Były polski pasoł u Minsku Lešak Šarepka rezka vykazaŭsia na adras Alaksandra Łukašenki i biełaruska-rasijskich adnosin. Častka žurnalistaŭ usprymaje Łukašenku adzinym harantam biełaruskaj niezaležnaści i suvierenitetu, a Łukašenka nie harant, a mahilščyk, napisaŭ Šarepka. Mienavita šmathadovaja palityka Łukašenki spryčyniłasia da ciapierašniaj situacyi i dała Kramlu padstavy dla ažyćciaŭleńnia takoj palityki datyčna Biełarusi, piša były polski dypłamat, a ciapier analityk. Receptam dla Biełarusi Šarepka ličyć niadaŭni armianski scenar, dzie hramadzianie «mirna nahadali ŭładzie, chto jość suvierenam u dziaržavie». Šarepka ličyć, što takoje raźvićcio padziejaŭ dazvolić biełarusam «zmahacca za spraviadlivyja ŭmovy supracy z Maskvoju» i dapamoža Ukrainie. Jon ličyć, što hetyja pytańni nielha pakidać na Łukašenku, ale sumniajecca, ci zdolnyja biełarusy na armianski varyjant pratestu.
Analizujučy hetyja razvažańni byłoha ambasadara Polščy ŭ Biełarusi, nieabchodna zasiarodzicca na čatyroch istotnych čyńnikach.
Pa-pieršaje, z punktu hledžańnia łohiki paraŭnańnie armianskaj i biełaruskaj situacyjaŭ jość paraŭnańniem čyrvonaha z kvadratnym. Łohika armianskaha pratestu ŭ krasaviku—mai 2018 h. była vyklikana najpierš i vyklučna ŭnutranymi čyńnikami. Pry hetym, hieapalityčnaja situacyja vakoł Armienii tolki padkreśliła vyklučna ŭnutrany efiekt takoha pratestu.
Tut dastatkova zhadać davoli spakojnuju reakcyju rasijskaha Ministerstva zamiežnych spravaŭ, jakoje ŭ svajoj zajavie zaklikała palityčnyja siły Armienii da kanstruktyŭnaha dyjałohu i vykazała hatovaść da ŭzmacnieńnia supracy pamiž dźviuma krainami. Inšymi słovami, takoje ŭspryniaćcie armianskich padziejaŭ rasijskimi uładami tolki padkreślivaje abmiežavanaść hieapalityčnaha manieŭru dla Armienii va ŭmovach terytaryjalnaha kanfliktu z Azierbajdžanam i histaryčna abumoŭlenych składanych adnosinaŭ z Turcyjaj. Pry hetym, padčas pratestaŭ pytańnie isnavańnia Armienii jak niezaležnaj dziaržavy nichto nikoli nie abmiarkoŭvaŭ.
Pa-druhoje, u Biełarusi hieapalityčnaja situacyja zusim inšaja i zajavy kramloŭskich palitykaŭ majuć naŭprostavuju prajekcyju na pytańnie biełaruskaj niezaležnaści i suvierenitetu. U adroźnieńnie ad Armienii, jakaja z Rasijaj nie miažuje, praciahłaść biełaruska-rasijskaj miažy składaje 1283 km.
U vypadku hipatetyčnaha ŭstalavańnia kantrolu nad Biełaruśsiu, Rasija atrymlivaje amal 400 km biespasiaredniaj miažy z Polščaj u dadatak da ŭžo isnaha kavałku ŭ Kalininhradskaj vobłaści. Tamu padtrymka biełaruskaj niezaležnaści musić być klučavym pytańniem biaśpieki dla Polščy i krainaŭ Bałtyi. Dośvied padziejaŭ u Hruzii i Ŭkrainie pakazvaje, što Kreml moža vierałomna parušać terytaryjalnuju cełasnaść svaich susiedziaŭ. Pry hetym, dziejnaja sistema mižnarodnych adnosinaŭ stavić Rasiju ŭ pryvilejavanaje stanovišča praz najaŭnaść stałaha miesca ŭ Radzie Biaśpieki AAN i značna abmiažoŭvaje efiektyŭnaść mižnarodnych palityčnych sankcyjaŭ. Inšaja sprava, što ŭ Biełarusi adsutničajuć niejkija etničnyja kanflikty i terytaryjalnyja aŭtanomii. Adnak, u peŭnych umovach ich adsutnaść naadvarot moža zaachvocić kramloŭskich jastrabaŭ da ŭstalavańnia kantrolu nad usioj terytoryjaj Biełarusi, što de-fakta budzie aznačać likvidacyju dziaržaŭnaści. I tut ciažka nie pahadzicca z Šarepkam, bo sama najaŭnaść kramloŭskaj rytoryki, što naŭprost tyčycca pytańniaŭ niezaležnaści i suvierenitetu Biełarusi, jość vynikam šmathadovaj palityki Łukašenki.
Pa-treciaje, varta zadacca pytańniem, ci źmiena ŭłady ŭ Armienii dapamahła hetaj krainie damahčysia «spraviadlivych umovaŭ supracy» z Maskvoj?
Adkaz na hetaje pytańnie vidavočny — nie! Kab atrymać taki farmat supracy ad ciapierašnich rasijskich uładaŭ, treba albo hieahrafična być adnosna daloka ad Rasii jak, naprykład, Vienhryja, albo mieć mocnuju ekanomiku nakštałt Finlandyi. Na žal, ni taho, ni inšaha Biełaruś nie maje. Zrešty, z padobnaj prablemaj sutykajucca i inšyja byłyja sacyjalistyčnyja krainy. Hetuju situacyju varta prailustravać słovami vienhierskaha premjera Viktara Orbana. Kažučy pra nieabchodnaść vybudoŭvańnia adaptyŭnaj i šmathrannaj palityki datyčna Rasii, jon pravodzić vyrazny padzieł pamiž pytańniami biaśpieki i ekanomikaj. Pry hetym Orban padkreślivaje histaryčna abhruntavanuju nieabchodnaść dadatkovych i padvyšanych harantyjaŭ biaśpieki dla Polščy i krainaŭ Bałtyi z boku ES i NATA. Inšymi słovami, toj farmat dačynieńniaŭ z Rasijaj, jaki moža dazvolić sabie Vienhryja, źjaŭlajecca niedazvalalnaj raskošaj nie tolki dla Biełarusi, ale navat dla šerahu krainaŭ NATA.
Pa-čaćviortaje, naŭrad ci realizacyja armianskaha scenaru ŭ Biełarusi istotna dapamoža Ukrainie. Varta razumieć, što na hipatetyčnyja pratesty ŭ Biełarusi Kreml chutčej za ŭsio adreahuje nie jak na armianskija padziei viasny 2018 h., a jak na ŭkrainski Jeŭramajdan.
Dadatkovuju ryzyku niasuć užo isnyja ŭ Biełarusi rasijskija vajskovyja abjekty, a taksama faktyčnaja adsutnaść miažy pamiž dźviuma krainami.
Hipatetyčny masavy ŭvod rasijskich vojskaŭ na terytoryju Biełarusi z metaj viartańnia «kanstytucyjnaha paradku» budzie aznačać nie tolki likvidacyju biełaruskaha suvierenitetu, ale mieć naŭprostavuju niebiaśpieku dla Ŭkrainy na praciahu ŭsich 1084 km biełaruska-ŭkrainskaj miažy. Nielha taksama zabyvacca i pra toje, što Łukašenka zaŭsiody znachodziŭ supolnuju movu z kožnym z ukrainskich prezidentaŭ i premjeraŭ, kim by toj ni byŭ.
Takim čynam, armianski scenar, prapanavany biełaruskamu hramadstvu Leškam Šarepkam u jakaści receptu dla kontrdziejańniaŭ suprać kramloŭskaj palityki, nie tolki nie adpaviadaje ciapierašniaj biełaruskaj situacyi, ale niasie jašče bolš patencyjnych ryzykaŭ, vynikam jakich moža być strata biełaruskaj niezaležnaści i suvierenitetu. Hetaja patavaja situacyja anijak nie aznačaje racyju tych, chto śćviardžaje, što Łukašenka jość harantam biełaruskaj niezaležnaści. Prosta tyja biełaruskija palityčnyja siły, chto b chacieŭ uziać na siabie adkaznaść za arhanizacyju hipatetyčnych pratestaŭ suprać dziejnych uładaŭ, musiać uśviedamlać uvieś mahčymy ŭzrovień niebiaśpieki ad mahčymaj reakcyi Kramlu dla suvierenitetu Biełarusi i być hatovymi da nieadkładnych i hałoŭnaje efiektyŭnych kontrzachadaŭ jak unutry krainy, tak i na mižnarodnaj arenie.
* * *
Kirył Kaścian (nar. 1982) — vypusknik fakulteta mižnarodnych adnosin BDU, doktar prava (dysiertacyju abaraniŭ u Bremienskim univiersitecie, Niamieččyna).
