Kožnyja paru tydniaŭ u Minsku i rehijonach prachodziać demanstracyi ŭ padtrymku Alaksandra Łukašenki ci, jak ich nazyvajuć sami ŭdzielniki, akcyi «Za Biełaruś!». Na hetych akcyjach dobra zaŭvažnaja niaźmiennaja trojca mužčynaŭ, jakija ŭznačalvajuć kałonu. Adzin ź ich zaŭsiody niasie ŭ rukach čyrvona-zialony ściah, druhi — vialikaje ŭkryžavańnie, treci nie niasie ničoha, ale vyłučajecca kałarytnymi vusami.
«Naša Niva» raskazvaje, što heta za piersanažy.
Śpiecnazaviec sa ściaham
Prałukašenkaŭskija šeści pačynajucca i skončvajucca malitvaj. Pierad pačatkam ruchu ludziam tłumačać, što treba śpiavać dziaržaŭny himn i patryjatyčnyja pieśni kštałtu «Dień pobiedy». Kiruje pracesam vysoki baradač: jon pravodzić instruktaž pierad šeściem, razdaje kvietki, nahadvaje, što nie treba adkazvać na ahresiju z boku minakoŭ, kali jana raptam budzie. I paśla zaŭsiody idzie ŭ hałavie kałony.
Mužčynu zavuć Siarhiej Paźniak. Jamu 38 hadoŭ, jon rodam z Baranavič. Žanaty, haduje troch dačok.
Pra siabie Paźniak zvyčajna kaža koratka: były aficer.
Jon i praŭda były vajskoviec. Raniej Siarhiej Paźniak prachodziŭ vajennuju słužbu na roznych pasadach u siłach śpiecyjalnych apieracyj, u 2009 hodzie atrymaŭ nahrudny znak «Dobleść i majsterstva». Dasłužyŭsia da padpałkoŭnika, byŭ kamandziram 91-ha asobnaha bataljona achovy i absłuhoŭvańnia kamandavańnia sił śpiecyjalnych apieracyj Uzbrojenych sił.
Ciapier jon z vojska ŭžo syšoŭ. Svajaki kažuć, što ciapier Paźniak pracuje ŭ Śviata-Jelisaviecinskim manastyry. Da manastyra Siarhiej zaŭsiody byŭ blizki, jašče padčas słužby ŭ vojsku jon uvioŭ tradycyju jeździć bataljonam siudy na Vadochryšča i akunacca ŭ kupiel.
«Kab pracavać ŭ manastyry, nieabaviazkova być manacham. Jość šerah sacyjalniach prajektaŭ, naprykład dapamoha byłym kryminalnikam, ałkaholikam, narkamanam. Manastyr dapamahaje taksama dzieciam-invalidam, — raspavioŭ «Našaj Nivie» blizki da manastyra surazmoŭca. — Raniej Siarhiej pracavaŭ na padvorji «Łysaja hara», arhanizoŭvaŭ pracu i dapamohu byłym asudžanym.
Što tyčycca mitynhaŭ, to jon heta robić absalutna ščyra, nie z padačy kahości, nie za hrošy. A tamu što ščyra vieryć i tak ličyć pravilnym».
«Naša Niva» źviazałasia ź Siarhiejam Paźniakom. Jon paviedamiŭ, što syšoŭ z vojska praz stan zdaroŭja: paškodziŭ nahu, chrybietnik. Ciapier sapraŭdy zarablaje na žyćcio pracaj u manastyry, nu i plus vajskovaja piensija. Praŭda, kim kankretna jon pracuje, Siarhiej nie skazaŭ — maŭlaŭ, biez błasłaŭleńnia baciuški pra manastyrskija spravy raskazvać nie varta.
Raspavioŭ jon i pra svaje pohlady na padziei apošnich miesiacaŭ.
«Zadača pratestoŭcaŭ była zładzić pieravarot, jak va Ukrainie ci Kirhizii. Ale ludziam nie pakazali videa, dzie hetyja pratestoŭcy kankretna źbivali AMAP. A paśla hetaha AMAP daje adkaz, i heta ŭžo pakazvajuć ludziam: voś, hladzicie, što robicca!»
A što ž tady sa strełam u žurnalistku «Našaj Nivy» Natallu Łubnieŭskuju, jakoj u nahu siarod biełaha dnia streliŭ siłavik? Biez usiakich pryčyn. Heta byŭ adkaz na što?
«Dy nie biarycie vy adzinkavyja vypadki. Rubiać drevy — ščepki latuć», — adkazaŭ Paźniak.
Jon praciahnuŭ svaje razvahi: pieravarot nie atrymaŭsia, i tut usio pajšło pa technałohii jak va Ukrainie.
«Žančyny z kvietkami, paśla školniki i studenty, zatym ciažarnyja, zatym babuli. A paśla iduć radykały. I ŭ kožnym mirnym šeści pravakatary-radykały pravakujuć milicyju, a zatym nakiroŭvajuć natoŭp na AMAP, — paviedamiŭ Siarhiej. — Ich zadača — pakazać paśla na videa, što bjuć usie płasty nasielnictva.
Ciapier radykały vychodziać, bo im treba kroŭ, im treba, kab pa ich pačali stralać z bajavoj zbroi. Bo tady aŭtamatyčna paŭstanie ŭsia kraina. I tady pieramoža revalucyja».
Raspavioŭ jon i pra ściahi.
«Dla pratestoŭcaŭ prezident, siłaviki — vorahi. Ludzi, jakija nie chočuć revalucyi, — vorahi. Nu i takija aktyvisty, jak my.
Ludziej ža apracoŭvali dva hady, źbirali ŭ čaty pa intaresach, kamu što nie padabajecca. I pierad vybarami pajšli zakliki, što treba mianiać krainu, što «jość vorahi, ź imi treba zmahacca». I tut vypłyŭ ściah, jaki musić być źviazany z historyjaj. A revalucyjanieram — bolšaść ź ich moładź — historyja pa barabanie. Im heta nie cikava. I ściah vykarystoŭvajuć jak paznaku, kab raździalać ludziej na svoj-čužy».
Ci vieryć Paźniak, što za Łukašenku prahałasavali tyja 80%, jon adkazvać nie staŭ. «Ja vieru ŭ Boha», — skazaŭ jon.
Ale padzialiŭsia prahnozam na budučyniu (ci źmiestam svajoj hałavy):
«Kali daść Boh, dumaju, našy siłaviki adstajać i nie daduć radykałam damahčysia taho, čaho tyja chočuć. Vy ž čuli słovy prezidenta: refierendum, Kanstytucyja. Budziem ruchacca napierad.
Ale ja hladžu siońnia na hetych ludziej, jakija byli kandydatami… Heta raskolniki! Toj ža Cichanoŭski zaklikaje, što treba zabivać tych, chto padtrymlivaje Łukašenku. U Savieckim sajuzie jon by i rot nie paśpieŭ adkryć!»
Praŭda, adkazać, dzie i kali kankretna Cichanoŭski zaklikaŭ da zabojstvaŭ, Paźniak nie zmoh zhadać. Paabiacaŭ znajści spasyłku i dasłać paźniej. Ale paŭtaryŭ: «Kandydaty nas raskałoli, bo kali raskoł, to lahčej pravieści revalucyju. A my vystupajem suprać raskoła!»
Niadaŭna ŭ telehram-kanałach źjaviłasia videa, na jakim Siarhiej nibyta razdaje štości svaim paplečnikam.
Paźniak prakamientavaŭ zapis.
«U mianie ŭ rukach prosta arkuš papiery. Mnie ludzi skidvajuć infarmacyju, chto z nami jedzie, ja raźmiarkoŭvaju ludziej pa mašynach. Heta prosta arhanizacyjny momant, — patłumačyŭ Paźniak. — Udzielnikam pajezdki my nie płacim. A ja b płaciŭ z zadavalnieńniem usim, chto choča pajeździć z nami pa rehijonach, ale nie maje hrošaj na heta. Mnie b soramna nie było, ja b rabiŭ toje adkryta. Na žal, ja nie maju takoj mahčymaści. My ž jašče ź siabrami za svaje hrošy nabyvajem hvaździki, razdajom ludziam, plus daroha, plus usiakija drobiazi… Na siamiejny biudžet nahruzka trochi kładziecca. Ale robim dobruju spravu».
Ajcišnik z kryžam
Pobač z Paźniakom na kožnym prałukašenkaŭskim mitynhu kročyć ścipły mužčyna z kryžam. Heta ajcišnik Siarhiej Kaŭryhin.
«U 2005 hodzie skončyŭ BDUIR. 15 hadoŭ pracuju ŭ IT-śfiery. Krychu bolš za hod udałosia papracavać u ZŠA — udzielničaŭ u prahramie rełakacyi. <…> Tam pracavaŭ u vielmi surjoznaj finansavaj struktury — nielha było pracavać pa-za [za miežami ZŠA] pa mierkavańniach biaśpieki, — kazaŭ pra siabie sam Kaŭryhin.
Miarkujučy pa profili ŭ LinkedIn, Kaŭryhin bolš za 10 hadoŭ pracavaŭ u EPAM. Spačatku raspracoŭščykam, potym cimlidam, syjšoŭ u 2017 hodzie. Paśla hetaha zajmaŭ pasadu Delivery Director ŭ kanadskaj kampanii biełaruskaha pachodžańnia Axamit, pryvodziŭ detali bijahrafii Kaŭryhina partał dev.by.
Čym siońnia zajmajecca Kaŭryhin, niezrazumieła. Cikava, što dziaržaŭnyja rajonki, aśviatlajučy pradziaržaŭnyja maršy, nazyvajuć i Paźniaka, i Kaŭryhina «staličnymi błohierami». Paračka sapraŭdy zaviała jutub-kanał «Sochranim mirnuju Biełaruś!», dzie vykładvaje strymy z šeściaŭ i svaje dumki. Na kanał padpisana kala 5000 čałaviek.
Dev.by nie zmoh źviazacca z Kaŭryhinym, ale pryvioŭ jaho cytaty ź jutuba.
Kaŭryhin raspaviadaŭ, što nie hałasavaŭ na vybarach 9 žniŭnia. Ale akcyi pratestu, jakija prajšli paśla, prymusili jaho zachvalavacca:
«Kali ŭsio heta adbyłosia, ja praanalizavaŭ situacyju. Zrazumieŭ, što treba dziejničać. Pa zakliku serca pajšoŭ. Choć ja i byŭ padletkam u 90-ja, ale ja pamiataju babuliny chvalavańni, majoj mamy: alej pa tałonach, chleba niama, kaŭbasa — deficyt. Dziakuj, prachodzili. Ja baču ŭsio heta ŭ rodnaj Ukrainie. Tyja ž 90-ja hady, bandytyzm, razrucha, pradpryjemstvy stajać.
Heta ŭźnikła praz tydzień paśla padziej 9-10 žniŭnia. Tydzień ščylna sačyŭ za ŭsim i razvažaŭ: jak tak atrymałasia? Čamu niekatoryja maje kalehi ź IT i nie tolki stali na bok pratesnych mas? Ja nie razumieŭ, čamu ludzi nie bačać vidavočnaha: što heta revalucyjny scenar, jaki razyhrany zachodnimi lalkavodami. Jany sprabujuć z našych ludziej zrabić maryjanietak i vykarystoŭvać, jak harmatnaje miasa».
Tłumačyŭ jon i toje, čamu na šeściach nosić kryž:
«Ja źjaŭlajusia pravasłaŭnym chryścijaninam. Pa praŭdzie vajna idzie duchoŭnaja. Streły lichadzieja (ciomnyja siły, kab było zrazumieła) sprabujuć naviazać ludziam hetuju ŭsiu pošłaść, soram, jaki ŭžo panuje ŭ Paŭnočnaj Amierycy i Zachodniaj Jeŭropie. Hetyja ŁHBT-ruchi, hetyja adnapołyja šluby, hetaja piedafilija».
I vykazaŭ słovy padtrymki Łukašenku i siłavikam:
«Našym pravaachoŭnym orhanam skažu dziakuj za toje, što im udałosia padtrymać paradak i pahasić pratesnyja masy, jakija jak hryby paśla daždžu ŭ nas pavyrastali ŭ žniŭni.
Dziakuj im za zachavańnie paradku, jaki ŭ nas byŭ da 9 žniŭnia. Užo minuła paŭtara miesiaca, i baču, što my znoŭ sychodzim u mirnaje rečyšča, jakoje panavała da žniŭnia».
«Artyst» z vusami
Małady vusač, jaki časta supravadžaje kałonu łukašenkaŭcaŭ — heta niechta Cimur Prachin.
Prachinu 35 hadoŭ, jon baćka dvuch dziaciej. Skončyŭ pryvatny instytut sučasnych viedaŭ imia Šyrokava. Paśla sprabavaŭ zajmacca muzykaj.
«Cimur Prachin — aŭtar i vykanaŭca sučasnaj patryjatyčna-maralnaj pieśni. Jaho tvory padorać Vam emacyjanalnaje ciapło, ŭnutranuju siłu i enierhiju. Usia tvorčaść artysta napoŭniena śviatłom i ŭśviadomlenaj radaściu, pryhažościu i luboŭju da žyćcia», — paviedamlała supołka śpievaka (ciapier jana vydalenaja).
Chłopiec navat sprabavaŭ trapić na Jeŭrabačańnie z vostrasacyjalnaj pieśniaj pad nazvaj «Jeŭrapiejskaja libieralnaja».
Paśla vybaraŭ Prachin adnaviŭ svoj zakinuty jutub-kanał i zamiest «patryjatyčna-maralnych piesien» pačaŭ vypuskać roliki, pryśviečanyja pratestam. Jon padtrymlivaje dziejańni siłavikoŭ i Łukašenki, pra što i raskazvaje ŭ videa. Pakul što błohier naźbiraŭ mienš za 1000 padpisčykaŭ.
Voś prykład tvorčaści Prachina-błohiera
Cimur raspavioŭ «Našaj Nivie» pra siabie nastupnaje:
«Ja biełaruski artyst. Zajmajusia apošnim časam śpiektaklami i šou dla dziaciej, ź imi hastralujem pa krainie. Apošniaje šou, darečy, chacieli rabić na biełaruskaj movie i pavodle biełaruskaha falkłoru — nazyvałasia b «Damaviki». Praŭda, «karona» złamała ŭsie płany, i ciapier u mianie ŭ kvatery lažać 36 kvadratnych mietraŭ dekaracyj dla taho šou.
Vystupaju jašče jak aŭtar i vykanaŭca piesień. Hetym i zarablaju — hastrolami. Nieŭzabavie vychodzić moj «darosły» albom.
Ciapier viarnuŭsia voś da jutub-kanała, da pracy na karyść radzimy, inšaje ŭsio pakul zakinuŭ. Situacyja ŭ krainie patrabuje takich zajavaŭ».
U svajoj pracy «na karyść radzimie» Prachin pakazvaje milicejskija videa, dzie zatrymanyja pratestoŭcy pryznajucca ŭ złačynstvach. Videa, dzie siłaviki bjuć biazzbrojnych ludziej, stralajuć biez pryčyny ŭ žurnalistaŭ, chapajuć vypadkovych minakoŭ, u jaho kanale nie znojdzieš.
«Ale ja kažu ŭ svaich rolikach, što žorstka pracuje naša milicyja, i kali jość pieravyšeńni — ich treba rasśledavać, — tłumačyć Prachin. — Rasśledavać i pradastaŭlać dokazy. Bo ŭ apazicyjnych telehram-kanałach vydavałasia šmat navinaŭ, jakija akazvalisia fejkami! Ich paśla abviarhali.
Tamu ja tut padychodžu tak: da ŭsiaho treba stavicca spakojna. I kali brać razhony, to jość ža zakon ab masavych mierapryjemstvach».
My nahadali i Prachinu pra streł u žurnalistku «Našaj Nivy». Što heta, taksama «fejk»?
«Jašče raz kažu: kali razhaniajuć masavyja biesparadki, to niepaźbiežna mohuć paciarpieć i tyja, chto nie maje dačynieńnia da biesparadkaŭ. Tamu treba dumać, dzie ty znachodzišsia, — amal paŭtaryŭ słovy svajho paplečnika Prachin. —
Heta žudasna, ale treba razumieć i dumać hałavoj, što kali idzieš u miesca praviadzieńnia masavych biesparadkaŭ, to niepaźbiežna pacierpiš. Heta ryzyka. Šmat u jakich krainach žurnalisty cierpiać na pratestach, u Francyi na «žoŭtych kamizelkach», naprykład».
Cimur nie chavaje: na vybarach hałasavaŭ za Łukašenku. Tamu, na jaho dumku, kali i byli parušeńni, to treba ich apratestoŭvać u adpaviednym paradku, a nie kryčać na płoščy.
«Ale ja baču, što ŭ vynikach vybaraŭ apazicyja nie była zacikaŭlenaja, jana zahadzia rychtavałasia da akcyj pratestu. Pratest byŭ niepaźbiežny», — kaža Prachin.
Na šeści ŭ padtrymku dziejučaj ułady jon pryjšoŭ sam — ubačyŭ niedzie ŭ siecivie pra ich i dałučyŭsia. Jon paŭtaraje papularny tezis: u maleńkich nasielenych punktach usie vyklučna za Łukašenku, bo internety čytajuć nie ŭsie, a telebačańnie viaščaje ŭ kožny dom.
Narodu na akcyjach za Łukašenku siońnia nie šmat. Prachin tłumačyć, čamu tak:
«Ale raniej ich było vielmi mnoha, prosta ich ihnaravali ŚMI. A siońniašnija šeści arhanizuje nie ŭłada, my prosta chodzim jak aktyvisty. Chto moža dałučycca da nas paśla pracy — toj dałučajecca. Za ŭdzieł my nie płacim».
Cikava, što Cimur sam zhadaŭ toje videa ź Siarhiejam Paźniakom. Pa słovach Prachina, na im udzielniki akcyi ci to raźmieńvajuć hrošy, ci to skidvajucca na bienzin.
Apošniaje pytańnie da Prachina było pra toje, ci padtrymlivaje jaho siamja.
«U mianie mama padtrymlivaje, tak. Usie svajaki patryjatyčna nastrojenyja. A voś z žonkaj my apynulisia pa roznyja baki barykad. Žyviom ciapier asobna — byli i asabistyja prablemy, a palityka stała apošniaj kroplaj».
