Moj starejšy syn hod tamu atrymaŭ atestat i ciapier vučycca na druhim kursie Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta. Maja siaredniaja dačka skančaje škołu sioleta. A mienšamu chutka iści ŭ sadok. Tak što ja advučyŭsia ŭ škole ŭžo trojčy i nie biez unutranaj radaści rychtujusia da čaćviortaha razu.
Maje dzieci chadzili ŭ roznyja himnazii, licei, mnie jość što supastaŭlać.
Kłasna, što Viktar Prakapienia ŭźniaŭ temu adaptacyi adukacyi da sučasnaha śvietu i novaj ekanomiki — tym bolš paśla vysokaj narady.
Bolšaść taho, što ja čuŭ pra adukacyju ad vysokich čynoŭnikaŭ, absalutna adarvana ad realij žyćcia. Jany nie razumiejuć, što možna, a čaho niemahčyma dabicca ad siońniašnich dziaciej, siońniašnich baćkoŭ i siońniašnich piedahohaŭ. U vyniku stan adukacyi «na papiery» zastajecca adarvany ad stanu jaho «ŭ rečaisnaści».
U idejach Prakapieni ja baču zdarovy sens, ale baču taksama niekalki istotnych pamyłak pierśpiektyvy.
Čytajcie taksama: Prakapienia sfarmulavaŭ 20 prapanoŭ dla školnaj reformy
1. Humanitarnaja adukacyja
Fundamientalnaja prablema biełaruskaj škoły — nie ŭ adsutnaści kursu asnoŭ biznesu, a ŭ poŭnaj dehradacyi humanitarnych kursaŭ.
Techničnaja adukacyja ŭ nas niakiepskaja. A voś u humanitarnaj my z SSSR vyjšli, a nikudy nie pryjšli.
Niadaŭna ja mieŭ natchnialnuju sustreču ŭ PVT, i z taho, što mianie ździviła ź ich dumak: u budučyni ŭ Parku buduć zapatrabavanyja nie tolki technary, a ŭsio ŭ bolšaj miery humanitaryi, bo pieramahać budzie bolš kreatyŭny.
Na žal, ciapierašniaja biełaruskaja škoła (i navat univiersitety) nie hatovaja da hetaha vykliku. Jana zastajecca zasnavanaj na zubreńni, bieskrytyčnym zavučvańni. Zirnicie, jaki nudny, minułaviečny kurs hramadaznaŭstva my majem u škole, dzieci zasynajuć na hetym padručniku, ličbuj jaho nie ličbuj. Tam, dzie treba ŭsio hruntavać na dyspucie, prapanujecca zavučvać terminy i imiony sacyjołahaŭ.
Biez pavarotu da raźvićcia ŭmieńnia razvažać, krytyčna myślić my nie zmožam farmiravać kankurentazdolnych u sučasnym śviecie dziaciej.
Čytajcie taksama: «Tavaryš Karpienka, a ci viadoma Vam, z čaho lubimyja Vami finy pačynali?» Adkaz nastaŭnika ministru adukacyi sabraŭ sotni vodhukaŭ
2. «Ačkaŭciracielstva»
Naša ciapierašniaja škoła pryvučaje dziaciej, z małych hadoŭ, manić. Fizkultura, pracoŭnaje navučańnie, asnovy biaśpieki žyćciadziejnaści navat u staličnych škołach tolki na papiery vykładajucca, a ŭ hłybincy i vykładańnie pałovy pradmietaŭ pieratvaryłasia ŭ prafanacyju.
Kantrolnyja śpisvajucca. Školnyja ekzamieny pieratvarylisia ŭ fokus. Dziaciej padpisvajuć na hazietki, jakich nichto nie čytaje, i zapisvajuć u arhanizacyi, jakija im sto hadoŭ nie patrebnyja. «Hałoŭnaje — rabić vyhlad» — vynosiać jany, i baćkam ciažka hetamu procistajać.
Dzieci niedaatrymoŭvajuć bazavuju dla pieradavych hramadstvaŭ kaštoŭnaść — sumlennaść.
3. Nacyjanalnaja śviadomaść
Prakapienia pra heta nie zhadvaje, ale heta akurat taja śfiera, dzie majem poŭny pravał.
Pakul dzieci buduć vychodzić sa škoły bieź viedańnia nacyjanalnaj movy i biez pašany da nacyjanalnych tradycyj, my nie zbudujem mocnaj i stabilnaj dziaržavy. Usio budzie pieryjadyčna valicca, jak dom biez padmurka.
A viedańnia nacyjanalnaj movy nie dasiahnuć biez pavieličeńnia kolkaści pradmietaŭ, jakija na joj vykładajucca i bieź źmieny mietodyki jaje vykładańnia — patrebnaje pahružeńnie.
Nivodnaja paśpiachovaja kraina Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropy biez hetaha nie abyšłasia.
4. Daškolnaja adukacyja
Prakapienia jaje nie zhadvaje, a tam — bazis. Sami pryncypy daškolnaj adukacyi adstali ad žyćcia, tam zastajecca ŭsio na prymusie i adnoj hrabioncy, a žyćcio ž i ekanomika ŭžo nie takija. Ale, dumaju, i ŭ daškolnaj śfiery taksama ničoha nie źmieniš biez rostu zarobkaŭ.
5. Sistema acenki viedaŭ i vaha dypłoma
Bazavaja prablema našaj škoły i pahatoŭ univieraŭ — heta zavyšanyja adznaki. Atestat tady pačnie canicca, kali nie ŭsie jaho buduć atrymlivać. Školnyja ekzamieny tady buduć ekzamienami, kali ich prymać buduć niezaležnyja kamisii, pa prykładzie CT. A biełaruskija dypłomy tady buduć kaciravacca, kali ich pierastanuć vydavać za sam fakt naviedvańnia zaniatkaŭ i apłaty za navučańnie.
6. Źmiest, a nie forma
Usie horšyja nastaŭniki i dyrektary z majoj praktyki vyjadali mnie i maim dzieciam mazhi niejkimi tupymi praviłami: kolki kletačak adstupać, padpisvać sšytki «vučanica himnazii» ci «vučanica ŭstanovy adukacyi…» Ja traplaju ŭ finskuju škołu: tam siadziać usie jak chočuć, pišuć jak chočuć, chodziać kudy chočuć, apranajucca jak chočuć, ale ž vučacca.
7. Roŭny dostup
Spraščeńnie akredytacyi dla pryvatnych ustanoŭ nie źmienić jakaści adukacyi ŭ cełym. Ja nie suprać hetaha, ale heta nie bačycca mnie klučavym. Naadvarot, kali libieralizavać pryvatnaje školnictva bieź źmienaŭ u školnictvie dziaržaŭnym, my ryzykujem stvaryć darahija elitnyja škoły i niespraviadlivyja pieravahi. Roŭny dostup da adukacyi — nie zahana, a mocny bok biełaruskaj sistemy, i heta treba zachavać. U Amierycy za heta zmahajucca, a nam treba prosta heta nie stracić.
8. Zarobki nastaŭnikaŭ
Ja zhodny z Prakapieniem, što nastaŭnikam treba padniać zarobki. Ale ja staviŭ by hety punkt 1-m, a nie 11-m. Usie prapanovy pra «sponsarskuju dapamohu» škołam ci stvareńnia «ekśpierymientalnych škoł pry PVT» pryviaduć da palapšeńnia adukacyi abranych, elitnaj hrupy — vypadkova ci metava vyznačanaj, ale vuzkaj.
Biez rostu zarobkaŭ nastaŭnikaŭ jak kłasa ŭsie razmovy ab palapšeńni jakaści adukacyi ŭ krainie ŭ cełym zastanucca razmovami.
Infarmacyi ciapier vakoł nas — bieźlič. Piedahoh bolš nie ekskluziŭny nośbit viedaŭ, jakim jon byŭ u biełaruskaj vioscy siaredziny XX stahodździa, ciapier jaho zadača pieradusim — navučyć vučycca, zapalić u dzieciach žadańnie vučycca. Kali ŭ škołach nie budzie kadraŭ, zdolnych da hetaha, to nijakija novyja padručniki, nijakaje abličboŭvańnie nie dapamoža.
Na maju dumku, i prostaje daciahvańnie zarobku piedahoha da siaredniaha pa krainie paśla dziesiacihodździaŭ niedaapłaty nie daść efiektu. Patrebny raśpijarany płan vyvadu zarobkaŭ piedahohaŭ na vyšejšyja za siarednija. Tolki tak my zmožam viarnuć ŭ škoły kadry, zrabić nastaŭnictva modnym.
Ale ž kab hetyja hrošy znajści, pryjdziecca ich ź biudžetnaha piraha niedzie ŭ inšym miescy vyrazać. I pra heta taksama treba havaryć biez papulizmu.
Čytajcie taksama: Andrej Dyńko: Jak biełaruskaja adukacyja robić z padletkaŭ prafanataraŭ
