Ivana Novikava «Darohi skryžavalisia ŭ Minsku») Ivanoŭski byŭ zabity savieckimi partyzanami Alaksandram Kaminskim i Jaŭhienam Kuncevičam, što asprečvajuć paplečniki burmistra.
Biełaruskija dziejačy ličyli, što Ivanoŭskaha mahli likvidavać jak niemcy, tak i savieckija partyzany.Jaŭchim Kipiel va ŭspaminach «Epizody» pryvodzić nastupnuju viersiju.
Adnym z najaktyŭniejšych u hetaj spravie — ja skazaŭ by, kiraŭnikom hetaj dziejnaści ź biełaruskaha boku — byŭ prafiesar V. Ivanoŭski, burmistar Mienska.U 1943 h. pačałasia padrychtoŭka da farmavańnia biełaruskaha ŭrada.
Ivanoŭski dobra viedaŭ tahačasnych biełaruskich dziejačoŭ, byŭ viedamy niemcam, i było jak by paŭsakretam, što Ivanoŭski maje suviazi z polskim padpollem.Ale — što dla nas było najvažniejšym — my, nacyjanalny aktyŭ, dobra viedali Ivanoŭskaha i ź im ciesna supracoŭničali. U mianie niama nijakaha sumnievu (dy hetak uvažali badaj usie aktyŭnyja pracaŭniki biełaruskaha aparatu ŭ Miensku), što
Ivanoŭski byŭ najbolš padrychtavany i zdolny palityk nie tolki sfarmavać urad, ale i naahuł naładzićIvanoŭski byŭ, krom taho, viedamy i papularny ŭ šyrejšym hramadstvie jak siarod tahačasnych zachodnikaŭ, tak i siarod uschodnikaŭ, ab čym ja dobra viedaŭ, majučy kantakty z Mahilovam, Barysavam, Homielem.dziaržaŭna-arhanizacyjnuju strukturu na terytoryi, jakaja była adviedzienaja niemcami biełaruskaj administracyi.
Pra papularnaść Ivanoŭskaha dobra viedali i niemcy, i savieckija partyzany, i polski elemient. Našym voraham heta kałoła vočy. Im patrebnaja była palityčnaja situacyja, pry jakoj nie było b papularnych biełaruskich dziejačoŭ i na čale ruchu stajali b vypadkovyja ludzi.
(…)
Kali ž pad kaniec leta 1943 hoda ź Bierlina pryjšła viestka‚ što tam zhadzilisia na ŭtvareńnie biełaruskaha ŭrada (jak viedama‚ ab patrebie stvareńnia biełaruskaha ŭrada biełarusy havaryli niemcam ad samaha pačatku vajny)‚ dyk było jasna‚ što najbolš adpaviednaja asoba na stanovišča kiraŭnika ŭrada budzie prafiesar Vacłaŭ Ivanoŭski.
Adnak da nas chutka dajšli viestki praź biełaruskuju palicyju‚ jakaja mieła svaju kontrvyviedku ŭ radach savieckich partyzanaŭ‚ što asobaj praf. Ivanoŭskaha ŭ roli kiraŭnika budučaha biełaruskaha ŭradu nadta zapałochanyja kamunisty dy što kamunistam budzie vielmi na ruku Ivanoŭskaha źniščyć.
Biełaruskaja kontrvyviedka taksama davodziła da viedama‚ što niejki Ivaškievič uciahnuty ŭ zmovu suprać V. Ivanoŭskaha. Proźvišča Ivaškieviča ŭspłyvała ŭžo siarod mienskaha nacyjanalnaha aktyvu nie raz. Sprava ŭ tym‚ što hetaja asoba była ŭ daviery ŭ šmat kaho ŭ biełaruskim aktyvie‚ dy baraniŭ Ivaškieviča i sam praf. Ivanoŭski‚ kali adnojčy na zborcy «piaciorki» jamu było ab hetym skazana. (Zdajecca‚ hety Ivaškievič byŭ u niejkim svajactvie z Ivanoŭskim praź jahonuju pieršuju žonku.)
Byli mocnyja padozrańni‚ što i Ivaškievič, i jahonaja žonka Volha Mienžyjeŭskaja źviazanyja i z balšavickimi partyzanami, i z palakami.
Niezadoŭha pierad trahičnym dniom na pasiadžeńni adnaje z «piaciorak» pradstaŭnik biełaruskaje palicyi znoŭ skazaŭ Ivanoŭskamu‚ što vakoł jaho stajać zanadta padazronyja asoby. Ivanoŭski hetamu zapiarečyŭ i nie pryniaŭ papiaredžańnia surjozna. Nieŭzabavie‚ adnak‚ vyjaviłasia‚ što niejkija koły byli ŭsio ž mocna zaniepakojenyja tym‚ što zapłanavany biełaruski ŭrad moža być ačoleny praf. Vacłavam Ivanoŭskim. Ivanoŭski byŭ zrezany kulaj i staŭsia čarodnaj palityčnaj achviaraj. Dla nas heta byŭ vielmi trahičny vypadak‚ bo naš ruch straciŭ umiełaha palityka i aktyŭnaha dziejača. Trahičnaść pahłybiłasia jašče i tym‚ što ŭ hetym zabojstvie zastavałasia šmat niajasnaha. U Minsku chadziła kolki viersij mahčymych pryčynaŭ zabojstva Ivanoŭskaha. Adna ź ich była hetkaja: u dzień zabojstva Ivanoŭski pracavaŭ pavodle inšaha raskładu‚ jak zvyčajna. Byŭ ź im u Haradskoj Upravie toj samy Ivaškievič. Ivaškievič z pracy pajšoŭ byccam by raniej i spatkaŭsia kala Upravy ź niejkimi ludźmi. Ab hetym nam kazali biełaruskija palicyjanty. Ivanoŭski nibyta pajechaŭ dachaty z pracy inšaj darohaj‚ i kala budynka Smalenskaha SD adbyŭsia zamach na jaho.
Zamach byŭ vykanany‚ jak kazali‚ dvuma mužčynami. Chutka paśla zabojstva palicyja zatrymała Ivaškieviča pa darozie ŭ les da partyzanaŭ. Što ź im stałasia dalej — niaviedama.
Voś hetkija ŭ majoj pamiaci zastalisia ŭspaminy ab hetaj trahičnaj padziei. Dla nas tady ŭ Miensku było jasna‚ što ŭ hetym zabojstvie šmat zahadkavych momantaŭ. Hetak mnie jano zdajecca i ciapier…
Historyk Jury Turonak u knizie «Biełaruś pad niamieckaj akupacyjaj» vykazvaje mierkavańnie, što heta zrabili niemcy pavodle inicyjatyvy Astroŭskaha, jakomu treba było prybrać supiernika,jaki jamu zaminaŭ na šlachu da stvareńnia Biełaruskaj Centralnaj Rady.
Aŭhien Kałubovič, blizki supracoŭnik Ivanoŭskaha i siabra Rady Davieru pry haŭlajtary Kube, adznačaŭ, što burmistra zabili niemcy: «U toj nieščaślivy dzień, jak paśvietčyli ab hetym jahonaja sakratarka i furman, Ivanoŭski pierad kancom pracy zajechaŭ u Hienieralny kamisaryjat [siońnia rajon Administracyi prezidenta] i stul viartaŭsia dadomu [žyŭ na vulicy Ratamskaj] zusim inšym maršrutam. Jechaŭ vulicaju Franciška Skaryny [Enhielsa] paŭz haradski teatr da vulicy 25 Sakavika [praśpiekt Niezaležnaści], ź jaje byłoj Leninskaj [Lenina] na Plac Voli. Tam, minuŭšy budynak palicyi i pačatak Revalucyjnaj vulicy, jakojś vułačkaj, ciapier nie pamiataju nazovu spuściŭsia ŭniz da vulicy Astroŭskaha [siońnia Ramanaŭskaja Słabada]. Jon sapraŭdy byŭ zabity tam, dzie pakazvaje savieckaja viersija. Pra heta tady šyroka havaryłasia i ŭ mienskaj biełaruskaj presie pisałasia. Ale
śpiechrupa NKVD na tym miescy nie mahła zrabić zabojstva: aŭtary savieckaj viersii, vidać, nie viedali i tamu nie ŭziali pad uvahu, što miesca toje było nasuprać budynka Smalenskaha SD (niezadoŭha pierad hetym siudy evakuavanaha, la bramy katoraha dzień i noč stajała ŭzbrojenaja varta.
Śviedčańnie Kałuboviča pacviardžaje dumku Ju.Turonka pra toje, što
Astroŭski moh niešta viedać.Sapraŭdy Ivanoŭski byŭ zabity nasuprać ofisa Smalenskaha SD, z paraj supracoŭnikaŭ jakoha (naprykład, Mikałajem Ałfierčykam, ź jakim budučy prezident BCR ščylna supracoŭničaŭ u Smalensku). Astroŭski daviaraŭ smalenskamu SD, bo jon ich viedaŭ pa supracoŭnictvu ŭ
Aproč taho,
Hotbierh, jaki staŭ haŭlajtaram Biełarusi paśla zabojstva Kube zahadzia viedaŭ pra zamach i navat kazaŭ na kanfierencyi ŭ Bierlinie 22 listapada, što jaho vykanajuć biełarusy.Razam z tym blizki supracoŭnik Astroŭskaha i adkryty praciŭnik Ivanoŭskaha
Ivan Kasiak, dobra abaznany ŭ žyćci ŭ Minsku, pisaŭ, što jaho burmistra zabiŭ M. Vaśkovič — supracoŭnik minskaj haradskoj upravy i siabra Biełaruskaha navukovaha tavarystva, jaki paśla napadu ŭciok da partyzanaŭ.
Tak ci inakš, ale śmierć napačatku Kube, a zatym i Ivanoŭskaha adkryła darohu Astroŭskamu ŭ lidarstva palityčnaha biełaruskaha žyćcia.
Los Ivanoŭskaha — prykład trahiedyi biełaruskich dziejačaŭ pačatku XX st., jakija, kab pracavać na karyść Biełarusi, vymušany byli vybirać miž dvuma złačynnymi režymami.
