Novy hod — nie «po vieleniju Pietra»: biełarusy adznačajuć Novy hod z 1387 hoda 26

Chryščeńnie Litvy. Karcina Jana Matejki.

Nadychodzić Novy hod. Chutka FM-stancyi dy haziety kałanijalnaj skiravanaści znoŭ pačnuć ubivać u hałovy biełarusam, što adznačać jaho 1 studzienia biełarusy pačali «po vieleniju caria Pietra», jaki ŭ 1700-m pieravioŭ Rasiju na sučasny kalandar. A jak było nasamreč? Kali dzień 1 studzienia staŭ ličycca pieršym dniom novaha hoda?

Viadoma, što ŭ staražytnych ziemlarobskich supolnaściach hod pačynaŭsia ŭ sakaviku, z novaj viasnoj, z novym cykłam raboty ŭ poli. U vizantyjskaj tradycyi pryniata było pačynać hod ź vieraśnia. «Heta išło ad daŭnich hreckich i małaazijskich kultur, — tłumačyć historyk Aleh Dziarnovič. — Tradycyja ž ličyć hod ad 1 studzienia pajšła z Staražytnaha Rymu».

Zapačatkavaŭ jaje nie chto inšy, jak Julij Cezar, jaki staŭ u Rymie nie tolki impierataram, ale i viarchoŭnym žracom. Refarmujučy kalandar, jon pieranios pačatak hoda z sakavika na studzień — miesiac, pryśviečany bohu Januaryju.

Heta pahanskaje bostva času, pačatku i kanca mieła va ŭjaŭleńni rymlanaŭ dva abliččy. Januaryj nibyta i ahladaŭsia na minuły hod, i hladzieŭ u budučyniu.

Rymski kalandar pašyraŭsia pa śviecie spačatku razam z rymskimi lehijonami, paśla — z rymskaj katalickaj Carkvoj.

Z Rymu idzie i adna z tradycyj śviatkavać pačatak Novaha hoda. Kazus, jaki pasłužyŭ pryčynaj dla hetaha, byŭ źviazany z kancom śvietu.

Ludzi čakali, što z nadychodam 1000 hoda našaj ery vyrviecca na volu biblejskaja pačvara Levijafan i skončacca ziamnyja časy. Adnak prabiła poŭnač — i katastrofy nie adbyłosia. Rospač u Rymie źmianiłasia na ŭsieahulnuju radaść i śviatkavańnie.

U pieršy dzień Novaha hoda Papa Silviestr II upieršyniu skazaŭ pramovu urbi et orbi — «horadu i śvietu». Z taho času jana stała tradycyjnaj.

Carkva raniej najbolš pilnavała čas: jana musiła vyličvać daty relihijnych śviataŭ, terminy pastoŭ; pry manastyrach vialisia chroniki.

Narod u masie svajoj da času staviŭsia mienš pilna: histaryčnaja pamiać vialikaj častki nasielnictva nie siahała dalej taho, što pamiataŭ dzied ci pradzied — dalej byli lehiendarnyja časy.

Na biełaruskuju ziamlu tradycyja pačynać hod ad 1 studzienia pryjšła razam ź pierachodam u katalictva panujučaj dynastyi dy masavym chryščeńniem nasielnictva,

kaža Aleh Dziarnovič.

Heta moh być Jahajłaŭ chrost 1387-ha, kali vialiki kniaź, vykonvajučy abaviazalnictvy, uziatyja na siabie padčas Kreŭskaj unii, pieravodziŭ Litvu z pahanstva ŭ chryścijanstva rymskaha abradu.

Chacia, dadaje Aleh Dziarnovič, da XVI st. praciahvała isnavać i tradycyja vizantyjskaha letaźličeńnia, kali Novy hod pačynaŭsia z 1 vieraśnia. Ale možna skazać, što ŭ Biełaruś sučasny kalandar pryjšoŭ 625 hadoŭ tamu.

Z chutkimi śviatami, darahija čytačy!

Siarhiej Mikulevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH