Biełarusy vučacca za miažoj, i heta ŭžo nikoha nie ździŭlaje. Ale kali, advučyŭšysia, jany viartajucca, heta vyklikaje pytańni. My zadali takija pytańni vypusknikam zamiežnych adukacyjnych prahram, jakija pracujuć u Biełarusi, piša Radyjo Svaboda.
«U mianie nie było b enerhii zmahacca za hiendernuju roŭnaść u inšaj krainie»
Alaksandra Dzikan, skončyła mahistraturu ŭ Mižnarodnym instytucie sacyjalnych daśledavańniaŭ, Haaha, Niderlandy
— Ja z 15 hadoŭ była aktyvistkaj u hramadzianskim sektary. Potym atrymała ekanamičnuju adukacyju — pa specyjalnaści była markietolaham. I ja razumieła, što majoj adukacyi ŭ ekanamičnaj sfery niedastatkova, kab raźvivacca ŭ hramadzianskim sektary, u tematycy pravoŭ čałavieka.
U Niderlandach ja vučyłasia pa specyjalnaści «Pravy čałavieka i hiender». Raniej ja nie zadumvałasia nakont hienderu. A kali pačała vučycca, mianie stała heta čaplać. Ja natchniłasia i zrazumieła, što heta toje, što mianie budaražyć.
I kali viarnułasia ŭ Biełaruś, užo pačynała šukać pracu mienavita ŭ hiendernaj sfery. Ja stała zasnavalnicaj arhanizacyi «Jaje pravy», ciapier my abaraniajem i prasoŭvajem pravy žančynaŭ. I sprabujem natchnić ich. Bo isnuje šmat barjeraŭ, u tym liku ŭnutranych, u samich žančynaŭ, kab stanavicca paśpiachovymi liderkami ŭ svaich sferach.
— Nie było dumak, kab zastacca?
— Vy viedajecie, niejak nie było. Ja aryjentavałasia na toje, što pavučusia i pryjedu ŭ Biełaruś zajmacca tym, što mnie było na toj momant cikava. Nie było žadańnia zastavacca. Maja sfera — hiender — dastatkova składanaja. Ja dumaju, u mianie nie było b enerhii zmahacca za hiendernuju roŭnaść u inšaj krainie. Chaciełasia hetym zajmacca ŭ Biełarusi.
— Čamu varta viartacca ŭ Biełaruś?
— Na toj čas u mianie tut užo skłałasia prafesijnaje koła. Heta tyja ludzi, z kim pryjemna pracavać.
U Biełarusi šmat perspektyvaŭ i mahčymaściaŭ, kab rabić štości ŭnikalnaje, što jašče nichto nia robić. Uziać voś moj sektar: tut tak šmat, z čym možna pracavać.
Tak, heta drenna, kali ŭ krainie jość peŭnyja prablemy. Ale ź inšaha boku, heta mahčymaść dla prafesijnaj samarealizacyi — vyrašyć niejkija surjoznyja dla krainy pytańni.
«Mnie zdavałasia, ja viarnusia — i ŭsio tut źmianiu»
Aleh Savačka, vučyŭsia adzin semestar u Rurskim universytecie ŭ Bochumie, Niamieččyna
— Kali ja vučyŭsia na chimfaku BDU, ja prajšoŭ na prahramu ŭ Rurskim universytecie. Ciapier ja aśpirant Akademii navuk.
Zamiežnaja adukacyja karysnaja tym, što vyvodzić za miežy ŭžo byccam by ŭstalavanaha śvietapohladu. Ja voś pierastaŭ bajacca razmaŭlać ź inšaziemcami, choć daskanała nia viedaŭ movy. Ci jašče voś. Da Niamieččyny ŭ mianie byŭ vielmi vuzki śviet: advučyŭsia i pajechaŭ adrazu dachaty. A tam adryvajeśsia ad siamji, vymušany stanavicca bolš samastojnym.
— Nia dumali, kab zastacca?
— Tearetyčna zastacca možna było b. Ale ja b usio ž chacieŭ pracavać u Biełarusi, majučy zamiežny dośvied. Mnie chaciełasia žyć tut, ale hetak ža dobra, jak i tam. Moža, heta takoje naiŭnaje žadańnie. Ale mnie składana ŭjavić, jak ja kinu ŭsich svajakoŭ tut, usio, što mnie doraha, i źjedu. Da taho ž ja vučyŭsia na apošnim kursie, i treba było nieŭzabavie abaraniać dyplom.
Ja dumaju, było b dobra, kab bolš ludziej vučylisia za miažoj i viartalisia. Kali ludzi jeduć na adukacyjnuju prahramu z metaj mihravać, dla nas u hetym niama karyści. Takim čynam źjaždžaje nievialikaja prasłojka aktyŭnaj moładzi. Dy i mnie šmat chto kazaŭ: «Čamu ty nie źjaždžaješ?»
Jak zavabić ludziej nazad? Kali rabić dyrektyŭna, nia dumaju, što heta spracuje. Usio adno ludzi znojduć prałaz. Patrebna matyvacyja. A heta takoje hlabalnaje pytańnie.
«Nam kažuć, što ŭ kampanii niama pracy, adpaviednaj našym viedam i adukacyi»
Hanna Radźko, skončyła mahistraturu ŭ Rejnskim Bonskim universytecie Frydrycha Vilhielma, Niamieččyna
— U 2015 hodzie ja skončyła niamieckuju mahistraturu, a potym pracavała ŭ DAAD u Niamieččynie. Heta prahrama studenckich abmienaŭ. Prajekt tyčyŭsia adukacyi i mižnarodnaha supracoŭnictva z usimi ŭniversytetami Niamieččyny. Paśla zaviaršeńnia hadovaha kantraktu ja viarnułasia siudy.
Ja liču, što zamiežny dośvied nie zaŭsiody prosta prymianić u Biełarusi. Nie mahu skazać, što na mianie navalilisia prapanovy pracy, kali ja viarnułasia. Ja sama šmat kudy padavałasia, ale nie skazała b, što atrymlivała šmat zaprašeńniaŭ na pracu.
— Heta značyć, što zamiežnaja adukacyja ŭ Biełarusi nia cenicca?
— Zamiežnaja adukacyja ŭ Biełarusi dapamahaje pakazać, što ŭ ciabie jość vielmi dobryja moŭnyja i kamunikatyŭnyja navyki. Padčas sumoŭja ludzi pazytyŭna reahavali na moj dośvied.
Ale ŭ bolšaści vypadkaŭ vypusknikam zamiežnych prahramaŭ kažuć, što ŭ kampanii niama pracy, jakaja b adpaviadała našym viedam i adukacyi. Pracadaŭcy nia viedajuć, što rabić z takimi vypusknikami, kali pazycyi pad ich umieńni niama, a prapanavać nizki zarobak soramna. Pracadaŭca taksama razumieje, što čałaviek, jaki viedaje niekalki movaŭ, nia budzie doŭha zastavacca na pracy, jakaja jamu chutka moža zdacca sumnaj. Tamu jany dobra ŭzvažvajuć, ci zaprašać takich ludziej da siabie ŭvohule.
Što mohuć rabić takija vypuskniki ŭ Biełarusi? Mahčyma, pracavać jak eksperty, kansultanty, mentary. Kali arhanizacyja nievialikaja, tam niama mahčymaści naniać, skažam, menedžara mižnarodnych prajektaŭ. Ale pracadaŭcy mahli b najmać vypusknikoŭ zamiežnych prahramaŭ u jakaści kansultantaŭ, prymać ich pavodle damovaŭ padradu.
«Za miažoj i bieź mianie dastatkova ludziej, kab niešta źmianiać u ichnym hramadztvie»
Źmicier Vaładźko, vučyŭsia pa prahramie «Susiedzi 3.0» i Erasmus+, Narva, Estonija
— U mianie svoj sacyjalny prajekt «Respublika soniejka», dzie my pracujem ź ludźmi, jakija majuć syndrom Daŭna. Hetaja zaduma ŭ mianie była jašče sa studenckich časoŭ, kali ja vučyŭsia na hieafaku BDU. Ale ja nia viedaŭ, što mahu zrabić. Potym trapiŭ na biełaruska-ŭkrainska-polskuju prahramu «Susiedzi 3.0», dzie maje dumki skłalisia ŭ pazł.
A sioleta ja jašče źjeździŭ na tydniovuju prahramu «Raznastajnaść. Sacyjalnyja aktyŭnaści», jakaja prachodziła ŭ Narvie, u Estonii. Dla mianie byŭ klasny dośvied, bo ja daviedaŭsia, čym žyvuć inkluziŭnyja arhanizacyi ŭ Armenii, Estonii, Ukrainie, Łatvii, Litvie.
U nas, naprykład, ludzi z syndromam Daŭna nia mohuć atrymlivać adukacyju ŭ zvyčajnaj siaredniaj škole, choć u krainie šmat kažuć pra inkluziju. A ŭ Litvie heta projdzieny etap. Tam składanaści tolki z pracaŭładkavańniem.
Kali ty bačyš, jak pracujuć z hetaj temaj u inšych krainach, to razumieješ, u jakim kirunku tabie treba pracavać dalej.
— A vy nie razhladali adukacyjnyja prahramy jak mahčymaść zastacca za miažoj?
— Ja lublu Biełaruś. Kali ŭ niejki momant daviadziecca źjechać z krainy, ja nia budu rabić heta praz takija prahramy. Dla mianie siońnia najbolš kaštoŭnaje — heta mahčymaść pavučycca i pahladzieć, jak inkluzija ŭkaraniajecca za miažoj.
Paśla ŭdziełaŭ u takich prahramach mahu skazać, što biełarusy šmat lanujucca. Śviet imkliva raźvivajecca, a my krok za krokam tolki dahaniajem inšyja krainy. Tamu ja ŭpeŭnieny, što za miažoj i bieź mianie dastatkova ludziej, kab niešta źmianiać u ichnym hramadztvie. Ja bolš patrebien tut.
«Biez usialakich škadavańniaŭ viarnułasia ŭ Biełaruś. Bo tut vielmi šmat mahčymaściaŭ u majoj sfery»
Julija Michaluk, mahistratura ŭ Vestminsterskim universytecie, Londan, Vialikaja Brytanija
— Adrazu paśla žurfaku ja pryjšła pracavać u IT-kampaniju jak resurs-menedžar. Prosta rabiła ŭsio toje, što mnie zahadvali. Z časam heta dajšło da aŭtamatyzmu i stała ŭžo nia tak cikava. Kali ja pačała «ŭpiracca ŭ stol», vyrašyła pajści ŭdaskanalvacca. U adzin cudoŭny dzień ja prajšła na mahisterskuju prahramu pa pijary ŭ Londanie.
Kaštoŭnaść majho navučańnia była nia stolki ŭ specyjalnaści, jak u padychodach da vučoby. Samaje hałoŭnaje, što ja vyniesła z prahramy — heta jak pracavać ź infarmacyjaj u vialikich abjomach.
Ja prajšła praktyku pa pijary i pabačyła, što ŭ hetaj prafesii patrebny nie takija vialikija vysiłki, jak u IT. A kamunikacyju i suviaź z hramadzkaściu, čamu ja vučyłasia ceły hod, uklučaje ŭ siabie lubaja praca, kali ty kantaktuješ z klijentami. Na novaj pracy ŭ biełaruskaj IT-kampanii ja nie pišu pres-relizaŭ, ale kantaktuju z klijentami, viadu šmat pieramovaŭ. I heta važny składnik majoj pracy.
A jašče davodzicca rabić vielmi šmat analityki. Ja pracuju jak biznes-analityk i product manager. Bieź intensiŭnaj padrychtoŭki, jakuju ja atrymała ŭ Brytanii, było b bolš składana raspracoŭvać prajekty i stvarać pratatypy.
Ja biez usialakich škadavańniaŭ viarnułasia ŭ Biełaruś. Bo tut vielmi šmat mahčymaściaŭ u majoj sfery. Jość cikavyja prajekty, šmat varyjantaŭ, jak možna raźvivacca.
Paśla prahramy ja viarnułasia z novym śvietapohladam, novymi kaštoŭnaściami, inšym myśleńniem. Ja zrazumieła, što mnie padabałasia ŭ staroj pracy, a što nie. Kali ja viarnułasia, ja ŭžo viedała, jakoha kštałtu pracu ja chacieła b, što ja chaču ad jaje atrymlivać i čamu jašče chaču vučycca.
Kali padumać, ciapier ja absalutna inšy čałaviek.
