Niemałaja rola ŭ pośpiechu našaha śvietłaha biełaruskaha «zaŭtra» naležyć tym, chto zastajecca «za kadram». Jany nia pišuć knih, nie zajmajucca sami palitykaj. Ale robiać dla Biełarusi nia mienš vialikija spravy. Uradženiec Połacku Andrej Makahon nazyvaje siabie ekanamičnym emihrantam. U pieršaj pałovie 1990-ch jon skončyŭ ekanamičny fakultet MDU. Zbudavaŭšy bankaŭskuju karjeru ŭ Maskvie i pryniaŭšy rasiejskaje hramadzianstva, Andrej zastaŭsia biełarusam. Letaś jon staŭ adnym ź inicyjataraŭ konkursu na histaryčny raman. Ź im hutaryć Źmicier Bartosik.
«Nienadziejny» i «Pahonia»
Źmicier Bartosik: Andrej, ci časta Vas mučyć nastalhija pa Biełarusi?
Andrej Makahon: U Maskvie žyvie bahata biełarusaŭ. U nas jość hramada — Biełaruskaje tavarystva imia Skaryny. My ładzim roznyja mierapryjemstvy. Adznačajem štohod Kupalle i Kalady, raz na dva ci try miesiacy sustrakajemsia z nahody jakoj-niebudź padziei. Prychodzić čałaviek tryccać, zaprašajem cikavych ludziej ź Biełarusi. Da nas pryjaždžali Ŭładzimier Arłoŭ, Stanisłaŭ Bahdankievič, Hienadź Sahanovič, Viktar Šałkievič, Lavon Barščeŭski, Hienadź Buraŭkin. Na ŭhodki Aršanskaje bitvy zaprasili Zachara Šybieku. Biełaruskaja ambasada pastajanna ŭstaŭlaje «pałki ŭ koły». Mierapryjemstvy my pravodzim ŭ biblijatecy imia Niakrasava, dzie arandujem zalu. Voś na 25 Sakavika ŭ 2003 h. zaprašali hurt «Stary Olsa», damovilisia ź biblijatekaj. Ale ŭ apošni momant nacisnuli z ambasady — nam admovili. Daviałosia šukać zapasny varyjant. Na kancert pryjšło 300 čałaviek, što dla nas było niečakanaściu.
ZB: A što takoje «Biełaruskaja aŭtanomija»?
AM: Kali pajšła chvala abjadnańnia z Rasiejaj, było stvorana bahata biełaruskich supołak, u jakija zvyčajna ŭvachodzili čynoŭniki, što mieli suviaź ź Biełaruśsiu. Tak jany stvaryli rehijanalnyja aficyjnyja ŭstanovy, kab potym zarehistravać Ahulnarasiejskuju biełaruskuju aŭtanomiju ci Federacyju biełaruskich aŭtanomij (Federacyja nacyjanalna-kulturnych aŭtanomij «Biełarusy Rasiei». — «NN»). Uvajšli tudy aficyjnyja biełarusy, jakich padtrymlivaje ambasada. Nia viedaju, kab jany niešta rabili. Chodziać na Dzień Respubliki — i ŭsio.
ZB: Žyćcia ŭ ich niama?
AM: Ja pra ich žyćcio nia viedaju. My ž ładzim usialakija pikiety. Padčas letašniaha referendumu zładzili pikiet nasuprać ambasady. Pryjšło šmat moładzi. Kali ja jašče vučyŭsia, u nas była studenckaja arhanizacyja «Pahonia». Heta byli studenty ź Biełarusi, što vučylisia ŭ MDU, — jurysty, historyki, ekanamisty, sacyjolahi, ź Instytutu imia Baŭmana pryjaždžali, ciapier studentaŭ ź Biełarusi nia tak šmat. Bolšaść ź ich dałučajucca da našaj hramady. U Maskvie isnuje pieršynstvo pa futbole siarod nacyjanalnych dyjaspar. Tam 24 kamandy. Nie było tolki biełarusaŭ. Ale ciapier my stvarajem kamandu i ŭžo ŭ zimovy kubak budziem hulać.
Žuki ŭ biełaruskim pasolstvie
ZB: A ci byli cikavyja vypadki, dzie prychodziłasia dakazvać, što Vy nia duža rasiejec?
AM: Samyja cikavyja vypadki na biełaruskuju tematyku, jak ni dziŭna, adbyvajucca ŭ ambasadzie. Čatyry hady tamu mianie zaprasili na śviata — Dzień Respubliki. Mnie zachaciełasia znajści adnaho znajomaha, ichniaha supracoŭnika. Ja padyšoŭ da supracoŭnikaŭ pasolstva, spytaŭ pa-biełarusku, jak mnie znajści hetaha čałavieka. Karcina nastupnaja: staić žančyna siarednich hadoŭ, vočy robiacca vialikimi, raziaŭlajecca rot, dziesiacisekundnaje zdranćvieńnie. A potym jana havoryć: «I'm sorry. Just a momant». I źbiahaje.
ZB: A što za ludzi ŭ Maskvie pradstaŭlajuć siońniašniuju Biełaruś?
AM: Mianie niejak zaprasili na sustreču ź biełaruskimi navukoŭcami ŭ ambasadzie. Ja tam takoha nasłuchaŭsia… Ich supracoŭnik pačaŭ nieści łuchtu nakont taho, što my — biełarusy — razam z Rasiejaj zmahajemsia suprać suśvietnaj semickaj zmovy. My tabie, maŭlaŭ, skažam sakretnuju infarmacyju. I na poŭnym surjozie raskazali, što niadaŭna na biełaruska-ŭkrainskaj miažy byŭ zatrymany hramadzianin Izrailu, jaki prylacieŭ z Chajfy ŭ Simferopal. I što ŭ jaho byŭ z saboj vielmi vialiki čamadan. Jon arandavaŭ mašynu, na jakoj pryjechaŭ u Biełaruś. Na majo pytańnie, što u hetym kryminalnaha, jany adkazali, što ŭ hetym čamadanie było dva miljony ciažarnych matak kałaradzkaha žuka. Jon pałovu z hetaha čamadana raspyliŭ pa ŭsioj Ukrainie, astatniaje było padrychtavana dla našaj mirnaj respubliki.
Tavaryšy nervujucca
ZB: Ale niaŭžo niama bolej miesca, akramia ambasady, dzie možna prajavić svaju biełaruskaść?
AM: Časta adbyvajucca spartovyja spabornictvy z udziełam biełarusaŭ. My pastajanna ŭ studzieni chodzim na Kubak sadružnaści pa futbole. Raniej nikoli na našyja ściahi nichto nie reahavaŭ — narmalny ściah i ŭsio. A sioleta pieršy matč mienskaje «Dynama» hulała z kazachami i jakraz na hety matč prypała aficyjnaje adkryćcio. Byli ludzi z ambasady, vice-mer Maskvy dy Mišel Placini. Pačałasia hulnia, ja na balkonie — u manežy «Dynama» nie było trybuny — dastaŭ ściah. Ściah byŭ davoli vialiki, a kali ja jaho apuściŭ uniz, užo potym zrazumieŭ, što na balkonie bolš nie było nivodnaha ściaha, nivodnaha transparanta. Prachodzić chvilin piać, prybiahaje niejki mužyk u cyvilnym i patrabuje, kab ja prybraŭ ściah. Jak vyśvietliłasia — dyrektar futbolnaha klubu «Dynama» (blizki da ŭładaŭ biznesoviec Jury Čyž. — «NN»). Ja spytaŭ, chto jon tut u Maskvie, kab zaminać hladzieć matč. Jon pajšoŭ. Prachodzić jašče piać chvilin. Nas užo sabrałasia šmat, pobač moj maleńki syn, chłopcy paviesili jašče adzin ściah. Prychodzić užo niejki małady čałaviek hadoŭ tryccaci, ad jakoha troški patychaje śpirtnym, ale ŭ supravadžeńni majora milicyi. Jon źviartajecca da hetaha majora z patrabavańniem, kab my źniali ściah. Chłopiec, jak vyśvietliłasia, byŭ supracoŭnikam ambasady. Jon zapatrabavaŭ skłaści akt ab chulihanstvie — jany ličać, što hety flah raspalvaje mižnacyjanalnuju varožaść. Nijakaha pratakołu składziena nie było, ale milicyja paprasiła, kab my ściaha nia viešali, a tolki treśli im, kali našy zabjuć hoł. Unizie siadzić aficyjnaja delehacyja i vielmi nervujecca, kali bačyć uvieś čas pierad vačyma hetaje pałotnišča. Cikava było toje, što maskoŭskija biełarusy stajali z hetym ściaham, a dynamaŭskija fanaty — z čyrvona-zialonym. Ledź da bojki nie dajšło. Heta było vielmi niepryjemna. Ale kali pryjaždžajuć chvareć inšyja ludzi ź Biełarusi z «musulmanskim» ściaham, dyk potym jany sadziacca pad našy ściahi i nikoli nijakich nieparazumieńniaŭ nie byvaje.
ZB: Ci nie zdajecca Vam, što pryjemna być biełarusam na čužynie? Viedaju mnoha ludziej, jakija z palohkaju pierachodziać na biełaruskuju movu, jak tolki pierajaždžajem miažu. Bo sapraŭdy, za biełaruskim KPP možna nie bajacca.
AM: U mianie takoha pačućcia niama. Ja ciapier pačuvajusia jak ekanamičny emihrant. A čamu ja tut, u Rasiei, adkaz tolki adzin — ja zarablaju hrošy, kab praź niejki čas viarnucca dadomu i być ekanamična niezaležnym čałaviekam. Tady možna dazvolić sabie rabić toje, što ja ciapier na Radzimie nie mahu rabić.
Dapamahčy biełaruskaj kultury
ZB: U Biełarusi niemažliva zarabić takija hrošy, jakija Vy zarablajecie u Maskvie?
AM: Heta značna lahčej zrabić u Maskvie. Z maich znajomych usie, chto skončyŭ MDU, spačatku paviartalisia damoŭ, potym, kali Łukašenka pryjšoŭ da ŭłady, znoŭ vyjechali ŭ Maskvu ci Ameryku. Cikava, jak jedzieš na adpačynak za miažu, znajści tam Biełaruś. Ja byŭ u Londanie ŭ a.Alaksandra Nadsana, u Ńju-Jorku sustrakaŭsia z Antonam Šukiełojciem. U Łos-Andželesie — ź siamjoj Vińnickich… Padčas razmoŭ ź imi razumieješ, kolki straciła Biełaruś ź ichnim adjezdam. Niadaŭna musili pryvieźci pareštki Dzianikina sa Złučanych Štataŭ. Voś kali takoje adbudziecca ŭ Biełarusi, faktyčna, budzie padviedziena rysa pad hramadzianskaj vajnoj, jakaja adbyłasia ŭ našaj krainie padčas Druhoj suśvietnaj. A ciapier treba chto jak moža dapamahać biełaruskaj kultury. Razam z Uładzimieram Arłovym my prydumali konkurs pa napisańni sučasnaj histaryčnaj prozy. Viktar Dziatlikovič stvaryŭ cikavy sajt (www.maskva.com. — «NN»), dzie jość naša doška abjaŭ, forumy, histaryčnyja ahlady. Sustrakajucca vielmi cikavyja sajty biełarusaŭ ź inšych krainaŭ.
ZB: A dzie ŭ Maskvie advieści dušu biełarusu?
AM: Dva hady tamu my rabili vystavu Alesia Puškina. U apošni čas źjavilisia biełaruskija restarany. Pieršy — niedaloka ad Krasnaj płoščy. Ale biełaruski kalaryt u ich skančajecca na meniu. Druhi — heta «Krambambula» kala byłoha VDNH. I treci — «Zubr» na praspekcie Miru. Biełarusy Maskvy sustrakajucca taksama ŭ kaściole na śviatočnaj imšy na Vialikdzień i na Božaje Naradžeńnie — niezaležna ad taho, kataliki jany ci pravasłaŭnyja. Kab pačuć z vusnaŭ arcybiskupa Tadevuša Kandrusieviča zvarot na čystaj biełaruskaj movie: «Šanoŭnyja ziemlaki, vinšuju vas sa śviatam».