Padčas pres-kanfierencyi Alaksandra Łukašenki biełaruskim ŚMI kupka top-čynoŭnikaŭ siadzieła ŭ pieršych šerahach vializnaj zały Pałaca niezaležnaści. Bolšaść ź ich stračyli ŭ błaknoty cytaty kiraŭnika krainy, inšyja naściarožana čakali, pakul im daviadziecca trymać adkaz. Na ich fonie ŭpeŭnienaściu, spakojem i ledź zaŭvažnaj uśmieškaj vyłučaŭsia padciahnuty mužčyna ŭ stylovym harnitury.
Pieršy vice-premjer Vasil Maciušeŭski nahadvaŭ zachodniaha top-mieniedžara. Zrešty, na pazicyju antykryzisnaha kiraŭnika Maciušeŭskaha i paklikali paŭtara miesiaca tamu.
U cełym pazicyi pieršaha vice-premjera vyhladajuć vyjhryšna. Siarod top-čynoŭnikaŭ mała chto moža pachvalicca viedańniem zamiežnych movaŭ. U Maciušeŭskaha ž — daskanałaja anhlijskaja.
Što da zachodniaj adukacyi, to va ŭradzie tolki Uładzimir Makiej navučaŭsia ŭ dypłamatyčnaj akademii Aŭstryi. Ale Łondanskaja biznes-škoła, jakuju niekalki hadoŭ tamu skončyŭ Maciušeŭski, — heta jakasna inšy ŭzrovień.
Pa mierkavańni Financial Times, univiersitet uvachodzić u trojku najlepšych biznes-škoł u śviecie. Tut sabranaja elita — siaredni zarobak vypusknikoŭ pieravyšaje $13 tysiač za miesiac. Navučańnie ŭ Łondanie kaštuje ad $95 tysiač. Hrošy za Maciušeŭskaha płaciŭ «BPS-Śbierbank», jaki tady ŭznačalvaŭ finansist.
Vydatnik z uskrainy Oršy
Z maci pieršaha vice-premjera sustrakajemsia na hanku doma na ŭskrainie Oršy. Farmalna heta jašče horad, ale z vyhladu — sapraŭdnaja vioska. Raniej miascovyja haradžanie trymali vialikija haspadarki. U Maciušeŭskich byli kury i śvińni, a ŭ susiedziaŭ navat karovy.
Maryja Dźmitryjeŭna pracavała na Aršanskim zavodzie silikatnych vyrabaŭ (ciapier «Oršabudmateryjały»), ciapier na piensii. Sama jana pachodzić z Aršanskaha rajona.
Jaje muž Stanisłaŭ pamior niekalki hadoŭ tamu. U Oršy jon uznačalvaŭ transpartnuju śpiecbazu. Jahony rod idzie z Kruhlanskaha rajona, ale sapraŭdnaje proźvišča prodkaŭ čynoŭnika — Biazzubiki. Dzied pabraŭsia šlubam z Maciušeŭskaj, dy pierajšoŭ na jaje bolš miłahučnaje, jak jamu padavałasia, proźvišča.
U siamji było dvoje dziaciej, ale dačku-miedyka žyćcio zakinuła daloka ad baćkoŭskaha doma. Jana pracuje ŭ Pietrapaŭłaŭsku- Kamčackim.
Syn chacieŭ zabrać maci da siabie ŭ Minsk, ale jana vyrašyła nie jechać, pakul zdaroŭje dazvalaje dahladać aršanski dom. Davodzicca abmiažoŭvacca razmovami pa mabilnym. U Maryi Dźmitryjeŭny z Vasilom tradycyja: jany stelefanoŭvajucca dvojčy na dzień — ranicaj i viečaram.
Žančyna zaprašaje zajści, pakazvaje, što žyvie ścipła. U chacie dahledžana, za škłom rasstaŭlenyja fatahrafii dziaciej i ŭnukaŭ.
Pa zdymkach z matčynaha archiva možna adsačyć usio žyćcio syna— ad fota ź pieršaj nastaŭnicaj da hazietnych publikacyj paśla pryznačeńnia va ŭrad.
Jana dazvalaje pieraźniać nie kožnaje fota: «Voś hetaje nie treba, a to Vasia svarycca budzie!»
«Jak byŭ maleńki, jaho zvali «Vasil Ivanyč», jak Čapajeva. A najlepšaha siabra narakli «Piećkam», choć nasamreč jon byŭ Siarhiejem», — uzhadvaje Maryja Dźmitryjeŭna.
«Voś padziaki i pachvalnyja hramaty. Pahladzicie, za kožny kłas, ad druhoha i da apošniaha. Ja ŭsio bierahu, — dastaje jana tečku. — A heta Vasieŭ załaty miedal. I jašče atestaty, za vośmy i za dziasiaty kłas». Maciušeŭski byŭ vydatnikam, u dakumientach niama nivodnaj «čaćviorki».
«Załaty» atestat dziesiacikłaśnika.
«A jaki akuratny, až piedant! Takich bolš niama. Jak pryjdzie sa škoły, tufli zdymaje, paśla pačyścić, kaścium u šafu paviesić», — raskazvaje maci.
«Vasia vielmi ŭtojlivy. U dzieda pajšoŭ. Jon nikoli ničoha nie havoryć i ničym nie chvalicca. Heta niaviestka moža mnie što-niebudź namiaknuć, a Vasia — nie», — zakančvaje jana psichałahičny partret syna.
Zamiest vajskoŭca — ekanamist
Vasil z malenstva maryŭ stać vajskoŭcam, ale pa stanie zdaroŭja idei daviałosia adračysia.
Ź viciebskaha ŭniviersiteta ŭ aršanskuju škołu №3, jakuju skončyŭ Maciušeŭski, prysłali try nakiravańni: na histaryčny, ekanamičny i fiłasofski fakultety.
Nastaŭniki prapanavali vybrać siarod ich, i Vasil vyrašyŭ pastupać na ekanamičny. Ale nakiravańnie… prapała. Maryja Dźmitryjeŭna miarkuje, što ŭ Viciebsku jaho adkłali dla kahości «sa svaich».
Tady vyrašyli ŭsio ž pastupać u stalicu, na adździaleńnie palityčnaj ekanomii. Vasilu, jak załatomu miedalistu, tre' było zdavać u BDU tolki adzin ekza- mien — hramadaznaŭstva.
«Jon usio vyvučyŭ jak ojča naš, na piaciorku, i adstralaŭsia, — uzhadvaje maci. — Dzień-dva prajšoŭ, a jon usio nie viartajecca. My niejak znajšli jaho ŭ Minsku, datelefanavalisia, a Vasia kaža: siadžu ŭ biblijatecy».
Studenckaje žyćcio Maciušeŭskaha było bahataje na padziei. «Kožny hod Vasia jeździŭ u studenckija budaŭničyja atrady zarablaŭ tam hrošy. Pryvoziŭ mnie, kab nie patracić, a ja ich na aščadnuju knižku kłała. Kali jamu byli patrebnyja — pryjazdžaŭ da mianie i braŭ»,— uzhadvaje maci.
Siamiejnaja relikvija — u kaściumie z «Pahoniaj» na śpinie Maciušeŭski pracavaŭ u budaŭničych atradach u kancy 1980-ch.
«Nie zhareli hrošy ŭ 1991?» — «Dy nie, tolki troški zastałosia, jon ža zdymaŭ».
Prafiesarskaja siamja
Padčas vučoby Vasil znajšoŭ sabie žonku. Alena Davydzienka vučyłasia na palityčnaj ekanomii na hod paźniej za jaho.
Siamja ŭ dziaŭčyny była niaprostaja. Cieściem Maciušeŭskaha staŭ doktar ekanamičnych navuk Leanid Davydzienka. Jon pačynaŭ z vykładčyka palityčnaj ekanomiki ŭ BDU, paśla ŭźniaŭsia pa ŭniviersiteckaj leśvicy da prarektara, a ŭ kancy 1990-ch byŭ hałoŭnym daradcam u premjer-ministra Siarhieja Linha. Ciapier Leanid Davydzienka — zahadčyk kafiedry ekanomiki ŭ BDPU imia Maksima Tanka.
Pieršyja hady paśla viasiella Alena paznačałasia ŭ dakumientach jak Maciušeŭskaja, ale paśla znoŭ stała Davydzienka.
Jak i baćka, jana abrała dla siabie navukova-vykładčyckuju karjeru, pracuje na fakultecie mižnarodnych adnosinaŭ BDU.
Kandydackaja dysiertacyja žonki Maciušeŭskaha była pryśviečanaja efiektyŭnaści źniešnieekanamičnaj dziejnaści Biełarusi na prykładzie suviaziaŭ z Rasijaj.
Dypłamat i aśpirant
Paśla zakančeńnia ŭniviersiteta Vasil niejki čas papracavaŭ u NPA «Fieniks», na paru miesiacaŭ uładkavaŭsia ŭ navukova-daśledčy instytut pry Ministerstvie ekanomiki (tady — Dziaržekanompłana Biełarusi), a paśla apynuŭsia ŭ dypłamatyčnaj śfiery.
Jak Maciušeŭski zmoh atrymać pracu ŭ Ministerstvie zamiežnych spraŭ? Heta byŭ čas stanaŭleńnia biełaruskaj dypłamatyi.
«U dypłamatyju išli ludzi sa ščyraj achvotaj pracavać na svaju krainu, jakaja tolki što atrymała niezaležnaść. My adčuvali, što svajoj ścipłaj pracaj stvarajem historyju. … Va ŭmovach maładoj dziaržavy, kali ty byŭ na niešta zdolny, možna było nadzvyčaj chutka zrabić karjeru, — raskazvała ŭ časopisie «Biznes-ledzi» ciapierašniaja namieśnica ministra zamiežnych spraŭ Alena Kupčyna, jakaja ŭ 1992-m pryjšła ŭ ministerstva ź Instytuta fiłasofii i prava.
Maciušeŭski pracavaŭ u adździele mižnarodnych ekanamičnych adnosin MZS i adnačasova vučyŭsia ŭ aśpirantury Instytuta ekanomiki.
U 1995-m jon abaraniŭ kandydackuju dysiertacyju, pryśviečanuju asnovam farmavańnia zamiežnaekanamičnaj palityki krainy.
«Praces pošuku svajoj nišy na suśvietnym rynku, u peŭnym sensie ŭžo padzielenym, … robić niepaźbiežnym u doŭhaterminovym płanie kurs na reintehracyi byłych respublik Sajuza i farmavańnie Ekanamičnaha sajuza krain SND», — padsumoŭvaŭ Maciušeŭski. Razam z tym jon zaklikaŭ da pierachodu na rynkavuju ekanomiku i źmiaščeńnia akcentu ź dziaržaŭnaha na pryvatnaje.
16 hadoŭ pracy ŭ Nacbanku
Na čas abarony dysiertacyi finansist pierajšoŭ na pracu ŭ Nacbank. Tam jon adpracavaŭ 16 hadoŭ za vyniatkam karotkačasovaj adłučki ŭ Ministerstva finansaŭ. Maciušeŭski adkazvaŭ za valutnaje rehulavańnie.
Bankir kardynalna źmianiŭ imidž. Fota pačatku 2000-ch.
«Pryviazvańnie biełaruskaha rubla da rasijskaha pry ŭmovie padpisańnia damovy ab stvareńni Mytnaha sajuza nie ŭjaŭlajecca metazhodnym … Tym nie mienš u bolš addalenaj pierśpiektyvie mahčyma ruchomaja «pryviazka» biełaruskaha rubla da košyka ćviordych valut», — pradkazvali ŭ 1998-m Vasil Maciušeŭski z Alenaj Davydzienka ŭ supolnaj knizie. Hetuju stratehiju ź ciaham času i abraŭ Nacbank.
Inšaj śfieraj adkaznaści była mižnarodnaja dziejnaść, u tym liku supracoŭnictva ź Mižnarodnym valutnym fondam. Maciušeŭski byŭ u padparadkavańni ŭ budaŭnika-bankira Piatra Prakapoviča, ale, pa mierkavańni ekśpiertaŭ, mienavita namieśniki vyznačali finansavuju palityku.
Praca na rasiejcaŭ
Viasnoj 2010 hoda bankira adpuścili ź dziaržaŭnaj słužby. Maciušeŭskaha paklikali ŭ kiraŭnictva «BPS-banka». Za niekalki miesiacaŭ da taho finansavaja ŭstanova pierajšła pad kantrol «Śbierbanka», jaki zapłaciŭ biełaruskaj dziaržavie $280 miljonaŭ.
Zamiest paraŭnalna ścipłaha zarobku dziaržaŭnaha słužačaha, Maciušeŭski atrymaŭ uznaharodžańnie pa ščodrych rasijskich staŭkach. Pavodle infarmacyi časopisa «Forbs», u 2012-m štomiesiačny dachod staršyni praŭleńnia «Śbierbanka» Hiermana Hrefa składaŭ $1,25 miljona. «BPS» apieravaŭ inšym paradkam ličbaŭ, ale zarobki byli vyšejšyja, čym u astatnich biełaruskich bankach.
Zrešty, za niekalki hadoŭ kiraŭnictva Maciušeŭskaha inviestycyi rasiejcaŭ akupilisia, čysty prybytak banka dasiahnuŭ $100 miljonaŭ za 2013 hod.
* * *
Čysty prybytak «BPS-Śbierbanka»
2014* — $54,9 miljona
2013 — $102,5 miljona
2012 — $86,9 miljona
2011 — $58,4 miljona
2010 — $45,9 miljona
2009 — $30 miljonaŭ
2008 — $30,7 miljona
*za try kvartały hoda
* * *
Pa słovach maci bankira, Vasila zaprašali pierajazdžać u Rasiju na pracu ŭ «Śbierbank», ale toj admoviŭsia.
Znajomyja Maciušeŭskaha kažuć, što jamu prapanoŭvali viarnucca na dziaržaŭnuju słužbu jašče ŭ 2011-m, kali padčas ekanamičnaha kryzisu daviałosia šukać terminovuju zamienu zachvarełamu Prakapoviču.
Adnak tady bankir nibyta zdoleŭ admovicca ad prapanovy, a Nacbank davieryli Nadziei Jermakovaj.
* * *
U kancy 2000-ch Maciušeŭski i inšyja namieśniki Prakapoviča atrymali ziamlu pad budaŭnictva katedžaŭ niepadaloku ad Drazdoŭ. Susied Maciušeŭskaha praz płot — staršynia praŭleńnia Nacbanka Pavieł Kałaŭr. Fota Siarhieja Hudzilina.
* * *
Jakija paŭnamoctvy ŭ čaćviortaj asoby krainy?
A voś u kancy 2014-ha daviałosia pahadžacca. Maciušeŭski zaniaŭ pasadu pieršaha vice-premjera, pasunuŭšy Uładzimira Siamašku. Faktyčna, jon uvajšoŭ u dziasiatku samych upłyvovych ludziej krainy. Vyšej tolki Alaksandr Łukašenka i premjer-ministr Andrej Kabiakoŭ, bolšy ŭpłyŭ majuć chiba kiraŭnik Administracyi prezidenta Alaksandr Kosiniec, syny Łukašenki i kiraŭniki siłavych struktur.
«Ja tak mocna pieražyvała, jak daviedałasia pra pryznačeńnie, što dźvie nočy zasnuć nie mahła. Ci daść rady jon hetym spravam?» — chvalujecca Maryja Dźmitryjeŭna.
Pakul svajoj stratehii reformaŭ Maciušeŭski nie ahučvaŭ. Zrešty, tyja źmieny, jakija abiacaŭ Nacbank — svabodnaje kursaŭtvareńnie, zachavańnie zołatavalutnych reziervaŭ i dedalaryzacyja ekanomiki, — zaćviardžalisia sa zhody ŭrada.
«Dniami ja byŭ na kruhłym stale Nacbanka, u jakim taksama braŭ udzieł Maciušeŭski. My zajmajem ahulnuju pazicyju pa pytańniach, źviazanych z manietarnaj palitykaj, z raźvićciom ekanomiki, z budučyniaj dziaržaŭnaha inviestycyjnaha banka. Mnie zdajecca, heta ŭdały i pierśpiektyŭny tandem — staršynia Nacbanka Kałaŭr i pieršy vice-premjer Maciušeŭski, — razvažaje były staršynia Nacbanka Stanisłaŭ Bahdankievič. — Dumaju, jany buduć prapanoŭvać pierachod ad administracyjna-kamandnaj madeli, jakuju Łukašenka nazyvaje sacyjalna aryjentavanaj, da rynkavaj, taksama sacyjalna aryjentavanaj.
Varta pahladzieć na Šviecyju, Narviehiju, Finlandyju, Hiermaniju. Ale pytańnie, ci zdolejuć Maciušeŭski z Kałaŭram uvasobić u žyćcio svaje idei. Bo premjer-ministr Andrej Kabiakoŭ prytrymlivajecca inšych pierakanańniaŭ— administratyŭna- kamandnych».
***
Vasil Maciušeŭski
Naradziŭsia 26 sakavika 1969 u Oršy.
Skončyŭ ekanamičny fakultet BDU (1991), aśpiranturu Instytuta ekanomiki Akademii navuk (1994), Łondanskuju škołu biznesu (2012). Kandydat ekanamičnych navuk.
U 1991—1992 — načalnik adździeła ŭ NPA «Fieniks», u 1992 — navukovy supracoŭnik NDI ekanomiki Dziaržekanampłana Biełarusi, u 1992—1994 — treci sakratar Ministerstva zamiežnych spraŭ. U 1994—1997, 1998—2010 — hałoŭny ekanamist, namieśnik načalnika ŭpraŭleńnia, dyrektar departamienta, namieśnik staršyni Nacbanka.
U 1997—1998 — daradca ministra finansaŭ. U 2010—2014 — staršynia praŭleńnia «BPS-Śbierbanka».
Z 2014 — pieršy vice-premjer.
