Na pieršych miescach u śviecie pa doli pierapracavanaha śmiećcia — takija pieradavyja krainy, jak Niamieččyna, Japonija, a taksama Skandynavija. A siarod samych vyhadnych dla pierapracoŭki materyjałaŭ — škło. Jaho možna całkam pierapracoŭvać nieabmiežavanuju kolkaść razoŭ biez straty jakaści.
Kab škło nie raskidvali, a zdavali, u hetych krainach asobnyja kantejniery dla škła stajać kala kožnaha doma. Akramia taho, cełyja butelki prymajuć aŭtamaty va ŭsich vialikich kramach.
Tak vyhladajuć aŭtamaty dla zdačy pustych butelek u Finlandyi.
Šmat u jakich krainach pry nabyćci napoju vy płacicie zakładny košt butelki, jaki paznačajecca na ceńniku. Takuju sistemu prapanoŭvali ŭvieści i ŭ Biełarusi. Heta stymulavała b ludziej zdavać taru. Ale pakul sprava nie zrušyłasia.
«Paru hadoŭ tamu košt butelki pavysili da 10 jeŭracentaŭ, — raskazaŭ «Našaj Nivie» Ervin Holvich, student-architektar z Estonii.
— Zdavać butelki z-pad napojaŭ sapraŭdy vyhadna. Naprykład, «Koła» kaštuje 70 centaŭ, plus 10 — košt butelki. Potym jaje prynosiš nazad u kramu i zdaješ u śpiecyjalny aŭtamat. Na butelkach za paŭhoda možna «naekanomić» na ceły bak bienzinu!» — raskazvaje estoniec.
Ale nie va ŭsich krainach Jeŭropy isnuje takaja praktyka. Ispanka Anchieła Eśpinosa Ruis, jakaja viadomaja našym čytačam pa daskanałym vałodańni biełaruskaj movaj, raspaviała, što vysokija vyniki ŭ pierapracoŭcy śmiećcia dasiahnutyja Ispanijaj vyklučna dziakujučy vielmi śviadomamu staŭleńniu ludziej da sartavańnia.
Šviecyja i Narviehija nastolki prasunulisia ŭ technałohijach pierapracoŭki, što navat zakuplajuć śmiećcie susiednich krain, vialikuju častku jakoha jany spalvajuć, atrymlivajučy tannuju enierhiju i takim čynam aščadžajučy na enierharesursach.
Takimi asablivaściami z nami padzialiŭsia Andrej Katlarčuk, biełarus z Šviecyi.
A Finlandyja navat pradaje pierapracavanaje bijałahičnaje śmiećcie za miažu ŭ jakaści ŭhnajeńniaŭ.
Nie mienš ekanomna ŭ hetaj krainie abychodziacca i z škłom. Pra heta nam raspavioŭ naš čytač Jakub Łapatka, jaki stała žyvie ŭ Finlandyi.
«Kala damoŭ stajać pabudovy ź niehablavanych toŭstych rejek, pafarbavanyja u bieły koler. Takija pabudovy nahadvajuć sadovuju altanku, ale heta miescy zboru śmiećcia. Unutry znachodziacca niekalki asobnych kantejnieraŭ dla roznych bytavych adkidaŭ: papiery, kardonu, bijałahičnych adchodaŭ, mietału i škła.
A šklanaja tara — heta asobnaja pieśnia. Šklanyja butelki zdajucca ŭ aŭtamaty i znoŭ vykarystoŭvajucca pa pramym pryznačeńni», — raspaviadaje spadar Łapatka.
Typovaja budova z kantejnierami dla śmiećcia ŭ Finlandyi: čysta i zakryta.
Placoŭka pa zbory śmiećcia ŭ Minsku.
Placoŭka pa zbory śmiećcia ŭ Baranavičach: jak ža ŭsio nieprezientabielna i nieakuratna.
Jakub Łapatka vyčytaŭ u finskaj presie takija ličby: pry vykarystańni adnoj tony šklanoha boju źbierahajecca 650 kh nieabchodnaha dla šklanoj vytvorčaści piasku, 205 kh sody, 190 kh vapniaku i 80 kh palavoha špatu. Bolš za toje, heta jašče i daje ekanomiju enierhii, bo bitaje škło płavicca pry mienšaj tempieratury, čym sumieś hetaj syraviny.
Płastyk vs škło
Paraŭnajcie ličby, jakija pakazvajuć dolu vykarystańnia płastykavaje tary dla raźlivu napojaŭ u roznych krainach:
- Biełaruś — 80%
- Rasija — 60%
- Niamieččyna i Bielhija — 3—4%.
Dasiahnuć stanoŭčych zruchaŭ u hetym kirunku Rasii dapamahła pryniataja ŭ 2017 hodzie zabarona na prodaž i vytvorčaść piva ŭ polietylenavych butelkach abjomam bolš za 1,5 litra.
U zhadanych vyšej zachodnich krainach pić piva z płastykavaj butelki ŭvohule ličycca durnym tonam.
Čamu ž raźvityja krainy imknucca da pašyreńnia vykarystańnia šklanoje tary?
«Akramia taho, što škło — ekałahična čysty pradukt, jaki možna vykarystoŭvać biaskonca, istotnym arhumientam na karyść šklanoje tary jość toje, što jana nie škodzić zdaroŭju, u adroźnieńnie ad płastykavaj butelki, jakaja źjaŭlajecca niebiaśpiečnaj dla zdaroŭja», — raspaviadaje inžynier achovy navakolnaha asiarodździa Hrodzienskaha škłozavoda Taćciana Łuń.
U vytvorčaści PET vykarystoŭvajecca dybutyłftałat, jaki maje ŭłaścivaści pierachodzić (chacia i ŭ nievialikich kolkaściach) u charčovuju pradukcyju i moža nanieści škodu endakrynnaj i niervovaj sistemam čałavieka. Časta vytvorca dadaje va ŭpakoŭku i inšyja taksičnyja rečyvy, jakija zdolnyja nazapašvacca ŭ arhaniźmie i škodzić zdaroŭju. Pryčym, čym bolš času napoj znachodzicca ŭ takoj butelcy, tym bolš chimikataŭ traplaje ŭ jaho skład.
Najlepš «ubiraje» ŭ siabie škodnyja rečyvy ałkaholnaja pradukcyja. Naprykład, harełku i inšyja mocnyja napoi nikoli nie raźlivajuć u PET navat u Biełarusi, ale vielmi časta možna sustreć tannaje «pładova-jahadnaje» mienavita ŭ płastykavaj butelcy, nie kažučy ŭžo pra piva.
«Viadoma, šklanaja tara daražejšaja za płastykavuju, ale lepš nie ekanomić na svaim zdaroŭi» — upeŭnienaja Taćciana.
Što robiać sa šklanym śmiećciem u Biełarusi?
Što adbyvajecca z tym śmiećciem, jakomu dastaŭsia honar być pierapracavanym? Davajcie razhledzim heta padrabiazna na prykładzie škła.
Infahrafika: Vola Aficerava
Bujnym pierapracoŭščykam škła ŭ našaj krainie źjaŭlajecca AAT «Hrodzienski škłozavod».
Uviadzieńnie ŭ skład šychty (sumiesi dla pryhatavańnia škła) škłaboju skaračaje zatraty enierhii pry vytvorčaści šklanych vyrabaŭ: na kožnyja 10% dadadzienaha škłaboju spažyvańnie enierhii źnižajecca na 3%, a ŭličvajučy, što kožnaja butelka składajecca pryblizna z 60% škłaboju, ekanomija enierhii składaje kala 20%.
Pavodle źviestak dziaržaŭnaj ustanovy «Apieratar druhasnych materyjalnych resursaŭ», za 2016 hod u Biełarusi sabrali i nakiravali na pierapracoŭku 160 tysiač ton škła. Zachavanaj dziakujučy hetamu elektryčnaj enierhii chopić na ceły miesiac dla žycharoŭ Mahilova.
Pry hetym na terytoryi našaj krainy było vykarystana tolki 30 tysiač ton škłaboju, a astatnija 130 tysiač my pradali susiednim krainam.
U 2017 hodzie hetyja ličby vyraśli: było sabrana 180 tysiač ton šklanoha śmiećcia, vykarystana na terytoryi krainy kala 50 tysiač ton.
A jašče niekalki hod tamu dla patańnieńnia vytvorčaści Biełaruś zakuplała škłaboj za miažoj. Tak što prahres jość, tolki chaciełasia b, kab jon išoŭ chutčej.
Uvohule ž, situacyja sa zboram śmiećcia ŭ nas składvajecca takim čynam: tolki kala 15% usich adkidaŭ u Biełarusi pierapracoŭvajecca, astatniaje zvozicca na zvałki. 15% — heta bolš, čym u Rasii i Ukrainie, ale mienš, čym u našych zachodnich susiedziaŭ. Kałasalnyja resursy kraina ŭsio jašče zakopvaje ŭ ziamlu.
