Illa, Nadzieja i Filip.
«Kali dzieci byli mienšyja, ja prosta abvodziła ich stupni ałoŭkam na kardoncy, a potym išła z hetym u kramu. Na miescy prykładała papierki da abutku i rabiła vybar stroha pa raźmiernaj sietcy. Brać z saboj u kramu dziaciej navat u try hady jašče biessensoŭna: jany nie mohuć ničoha raskazać pra svaje adčuvańni. Užo hod ź piaci pačynajuć dapamahać: pakazvajuć, dzie ciśnie, čamu im niekamfortna. Akramia taho, u starejšaha Illi ŭžo sfarmiravaŭsia zvod stupni, jość padjom — biez prymierki abirać abutak u hetym vypadku składana», — raskazvaje pa darozie ŭ kramu Nadzieja.
U sietcy Shagovita, dzie my siońnia budziem šopicca, pradajecca abutak, jaki paŭtaraje anatamičnyja asablivaści noh. Usie čaraviki, tufli i sandali majuć supinatar, jaki dapamahaje pravilna raźmierkavać nahruzku na stupniu padčas chadźby.
Na palicach — pamiery ad 19-ha da 42-ha. Tak-tak, choć tut i abuvajucca dzieci, u niekatorych ź ich nohi ŭžo ŭ pieršym kłasie amal jak u darosłych.
Jak abrać pravilny pamier? Kansultanty Shagovita rajać paprasić dziciaci ŭstać padčas prymierki, pasunuć palcy nahi maksimalna blizka da naska — kali pamiž zadnikam i nahoj dziciaci zmoža prajści palec — heta dobry varyjant na bližejšy siezon.
Illa ź Filipam zalatajuć u kramu i adrazu kidajucca da spartyŭnaha abutku ź jarkimi matuzkami. U starejšym uzroście ŭ abnaŭleńni harderoba źjaŭlajucca novyja prablemy: nie zaŭsiody toje, što padabajecca baćkam, akazvaje taki ž vaŭ-efiekt na dziaciej. Davodzicca iści na chitryki:
«Zvyčajna ja starajusia zvuzić im vybar. Abiraju niešta sama, prapanoŭvaju — im praściej pahadzicca. Kali ž syny kateharyčna suprać, ja ich nie hvałtuju: usio ž u dziaciej, na maju dumku, pavinna być i svajo mierkavańnie, musić farmiravacca hust», — dzielicca łajfchakami ŭ vychavańni Nadzieja.
Kansultantka kramy Kaciaryna kaža, što sučasnyja biełaruskija baćki, jak i dzieci Nadziei, addajuć pieravahu kežuał-varyjantam, a nie kłasicy. A kali dazvalaje školnaja forma i dres-kod, zamiest tufiel čornaha koleru nabyvajuć jak minimum sinija — užo niejkaja raznastajnaść.
Paśla niekalki prymierak i mini-sprečak (Filip, naprykład, doŭha nie moh zrazumieć, čamu jamu nielha novyja šlopancy, jašče ž leta na dvare), siamja spyniajecca na voś hetych parach.
«Pierš za ŭsio, u abutku ja źviartaju ŭvahu na materyjał: jon pavinien być naturalnym. I na svaje taktylnyja adčuvańni: kali ja razumieju, što zadnik dubovy, ćviordy, takoje ja svaim dzieciam nie nabudu. Plusam budzie miakkaja ściłka ŭnutry. Na hetaj pary dla Filipa spyniłasia ŭ tym liku tamu, što tut jość lipučki: u dziciačym sadku ź imi budzie praściej upravicca. Uvohule, my starajemsia mieć jak minimum dźvie pary abutku roznaha pryznačeńnia: dźvie pary kied, dźvie pary čaravikaŭ i hetak dalej. Nie daju pryzvyčaicca nazie da peŭnaj formy abutku», — tłumačyć svoj vybar maci.
Pytajemsia, nakolki taki padychod «bje» pa siamiejnym biudžecie.
«Nam pašancavała, što ŭ nas abodva chłopčyki. Tamu kali abutak maje dobry vyhlad, to Filip danošvaje za Illoj», — adkazvaje Nadzieja.
Kamientar artapieda
U jakaści ekśpierta siońnia vystupaje dziciačy traŭmatołah-artapied miedycynskaha centra «Łade» Natalla Naryškina:
«Hałoŭnaja zaŭvaha: niepažadana, kab małodšyja dzieci danošvali abutak za starejšymi. Navat kali brat ci siastra pachadzili ŭ abutku ŭsiaho miesiac ci dva i źniešnie jon vyhladaje jašče ničoha. Sprava ŭ tym, što kałodka ŭžo paśpieła paddacca ekspłuatacyi nahi papiaredniaha haspadara. I kali abutak nadziavaje inšy čałaviek, jaho nazie davodzicca ci paddacca najaŭnaj defarmacyi kałodki, ci nanoŭ defarmavać jaje pad svaju nahu — heta niapravilna. Treba nasić svoj, rodny abutak».
Što jašče treba viedać pra farmiravańnie stupniaŭ u dziaciej, i jak na heta ŭpłyvaje abutak?
«Naša naha (padoŭžny, papiaročny zvod stupni) aktyŭna farmirujecca da siamihadovaha, školnaha ŭzrostu. Paśla idzie praces dafarmiravańnia pa miery rostu stupni.
My ŭsie naradžajemsia z nahami, jakija pieradajucca nam u spadčynu ad baćkoŭ, babul i dziadul. Ale majučy mahčymaść skarektavać niejkuju prablemu, my pavinny jaje vykarystoŭvać — tym ža abutkam, naprykład.
Amal usie dzieci da troch hod majuć upłaščeńnie padoŭžnaha zvodu stupniaŭ — heta narmalnaja fizijałahičnaja rysa. Farmiravacca zvod pačynaje z taho momantu, jak dzicia ŭstaje na nohi — u čatyry hady zvod užo bačny. Sapraŭdnaja defarmacyja stupni, jakoj patrabujecca bolš radykalnaja karekcyja (hipsavymi paviazkami ci łanhietami), bačnaja ad naradžeńnia. Kali dzicia praminuła hetuju stadyju, značyć kazać niešta pra jaho stupniu možna budzie ŭžo tady, kali jano stanie na nohi: płoskaja stupnia ci nie, pravilna staić ci nie zusim.
U bolšaści dziaciej daškolnaha ŭzrostu majecca taja ci inšaja defarmacyja nižniaj kaniečnaści, u zaležnaści ad taho, nakolki tam dobry myšačny karkas. Kali jon słaby, budzie ch-valhusnaje adchileńnie (piatka zavalicca ŭnutr). Budzie varusnaja defarmacyja — piatka zavalicca vonki. Ad taho, nakolki dzicia dužaje, budzie zaležyć forma jaho stupni.
Kali dzicia pačynaje nasić abutak, abaviazkova abirajcie maksimalna kamfortnyja varyjanty. Dobraja para — heta, pierš za ŭsio, ustojlivy zadnik, jaki vydatna ŭtrymlivaje piatku. Akramia taho, abutak pavinien być z naturalnaj syraviny. Ni ŭ jakim razie nie sintetyčny — barani boža našych dziaciej ad takoha.
Važnaja taksama zašpilka: pažadana, kab jana znachodziłasia na ŭzroŭni ščykałatki, halonkastupniovaha sustava.
Abaviazkovaja prysutnaść supinatara — padušački, jakaja padtrymlivaje zvod stupni. Dzieci ŭ małym uzroście mała siadziać na miescy, jany pastajanna biehajuć i daśledujuć śviet — najaŭnaść supinatara ablahčaje praces chady i źmianšaje stamlalnaść. A voś artapiedyčny abutak raju nabyvać tolki kali ŭ małych jość kankretnyja prablemy.
Voś tak vyhladaje ŭ abutku supinatar.
Asobna skažu pra abcasy. Čym raniej dziaŭčaty stanuć na vysokija abcasy, a značyć sutyknucca ź niapravilnym raźmierkavańniem vahi cieła na płošču stupni (jana budzie iści, u asnoŭnym, na piaredniuju jaje častku), tym horš. Svavolić z takimi rečami nielha. Maksimalna dazvoleny abcas, pakul naha farmirujecca, — 2-3 santymietry, heta zručna i pravilna. Usio, što vyšej, kaniečnie, pryhoža, ale drenna ŭpłyvaje na zdaroŭje.
Abutak treba vybirać pamier u pamier — darosłyja ž sabie nie nabyvajuć paru, u jakoj buduć «šlopać»? Kali chočacca zekanomić, lepš ekanomcie na sukienkach ci nahavicach. Adzieńnie nijak nie farmiruje dziciačuju postać. A voś dobry abutak upłyvaje na takija rečy.
Asnoŭnaja prablema, ź jakoj da nas prychodziać maleńkija pacyjenty — heta płoska-valhusnaja defarmacyja stupni. Jak zrazumieć, što treba iści da doktara? Samaje pieršaje — kali vaš naščadak sam skardzicca, što ŭ jaho balać nohi. Taksama treba pakazacca śpiecyjalistam, kali dzietki drenna śpiać pa načach i chutka stoptvajuć abutak», — raspaviała «NN» Natalla Naryškina.
A jak vy abirajecie abutak dzieciam? Ź jakimi ciažkaściami sutykalisia? Pišycie ŭ kamientarach!
ZAT «Handlovy dom «ŠahaVita» UNP 191296115
