Da pačatku sakavika 1940 hoda ŭrad Finlandyi zrazumieŭ, što, niahledziačy na zakliki praciahvać zmahańnie, vajennaj dapamohi ad Šviecyi, Brytanii i Francyi Finlandyja nie atrymaje. Zapasy ŭzbrajeńniaŭ vyčerpvalisia. Canoju 100-tysiačnych strataŭ Čyrvonaja armija prarvała «liniju Manerhiejma». Daroha na Chielsinki zastavałasia adkrytaj. Krainie pahražała akupacyja. U takich umovach urad Finlandyi źviarnuŭsia da SSSR z prapanovaj ab mirnych pieramovach. 7 sakavika finskaja delehacyja vylecieła ŭ Maskvu. A 12 sakavika była padpisana mirnaja damova na ŭmovach Stalina: finy sastupali SSSR Kareliju z Vybarham. Pieramirje pavinna było ŭstupić u siłu z 12.00 13 sakavika.
Adnak uranku 13-ha Maskoŭskaje radyjo ŭračysta paviedamiła, što savieckija vojski z bojem uziali «starinnyj russkij horod Vyborh». Zasnavany, miž inšym, šviedami ŭ 1293 hodzie.
A Stalin, tym časam, pazvaniŭ Cimašenku i z maciukami zapatrabavaŭ horad Vybarh uziać.
Šeść hadzin išoŭ apošni krovapralitny boj Zimovaj vajny. Roŭna a 12-j hadzinie ahoń spyniŭsia, i finy pakinuli horad. Z 6-j da 12-j zahinuli 862 savieckija sałdaty. Zatoje horad byŭ uziaty z bojem, a nie padaravany niejkimi tam biełafinskimi niedabitkami!
Raźbitaja kałona savieckich vojskaŭ na Raackaj darozie.
Jeŭropa prycichła. Polšča lažała ŭ ruinach. Aŭstryja, Čechija zdalisia biez boju. Litva, Łatvija i Estonija — faktyčna, taksama. Jany ŭpuścili savieckija vojski na svaju terytoryju, i ciapier likvidacyja ich suvierenitetu zastavałasia tolki pytańniem času.
Finlandyja była pieršaj, jakaja boj pryniała i vystajała, choć i zmušana była pakinuć histaryčnuju Kareliju.
A Paryž i Łondan praciahvali svaju «dziŭnuju vajnu» (fr. Drôle de guerre), jana ž «siadziačaja vajna» (niam. Sitzkrieg), jana ž i«falšyvaja vajna» (anhł. Phoney War). A Treci Rejch z Trecim Rymam lichamankava dzialili Jeŭropu.
Savieckaje kiraŭnictva spadziavałasia zachapić Finlandyja za 2—3 tydni. Savieckija maršały radasna abviaščali: «Małoj krovju i na čužoj tierritorii».
Schiema bajoŭ na Karelskim pierašyjku na pieršym etapie vajny.
Dla prykryćcia ahresii było abvieščana stvareńnie Finlandskaj Demakratyčnaj Respubliki. Pakolki byŭ urad Demakratyčnaj Finlandyi, jamu patrabavałasia i armija. Jaje śpiešna sfarmiravali z acalełych u časie tatalnych represij 1937-ha karełaŭ, viepsaŭ, ižory dy inhiermanłandskich finaŭ. Da ich dadali bialavych biełarusaŭ, apranuli ŭ polskija mundziry, uziatyja z zachoplenych padčas «vyzvolnaha» pachodu na Polšču składoŭ, i praviali cyrymanijalnym maršam pa Leninhradzie. «Minskija finy pajšli na finskija miny» — heta sumny picierski žart tych časoŭ.
Finlandyja ŭ toj vajnie straciła kala 27 tysiač zabitymi, zamarožanymi i źnikłymi bieź viestak. Saviecki Sajuz — 127 tysiač (poŭny padlik savieckich strataŭ byŭ ažyćcioŭleny tolki šlacham pajmiennaj pravierki śpisaŭ u 1949—1951). Pryčym dola biełarusaŭ siarod ich była niepraparcyjna vialikaj…
«Prinimaj nas, Suomi-krasavica…» Prapahandysckaja pieśnia była napisana jašče z vosieni.
Revalucyjnym «vydvižiencam» z Konnaj armii supraćstajaŭ stary talenavity rasijski hienierał Manerhiejm. (Darečy, adziny navat na siońnia maršał Finlandyi.) Dyj astatnija finskija hienierały praktyčna ŭsie prajšli rasijskuju vajennuju škołu i mieli dośvied Pieršaj suśvietnaj vajny. I jany ŭličyli ŭsio: i miascovaść, na jakoj ad tankaŭ nie było karyści na vałunach dy raskolinach, i chałodnuju zimu, i sałdackija ŭmieńni, i niepadrychtavanaść praciŭnika.
Ale hałoŭnaj była zdolnaść kiraŭnictva Finlandyi zabiaśpiečyć niečuvany patryjatyčny ŭzdym, tak zvany «duch Zimniaj vajny». Budučy prezident Maŭna Kojvista, jakomu tady było 17 hadoŭ, u svaich uspaminach pisaŭ ab nastroi ludziej: «Hetuju krainu varta abaraniać».
Navat zaciatyja praciŭniki buržuaznaha ładu — kamunisty — pahałoŭna išli ŭ armiju. Byłyja čyrvonahvardziejcy, udzielniki finskaj revalucyi 1918 h., prasilisia na front. Chacia i adsiadzieli ŭ łahierach nie adzin hod. Ich brali, i jany vajavali. I atrymlivali ŭznaharody ad hałoŭnaha buržuja Manerhiejma.
Hienieralny sakratar Kamunistyčnaj partyi Finlandyi A.Tuominien, da jakoha ŭ Stakholm prysłali emisaraŭ z prapanovaj uvajści ŭ skład maryjanietkavaha ŭrada O.Kuusiniena, admoviŭsia ŭ rezkich vyrazach. Bolej za toje, jon napisaŭ adkryty list da kamunistaŭ i rabočych Finlandyi, u jakim skazaŭ, što ŭ vypadku pieramohi SSSR ich čakaje nie svaboda, a novaje rabstva, i zaklikaŭ ich iści na front.
Finskaja pieśnia 1939—1940-ha: Niet, Mołotov!
Usie žychary z pamiežnaj pałasy adyšli ŭhłyb krainy. NIVODZIN nie zachacieŭ stać hramadzianinam SSSR. Savieckija vojski znachodzili ruiny, spuściełyja vioski, karaciej — pustuju miascovaść, u jakoj nie było dzie navat pahrecca. Nastup spyniŭsia.
Savieckaje kamandavańnie zdoleła padciahnuć reziervy i raspracavać novy płan vajennych dziejańniaŭ tolki ŭ lutym. Bajcoŭ ciaplej apranuli, abstalavali punkty padahrevu i ŭviali «narkamaŭskija sto hram». Niahledziačy na adčajnaje supraciŭleńnie finaŭ, linija Manerhiejma ŭtrymacca nie mahła. Umacavańni tam byli nie samyja mocnyja, pieravažna ziemlanyja. A hałoŭnaje, Finlandyja mieła ŭsiaho tolki adzin parachavy i dva zbrojnyja zavody. A bojeprypasaŭ na momant pačatku vajny było z raźliku tolki na miesiac vajennych dziejańniaŭ. Pastaŭki ž z Brytanii i Francyi nie byli dastatkovymi.
Schiema vajennych dziejańniaŭ na Karelskim pierašyjku na zaviaršalnym etapie vajny.
I tym nie mienš, Stalin nie rašyŭsia praciahvać vajennuju apieracyju. Upartaść supraciŭleńnia finaŭ pryviała jaho da dumki, što ŭ vypadku prasoŭvańnia ŭhłyb krainy jon sutykniecca z upartym partyzanskim rucham. Navat try miesiacy vajny surjozna źniakrovili savieckuju armiju. Dyj sankcyi Jeŭropy mieli ŭpłyŭ: SSSR jak ahresara vyklučyli ź Lihi Nacyj.
Terytoryi Finlandyi, što pavodle mirnaj damovy adyšli da Savieckaha Sajuza.
A Finlandskaja Demakratyčnaja Respublika? Pra jaje rezka pierastali ŭspaminać savieckija ŚMI. Adzin tolki Ota Vili Kuusinien (1881—1964) zastaŭsia na publičnaj pasadzie, dažyŭ da starych hadoŭ…
13 sakavika harmaty zmoŭkli. Zimniaja vajna, jana ž «finskaja kampanija», «nieznamienitaja vajna» skončyłasia. Vajavać ź Jeŭropaj Stalin pakul što nie mieŭ mocy.
Žychary Karelii evakuirujucca z terytoryj, jakija, pavodle mirnaj damovy, majuć adyści Savieckamu Sajuzu.
Amal paŭsiudna ŭ Finlandyi stajać pomniki z nadpisam PRO PATRIA – ZA RADZIMU.
Jak by tam ni było, a kraina z nasielnictvam u 3 695 000 čałaviek nie paddałasia hihantu, dzie nasielnictva było kala 180 miljonaŭ.
