Fota Siarhieja Hudzilina
Pavodle staradaŭniaj chryścijanskaj tradycyi, uračystaść Uvaskresieńnia Chrystovaha, jakaja nazyvajecca taksama Paschaj, abo Vialikadniem, zaŭsiody śviatkujecca ŭ niadzielu. Heta tak zvanaje «ruchomaje» śviata, bo jano nie zamacavana nazaŭsiody na peŭnuju datu.
U Jevanhielli kankretna nie skazana, kali ŭvaskros Chrystos: toje, što Jaho cieła źnikła z mahiły, zaŭvažyli na śvitańni pieršaha dnia paśla suboty, abo praz try dni paśla Jaho śmierci i pachavańnia.
Dniom śmierci Chrysta daśledčyki śviatych tekstaŭ ličać piatnicu 7 krasavika 30 hoda, adnak heta mahło adbycca, choć i ź mienšaj stupieńniu vierahodnaści, 27 krasavika 31 hoda abo 3 krasavika 33 hoda.
Takim čynam, najbolš vierahodnaja data Uvaskresieńnia Chrysta — heta 9 krasavika 30 hoda.
Pakolki Pesach (judejskaja Pascha) śviatkujecca praz 14 dzion paśla pačatku novaha hoda (a pačynajecca judejski hod zaŭsiody ŭ maładzik), chryścijanskaje śviata Uvaskresieńnia Chrysta pavinna było b śviatkavacca ŭ pieršuju niadzielu paśla Pesachu, jak heta apisana ŭ Jevanhielli.
Ale pakolki praz 14 dzion paśla maładzika byvaje poŭnia, na Pieršym Nikiejskim Sabory ŭ 325 h. było vyrašana, što Vialikdzień budzie śviatkavacca ŭ niadzielu, jakaja nastupaje adrazu ž paśla pieršaj viesnavoj poŭni, abo poŭni paśla viesnavoha raŭnadzienstva.
Kab znajści adkaz na pytańnie, adkul u katolikaŭ i pravasłaŭnych biarucca roznyja daty śviatkavańnia, treba mieć na ŭvazie, što pad poŭniaju i raŭnadzienstvam razumiejucca nie realnyja astranamičnyja źjavy, a daty, atrymanyja šlacham raźlikaŭ, što nazyvajucca paschalijami.
Takim čynam, Paschalnaj poŭniaj ličycca «dzień čatyrnaccaty Miesiaca» (uzrost Miesiaca — 14 dzion) z raskładu faz Miesiaca, vyličanaha na padstavie tak zvanaha Mietonavaha cykła. Hety cykł byŭ raspracavany jašče ŭ V st. da Naradžeńnia Chrysta afinskim astranomam Mietonam dla ŭzhadnieńnia praciahłaści miesiacavaha miesiaca i soniečnaha hoda ŭ miesiacava-soniečnym kalendary. Pad viesnavym raŭnadzienstvam majecca na ŭvazie kalandarnaje viesnavoje raŭnadzienstva, jakoje ŭ Paŭnočnym paŭšarji prypadaje 21 sakavika.
Turynskaja płaščanica. Fota i jaho ličbava apracavany niehatyŭ. Vyjava z Wikimedia Commons.
U ciapierašni čas u chryścijanstvie vykarystoŭvajucca dźvie roznyja paschalii.
Pačynajučy z 1583 hoda, Katalicki Kaścioł vykarystoŭvaje Hryharyjanskuju paschaliju, jakaja dla raźliku daty Paschi prymaje za dzień raŭnadzienstva 21 sakavika pa Hryharyjanskim kalendary.
U toj ža čas bolšaść Pravasłaŭnych Cerkvaŭ trymajecca Aleksandryjskaj paschalii, dzie toj samy dzień 21 sakavika biarecca pavodle Julijanskaha kalendaru.
Akramia taho, u Aleksandryjskaj paschalii raźlikovaja paschalnaja poŭnia ŭ XX—XXI stahodździach prypadaje na 4—5 dzion paźniej za realnuju astranamičnuju poŭniu, što adbyvajecca za nakoplenaj niedakładnaści Mietonavaha cykła.
Takim čynam, z-za kalandarnych adroźnieńniaŭ, jakija isnujuć pamiž katolikami i pravasłaŭnymi, dzień śviatkavańnia Paschi ŭ adnych i ŭ druhich nie zaŭsiody supadaje.
U katolikaŭ Vialikdzień moža śviatkavacca najraniej 22 sakavika, a najpaźniej — 25 krasavika. U pravasłaŭnych nie raniej za 4 krasavika i nie paźniej za 8 maja.
Kali ž pieršaja viesnavaja poŭnia prypadaje ŭ niadzielu, tady śviatkavańnie pieranosicca na nastupnuju niadzielu.
U 2023 hodzie Vialikdzień adznačajecca 9 i 16 krasavika, u 2024-m — 31 sakavika i 5 traŭnia, a ŭ 2025-m — u adzin dzień, a mienavita 20 krasavika.
Voś čamu chryścijanskaja Pascha nikoli nie supadaje ź judejskim Pesacham, jaki zaŭsiody śviatkujecca ŭ poŭniu.
Tym nie mienš, chryścijanskaja Pascha maje niepasrednuju duchoŭnuju suviaź sa starazapavietnym śviatam Pesachu, što adznačałasia na ŭspamin zychodu izrailskaha naroda ź jehipieckaj niavoli.
Čytajcie jašče:
