Viktar Marcinovič reahuje na budzma.by na niadaŭniaje rezanansnaje vykazvańnie Śviatłany Aleksijevič.
Majho pradzieda Amialana zabili nacysty pa navodcy pierapužanaha 14-hadovaha chłopca, jaki potym za savietami byŭ asudžany jak palicaj.
Kali-niebudź ja raspaviadu hetuju historyju padrabiazna.
Pakul ža mahu skazać tolki, što mnie vielmi niepryjemna čuć, jak nobieleŭskaja łaŭreatka nazyvaje maju krainu «krainaj palicajaŭ».
Čałaviek musić dumać, što kaža i jakija nastupstvy budzie mieć pramoŭlenaje. Tym bolš kali hety čałaviek — nobieleŭski łaŭreat. <…>
Adnoj z pryčynaŭ, čamu mova haziety «Praŭda» ŭzoru 1944 hoda znoŭ stała papularnaj siońnia, źjaŭlajecca žadańnie adnavić hieroiku i varožaść toj vajny. Čorna-biełuju sistemu, ułaścivuju lubomu ŭzbrojenamu kanfliktu.
Bo jeździačy na terminałohii bojki, što skončyłasia 75 hadoŭ tamu, vielmi prosta pačynać novyja vojny. Nazyvać kahości «akupantami» ci «fašystami», «banderaŭcami». My ŭsie pamiatajem, jak pad pačatak vajny na ŭschodzie Ukrainy abodva baki z asałodaj naciahvali najmieńnie «fašystaŭ» na tych, chto im supraćstajaŭ.
To samaje nierazumnaje, što možna rabić u XXI stahodździ, — brać sproščanyja jarłyki adhrymiełaj epochi i naviešvać na svaju radzimu samastojna.
Kazać, što Biełaruś — «kraina palicajaŭ», — toje samaje, što prazyvać Niamieččynu krainaj nacystaŭ, Italiju — žytłom fašystaŭ, Ukrainu — łohavam banderaŭcaŭ.
Ja naohuł ździŭlajusia, adkul u hałovach sučaśnikaŭ paŭstaŭ hety prykry vybar: nibyta biełarus moža być ci palicajem, ci partyzanam. My pražyvajem svaje žyćci ŭ łohicy ci to supracivu, ci to kałabaracyi, chranična zabyvajučy, što supraciŭ i kałabaracyja ŭžyvalnyja tolki da situacyi akupacyi.
Majučy svaju ŭłasnuju dziaržavu ŭžo 25 hadoŭ, my musili b pavodzicca i dumać pa-inšamu. Akupacyja, usie jaje vidy, skončyłasia.
Biełaruś — nie kraina partyzan. Biełaruś — nie kraina palicajaŭ. Biełaruś — heta kraina biełarusaŭ, kraina ruskich, kraina palakaŭ, kraina ŭkraincaŭ, litoŭcaŭ, tatar — usich etnasaŭ, jakim cikava žyć na našaj terytoryi. Usie razam my robim ahulnuju spravu, budujučy sad, u kvitnieńni jakoha chacieli b bačyć budučyniu svaich dziaciej.
Pry čym tut akopy? Adkul uvieś čas biarecca Marat Kaziej z hranataj i Paŭlik Marozaŭ, hatovy «stukanuć» na baćkoŭ-kułakoŭ ci palicajaŭ?
Tak, čaściakom sistema tut pavodziła siabie tak, byccam jaje nasielniki — prychadni ź inšych miaścin.
Byccam jany dziejničajuć u varožym atačeńni ludziej, uzhadavanych u inšaj ideałohii. I tamu bieź lutavańnia represij, biez pakazalnych sudovych raspravaŭ, bieź viaźnicy i astrohu jana nie vytryvaje. Ale čamu hetyja isteryki musić padtrymlivać intelihiencyja? Čamu z tysiačahodździaŭ biełaruskaj historyi my musim uvieś čas viartacca da momantu, kali adna akupacyja źmianiłasia inšaj akupacyjaj, adkryvajučy darohu pakručastym losam kštałtu Hienijuš ci Arsieńnievaj?
Hieroika nacyjanalnaj samaści pišacca praz historyi samaachviaravańnia. Panteon ludziej, jakija zakłali etyčnuju sistemu, jakuju ty sam hatovy pierajmać, umiaščaje ŭ siabie tych, chto, akazaŭšysia pierad balučym vybaram, pakłaŭ svajo žyćcio, nie razvažajučy, ci aceniać sučaśniki i naščadki.
U kožnaha naroda jość taki panteon.
I tolki ŭ biełarusaŭ Kalinoŭski akazvajecca «sprečnaj fihuraj», jakoj navat hipatetyčna nie znachodzicca miesca dla truny na radzimie. I tolki ŭ biełarusaŭ samaidentyfikacyja viadziecca z palicajami, jakija dapamahali akupantam pryhniatać i niščyć svoj narod.
Ja nie žyŭ «usio žyćcio ŭ krainie palicajaŭ».
Ja žyŭ siarod suajčyńnikaŭ, jakim televizar, kultura i «lidary mierkavańniaŭ» zaminali pomnić, dzie čornaje, a dzie biełaje.
Ja nie chaču praciahvać hulniu papiarednikaŭ.
To dazvolcie nahadać: Druhaja suśvietnaja skončyłasia.
Jana nie była samaj lutaj vajnoj tut, bo padčas jaje zahinuŭ kožny treci, a padčas «Nieviadomaj vajny» (ci «Kryvavaha patopu» 1654—1667 hadoŭ) tut zahinuŭ kožny druhi.
Ale jašče raz: hetyja vojny skončylisia.
My žyviom u mirny čas, i naša zadača — hety mir zachavać. To adkiniem usie vidy varožaści.
U tym liku samuju papularnuju varožaść biełarusaŭ — varožaść da siabie.
